Biznes və Developerlər üçün Ortak Dil: Qlossari və Domain Modeli

Giriş

Hər bir IT layihəsində, xüsusən də böyük və mürəkkəb layihələrdə, biznes tərəfi ilə texniki komanda arasında ünsiyyət zamanı anlaşılmazlıqlar yaranması riski yüksəkdir. Bu anlaşılmazlıqlar layihənin gecikməsinə, büdcənin aşılmasına və nəticədə keyfiyyətsiz məhsulun əldə olunmasına səbəb ola bilər. Bunun qarşısını almaq üçün biznes və texniki komandaların eyni dildə danışması, ortaq bir anlayışa sahib olması vacibdir. Bu məqsədə çatmağın ən effektiv yollarından biri isə qlossari və domain modelinin yaradılmasıdır.

Qlossari və domain modeli, layihədə istifadə olunan əsas terminlərin və anlayışların dəqiq və anlaşıqlı şəkildə izah olunduğu, hər kəsin eyni mənanı başa düşdüyü bir sənəddir. Bu sənəd, biznes tərəfinin tələblərini texniki komandaya doğru şəkildə çatdırmağa, texniki komandanın isə biznes tələblərini düzgün başa düşərək tətbiq etməsinə kömək edir.

Qlossari və Domain Modelinin Əhəmiyyəti

LinkedIn postunda qeyd olunduğu kimi, biznes maraqlı tərəfləri və developerlər arasında 'tərcümədə itmə' anı çoxlarına tanışdır. Bu, texniki bacarıqların çatışmazlığı deyil, ümumi bir dilin olmaması ilə əlaqədardır. Güclü bir 'Qlossari' və aydın bir 'Domain Modeli' bu problemin həllində əsas rol oynayır.

Qlossari və domain modeli sadəcə sənədlər deyil, onlar təməl alətlərdir. Bu alətlər vahid bir mənbə yaradır, anlayışı uyğunlaşdırır, bahalı yenidən işləmələrin qarşısını alır və nəticədə layihənin çatdırılmasını sürətləndirir. Onlar, məhsul sahibindən mühəndisə qədər hər kəsin biznes sahənizin eyni dialektində danışmasını təmin edir.

Qlossari layihədə istifadə olunan bütün əsas terminlərin təriflərini ehtiva edir. Bu təriflər dəqiq, anlaşıqlı və bütün maraqlı tərəflər üçün eyni olmalıdır. Qlossari, terminlərin müxtəlif interpretasiyalarını aradan qaldırır və ünsiyyəti asanlaşdırır. Məsələn, bir bank layihəsində "müştəri", "hesab", "transfer" kimi terminlərin dəqiq tərifləri qlossaridə yer almalıdır.

Domain Modeli isə biznes sahəsindəki əsas anlayışları və onların arasındakı əlaqələri vizual şəkildə təsvir edən bir modeldir. Bu model, biznes proseslərini və məlumat axınını anlamağa kömək edir. Domain modeli, adətən, UML (Unified Modeling Language) kimi standartlaşdırılmış notasiyalardan istifadə edərək diaqramlar şəklində təqdim olunur. Məsələn, bir e-ticarət layihəsində "müştəri", "sifariş", "məhsul", "ödəniş" kimi anlayışlar və onların arasındakı əlaqələr domain modelində göstərilə bilər.

Qlossari və Domain Modelini Necə Yaratmalı və Saxlamalı?

Bu vacib ortaq dili effektiv şəkildə necə qurmaq və qorumaq olar? Budur qısa bir yoxlama siyahısı:

Erkən Başlayın: Layihənin başlanğıcından etibarən əsas terminləri müəyyənləşdirin, sonradan düşünülən bir şey kimi deyil.

• Layihənin əvvəlində qlossari və domain modelinin yaradılmasına başlamaq çox vacibdir. Bu, layihənin əsas terminlərinin və anlayışlarının hələ başlanğıcda dəqiqləşdirilməsinə və bütün maraqlı tərəflərin eyni anlayışa sahib olmasına imkan verir. Əgər qlossari və domain modeli layihənin ortasında və ya sonunda yaradılsa, artıq bir çox anlaşılmazlıqlar və səhvlər baş vermiş ola bilər, bu da layihənin xərclərini artırır və gecikmələrin yaranmasına səbəb olur.

Aktiv Əməkdaşlıq Edin: Onun yaradılması və nəzərdən keçirilməsində həm biznes ekspertlərini, həm də inkişaf qruplarını cəlb edin.

• Qlossari və domain modelinin yaradılması prosesində biznes ekspertləri və developerlər aktiv şəkildə iştirak etməlidirlər. Biznes ekspertləri biznes sahəsi haqqında dərin biliklərə sahibdirlər və əsas terminlərin və anlayışların dəqiq təriflərini verə bilərlər. Developerlər isə texniki tələbləri nəzərə alaraq, bu terminlərin və anlayışların texniki tətbiqini başa düşməyə kömək edirlər. Əməkdaşlıq, hər kəsin eyni məlumatı əldə etməsini və hər hansı bir anlaşılmazlığın erkən mərhələdə aradan qaldırılmasını təmin edir.

Canlı Saxlayın: Layihə və sahə inkişaf etdikcə Qlossari və Domain Modelini müntəzəm olaraq nəzərdən keçirin və yeniləyin.

• Qlossari və domain modeli statik sənədlər deyil, onlar layihənin gedişatı ilə birlikdə inkişaf etməlidirlər. Yeni terminlər və anlayışlar ortaya çıxdıqca, mövcud təriflər dəyişdikcə, qlossari və domain modeli müntəzəm olaraq nəzərdən keçirilməli və yenilənməlidir. Bu, layihənin hər zaman ən son məlumatlarla işləməsini və bütün maraqlı tərəflərin eyni səhifədə olmasını təmin edir.

Görünüşləri Vizualizasiya Edin: Əlaqələri və prosesləri aydın şəkildə göstərmək üçün Domain Modeli üçün diaqramlardan istifadə edin.

• Domain modelini diaqramlar şəklində vizualizasiya etmək, biznes sahəsini anlamağı və ünsiyyəti xeyli asanlaşdırır. Diaqramlar, anlayışlar arasındakı əlaqələri və prosesləri aydın şəkildə göstərməyə kömək edir. UML diaqramları, domain modelini vizualizasiya etmək üçün ən çox istifadə olunan vasitələrdən biridir. Bu diaqramlar, sinifləri, əlaqələri, atributları və əməliyyatları təsvir etməyə imkan verir.

Əlçatan Edin: Onun asanlıqla tapılmasını, başa düşülməsini və gündəlik iş axınlarına inteqrasiya olunmasını təmin edin.

• Qlossari və domain modeli bütün maraqlı tərəflər üçün asanlıqla əlçatan olmalıdır. Bu sənədlər, layihənin sənədləşmə sistemində və ya komanda üçün əlçatan olan digər mərkəzi bir yerdə saxlanılmalıdır. Həmçinin, qlossari və domain modelinin necə istifadə olunacağını izah edən təlimatlar da təmin edilməlidir. Bu, hər kəsin sənədləri necə tapacağını, başa düşəcəyini və gündəlik işlərində necə istifadə edəcəyini bilməsini təmin edir.

Nümunələr, Təriflər və İzahlar

Qlossari və domain modelinin daha yaxşı başa düşülməsi üçün bəzi nümunələr və təriflər təqdim edək:

Nümunə 1: Bank Layihəsi

• Qlossari:
  • Müştəri: Bank xidmətlərindən istifadə edən fiziki və ya hüquqi şəxs.
  • Hesab: Müştərinin bankda saxladığı pul vəsaitlərini əks etdirən qeydiyyat.
  • Transfer: Bir hesabdakı pul vəsaitlərinin digər hesaba köçürülməsi.
  • Faiz: Bankın müştəriyə verdiyi kreditə görə aldığı və ya müştərinin hesabında saxladığı pul vəsaitlərinə görə ödəniş etdiyi məbləğ.
• Domain Modeli: Müştəri, hesab, transfer və faiz anlayışları arasındakı əlaqələri göstərən diaqram. Məsələn, bir müştərinin bir və ya bir neçə hesabı ola bilər, bir transfer bir hesabdakı pul vəsaitlərini digər hesaba köçürür və faiz hesabın balansına təsir göstərir.

Nümunə 2: E-ticarət Layihəsi

• Qlossari:
  • Müştəri: Onlayn mağazada alış-veriş edən şəxs.
  • Sifariş: Müştərinin onlayn mağazadan almaq istədiyi məhsulların siyahısı.
  • Məhsul: Onlayn mağazada satılan əşya.
  • Ödəniş: Sifarişin dəyərinin müştəri tərəfindən ödənilməsi.
• Domain Modeli: Müştəri, sifariş, məhsul və ödəniş anlayışları arasındakı əlaqələri göstərən diaqram. Məsələn, bir müştəri bir və ya bir neçə sifariş verə bilər, bir sifariş bir və ya bir neçə məhsulu ehtiva edə bilər və ödəniş sifarişin dəyərini əhatə edir.

Təriflər:

• Qlossari: Layihədə istifadə olunan əsas terminlərin təriflərinin toplusu.
• Domain Modeli: Biznes sahəsindəki əsas anlayışları və onların arasındakı əlaqələri vizual şəkildə təsvir edən model.
• UML (Unified Modeling Language): Proqram sistemlərini modelləşdirmək üçün istifadə olunan standartlaşdırılmış notasiya.

İzahlar:

• Qlossari və domain modeli, layihənin bütün maraqlı tərəfləri arasında ünsiyyəti asanlaşdırır.
• Bu sənədlər, layihənin tələblərinin düzgün başa düşülməsinə və tətbiq olunmasına kömək edir.
• Qlossari və domain modeli, layihənin xərclərini azaltmağa və gecikmələrin qarşısını almağa kömək edir.

Nəticə

Bu yazıda qlossari və domain modelinin nə olduğunu, nə üçün vacib olduğunu və onları necə yaratmaq və saxlamaq lazım olduğunu müzakirə etdik. Qlossari və domain modelinin layihənin uğuru üçün vacib olduğunu və bütün layihələrdə istifadə olunmasının tövsiyə edildiyini vurğulamaq istəyirik.

Növbəti layihənizin aydın və ortaq bir anlayışla başlamasını təmin etmək üçün bu yazını yadda saxlayın!

Bu yazı sizin üçün faydalı oldusa, bəyənməyi unutmayın. Şəxsi təcrübələrinizi və ya fikirlərinizi bölüşmək üçün şərhlər bölməsində bizimlə əlaqə saxlayın.