## Giriş

Hər bir uğurlu komandanın arxasında aydın bir "niyə" dayanır. Bu "niyə", komandanın uzunmüddətli hədəflərini, dəyərlərini və məqsədlərini təmsil edir. Gündəlik tapşırıqlar və tələblər arasında bu "niyə"ni unutmamaq, komandanın motivasiyasını və istiqamətini qorumaq üçün vacibdir. Məhz bu məqamda Product Vision Board (PVB) komandanın ən yaxşı yardımçısına çevrilir.

PVB, komandanın ortaq məqsədini kristal şəffaflığı ilə ifadə edən strateji bir vasitədir. Bu, sadəcə bir sənəd deyil, hər bir komanda üzvünün eyni səhifədə olmasını, görülən işin daha geniş perspektivini və yaradılan dəyəri anlamasını təmin edir. Komandanın enerjisini düzgün istiqamətə yönəltməyə kömək edir, qərarların qəbulunu asanlaşdırır və prioritetlərin düzgün təyin edilməsini təmin edir.

 

## Product Vision Board Nədir?

Product Vision Board (PVB) məhsulun vizyonunu, məqsədini və strategiyasını vizual şəkildə təqdim edən bir vasitədir. Bu, komandanın məhsulun nəyə xidmət etdiyini, kimin üçün yaradıldığını və hansı problemləri həll etdiyini anlamasına kömək edir. PVB, komandanın ümumi bir anlayışa sahib olmasını təmin edərək, daha səmərəli əməkdaşlığı və qərarların qəbulunu asanlaşdırır.

PVB, adətən, aşağıdakı elementləri ehtiva edir:

- **Vizyon:** Məhsulun gələcək vizyonu nədir? Məhsulla nəyə nail olmaq istəyirik?
- **Hədəf Qrup:** Məhsulu kimlər üçün yaradırıq? Əsas müştərilərimiz kimlərdir?
- **Ehtiyaclar:** Məhsul hansı problemləri həll edir? Müştərilərimizin əsas ehtiyacları nələrdir?
- **Məhsul:** Məhsul nədir? Əsas funksiyaları nələr olacaq?
- **Biznes Məqsədləri:** Məhsulun biznes üçün faydası nədir? Hansı biznes məqsədlərinə xidmət edir?

 

## PVB-nin Əsas Elementləri

Effektiv bir Product Vision Board adətən bu əsas elementləri əhatə edir:

 

### Vizyon

Vizyon, məhsulun gələcəkdə necə olacağını təsvir edir. Bu, komandanın uzunmüddətli hədəflərini və məqsədlərini müəyyənləşdirməyə kömək edir. Vizyon, ilhamverici və motivasiyaedici olmalıdır, komandanın böyük bir şeyə nail olmaq üçün çalışmasını təmin etməlidir.

Misal üçün, bir mobil tətbiq üçün vizyon belə ola bilər: "Dünyanın hər yerindən insanların bir-biri ilə əlaqə qurmasını asanlaşdıran, istifadəsi sadə və əyləncəli bir platforma yaratmaq."

 

### Hədəf Qrup

Hədəf qrup, məhsulun kimlər üçün yaradıldığını müəyyənləşdirir. Bu, komandanın müştərilərin ehtiyaclarını və istəklərini daha yaxşı anlamasına kömək edir. Hədəf qrup, demoqrafik məlumatlar, maraqlar, davranışlar və digər amillər əsasında təyin edilə bilər.

Misal üçün, bir idman tətbiqi üçün hədəf qrup belə ola bilər: "Sağlam həyat tərzi keçirmək istəyən, idmanla məşğul olan və ya məşğul olmaq istəyən, 18-35 yaş arası insanlar."

 

### Ehtiyaclar

Ehtiyaclar, məhsulun hansı problemləri həll etdiyini və müştərilərin hansı ehtiyaclarını qarşıladığını müəyyənləşdirir. Bu, komandanın məhsulun dəyərini və əhəmiyyətini anlamasına kömək edir. Ehtiyaclar, müştəri rəyləri, bazar araşdırmaları və digər mənbələr əsasında müəyyən edilə bilər.

Misal üçün, bir onlayn təhsil platforması üçün ehtiyaclar belə ola bilər: "Keyfiyyətli təhsilə əlçatanlığı artırmaq, müxtəlif sahələrdə biliklərini artırmaq istəyən insanlara imkan yaratmaq, öyrənmə prosesini əyləncəli və interaktiv etmək."

 

### Məhsul

Məhsul, komandanın yaratmaq istədiyi şeyin təsviridir. Bu, məhsulun əsas funksiyalarını, xüsusiyyətlərini və dəyər təklifini əhatə edir. Məhsul, vizyon, hədəf qrup və ehtiyaclar əsasında təyin edilməlidir.

Misal üçün, bir səyahət tətbiqi üçün məhsul belə ola bilər: "İstifadəçilərə səyahətlərini planlaşdırmağa, uçuş və otel rezervasiyaları etməyə, görməli yerləri tapmağa və digər səyahətçilərlə əlaqə qurmağa kömək edən bir mobil tətbiq."

 

### Biznes Məqsədləri

Biznes məqsədləri, məhsulun biznes üçün hansı faydaları gətirəcəyini müəyyənləşdirir. Bu, komandanın məhsulun investisiya gəlirliliyini və strateji əhəmiyyətini anlamasına kömək edir. Biznes məqsədləri, gəlir artımı, bazar payının artırılması, müştəri məmnuniyyətinin artırılması və digər amillər əsasında təyin edilə bilər.

Misal üçün, bir e-ticarət platforması üçün biznes məqsədləri belə ola bilər: "Onlayn satışları artırmaq, yeni müştərilər cəlb etmək, müştəri loyallığını artırmaq, bazar payını genişləndirmək."

 

## PVB-nin Faydaları

Product Vision Board-dan istifadənin bir çox faydası var:

- **Komanda Uyğunluğu:** PVB, komandanın ümumi məqsədini və vizyonunu anlamağa kömək edir, bu da komanda uyğunluğunu artırır.
- **Qərar Qəbulunu Asanlaşdırır:** PVB, qərarların qəbulu üçün aydın bir çərçivə təmin edir, bu da daha sürətli və daha effektiv qərarların qəbuluna kömək edir.
- **Prioritetləri Düzgün Təyin Etməyə Kömək Edir:** PVB, komandanın ən vacib işlərə diqqət yetirməsinə kömək edir, bu da məhsulun daha sürətli və daha uğurlu şəkildə inkişaf etdirilməsinə səbəb olur.
- **Motivasiyanı Artırır:** PVB, komandanın məhsulun dəyərini və əhəmiyyətini anlamasına kömək edir, bu da motivasiyanı artırır.

 

## PVB-ni Necə Yaratmaq?

Product Vision Board-u yaratmaq üçün aşağıdakı addımları izləyə bilərsiniz:

1. **Komandanı Bir Araya Toplayın:** PVB-ni yaratmaq üçün komandanın bütün üzvlərini bir araya toplayın.
2. **Vizyonu Müəyyənləşdirin:** Məhsulun gələcək vizyonunu müəyyənləşdirin.
3. **Hədəf Qrupu Müəyyənləşdirin:** Məhsulun kimlər üçün yaradıldığını müəyyənləşdirin.
4. **Ehtiyacları Müəyyənləşdirin:** Məhsulun hansı problemləri həll etdiyini və müştərilərin hansı ehtiyaclarını qarşıladığını müəyyənləşdirin.
5. **Məhsulu Təsvir Edin:** Məhsulun əsas funksiyalarını, xüsusiyyətlərini və dəyər təklifini təsvir edin.
6. **Biznes Məqsədlərini Müəyyənləşdirin:** Məhsulun biznes üçün hansı faydaları gətirəcəyini müəyyənləşdirin.
7. **PVB-ni Vizual Şəkildə Təqdim Edin:** PVB-ni vizual şəkildə təqdim edin. Bu, bir lövhə, bir təqdimat və ya digər vizual vasitə ola bilər.
8. **PVB-ni Daimi Olaraq Nəzərdən Keçirin:** PVB-ni daimi olaraq nəzərdən keçirin və lazım olduqda yeniləyin.

 

## Nəticə

Product Vision Board, komandanın ümumi məqsədini və vizyonunu anlamağa kömək edən, qərarların qəbulunu asanlaşdıran, prioritetləri düzgün təyin etməyə kömək edən və motivasiyanı artıran güclü bir vasitədir. Komandanızla Product Vision Board-u nə dərəcədə effektiv istifadə edirsiniz?

 

Təcrübələrinizi şərhlərdə bölüşün və ya bu postu gələcək layihələriniz üçün yaddaşa yazın.

Bəyəndinizsə, reaksiyanızı bildirin (Like).

Siz də Product Vision Board istifadəsi ilə bağlı təcrübələrinizi və fikirlərinizi bölüşməyə dəvət edirik! Şərhlərdə öz düşüncələrinizi yazın.

<h2 id="giri">Giriş</h2>
Hər bir uğurlu komandanın arxasında aydın bir "niyə" dayanır. Bu "niyə", komandanın uzunmüddətli hədəflərini, dəyərlərini və məqsədlərini təmsil edir. Gündəlik tapşırıqlar və tələblər arasında bu "niyə"ni unutmamaq, komandanın motivasiyasını və istiqamətini qorumaq üçün vacibdir. Məhz bu məqamda Product Vision Board (PVB) komandanın ən yaxşı yardımçısına çevrilir.
PVB, komandanın ortaq məqsədini kristal şəffaflığı ilə ifadə edən strateji bir vasitədir. Bu, sadəcə bir sənəd deyil, hər bir komanda üzvünün eyni səhifədə olmasını, görülən işin daha geniş perspektivini və yaradılan dəyəri anlamasını təmin edir. Komandanın enerjisini düzgün istiqamətə yönəltməyə kömək edir, qərarların qəbulunu asanlaşdırır və prioritetlərin düzgün təyin edilməsini təmin edir.
 
<h2 id="productvisionboardndir">Product Vision Board Nədir?</h2>
Product Vision Board (PVB) məhsulun vizyonunu, məqsədini və strategiyasını vizual şəkildə təqdim edən bir vasitədir. Bu, komandanın məhsulun nəyə xidmət etdiyini, kimin üçün yaradıldığını və hansı problemləri həll etdiyini anlamasına kömək edir. PVB, komandanın ümumi bir anlayışa sahib olmasını təmin edərək, daha səmərəli əməkdaşlığı və qərarların qəbulunu asanlaşdırır.
PVB, adətən, aşağıdakı elementləri ehtiva edir:
<ul>
<li>Vizyon: Məhsulun gələcək vizyonu nədir? Məhsulla nəyə nail olmaq istəyirik?</li>
<li>Hədəf Qrup: Məhsulu kimlər üçün yaradırıq? Əsas müştərilərimiz kimlərdir?</li>
<li>Ehtiyaclar: Məhsul hansı problemləri həll edir? Müştərilərimizin əsas ehtiyacları nələrdir?</li>
<li>Məhsul: Məhsul nədir? Əsas funksiyaları nələr olacaq?</li>
<li>Biznes Məqsədləri: Məhsulun biznes üçün faydası nədir? Hansı biznes məqsədlərinə xidmət edir?</li>
</ul>
 
<h2 id="pvbninsaselementlri">PVB-nin Əsas Elementləri</h2>
Effektiv bir Product Vision Board adətən bu əsas elementləri əhatə edir:
 
<h3 id="vizyon">Vizyon</h3>
Vizyon, məhsulun gələcəkdə necə olacağını təsvir edir. Bu, komandanın uzunmüddətli hədəflərini və məqsədlərini müəyyənləşdirməyə kömək edir. Vizyon, ilhamverici və motivasiyaedici olmalıdır, komandanın böyük bir şeyə nail olmaq üçün çalışmasını təmin etməlidir.
Misal üçün, bir mobil tətbiq üçün vizyon belə ola bilər: "Dünyanın hər yerindən insanların bir-biri ilə əlaqə qurmasını asanlaşdıran, istifadəsi sadə və əyləncəli bir platforma yaratmaq."
 
<h3 id="hdfqrup">Hədəf Qrup</h3>
Hədəf qrup, məhsulun kimlər üçün yaradıldığını müəyyənləşdirir. Bu, komandanın müştərilərin ehtiyaclarını və istəklərini daha yaxşı anlamasına kömək edir. Hədəf qrup, demoqrafik məlumatlar, maraqlar, davranışlar və digər amillər əsasında təyin edilə bilər.
Misal üçün, bir idman tətbiqi üçün hədəf qrup belə ola bilər: "Sağlam həyat tərzi keçirmək istəyən, idmanla məşğul olan və ya məşğul olmaq istəyən, 18-35 yaş arası insanlar."
 
<h3 id="ehtiyaclar">Ehtiyaclar</h3>
Ehtiyaclar, məhsulun hansı problemləri həll etdiyini və müştərilərin hansı ehtiyaclarını qarşıladığını müəyyənləşdirir. Bu, komandanın məhsulun dəyərini və əhəmiyyətini anlamasına kömək edir. Ehtiyaclar, müştəri rəyləri, bazar araşdırmaları və digər mənbələr əsasında müəyyən edilə bilər.
Misal üçün, bir onlayn təhsil platforması üçün ehtiyaclar belə ola bilər: "Keyfiyyətli təhsilə əlçatanlığı artırmaq, müxtəlif sahələrdə biliklərini artırmaq istəyən insanlara imkan yaratmaq, öyrənmə prosesini əyləncəli və interaktiv etmək."
 
<h3 id="mhsul">Məhsul</h3>
Məhsul, komandanın yaratmaq istədiyi şeyin təsviridir. Bu, məhsulun əsas funksiyalarını, xüsusiyyətlərini və dəyər təklifini əhatə edir. Məhsul, vizyon, hədəf qrup və ehtiyaclar əsasında təyin edilməlidir.
Misal üçün, bir səyahət tətbiqi üçün məhsul belə ola bilər: "İstifadəçilərə səyahətlərini planlaşdırmağa, uçuş və otel rezervasiyaları etməyə, görməli yerləri tapmağa və digər səyahətçilərlə əlaqə qurmağa kömək edən bir mobil tətbiq."
 
<h3 id="biznesmqsdlri">Biznes Məqsədləri</h3>
Biznes məqsədləri, məhsulun biznes üçün hansı faydaları gətirəcəyini müəyyənləşdirir. Bu, komandanın məhsulun investisiya gəlirliliyini və strateji əhəmiyyətini anlamasına kömək edir. Biznes məqsədləri, gəlir artımı, bazar payının artırılması, müştəri məmnuniyyətinin artırılması və digər amillər əsasında təyin edilə bilər.
Misal üçün, bir e-ticarət platforması üçün biznes məqsədləri belə ola bilər: "Onlayn satışları artırmaq, yeni müştərilər cəlb etmək, müştəri loyallığını artırmaq, bazar payını genişləndirmək."
 
<h2 id="pvbninfaydalar">PVB-nin Faydaları</h2>
Product Vision Board-dan istifadənin bir çox faydası var:
<ul>
<li>Komanda Uyğunluğu: PVB, komandanın ümumi məqsədini və vizyonunu anlamağa kömək edir, bu da komanda uyğunluğunu artırır.</li>
<li>Qərar Qəbulunu Asanlaşdırır: PVB, qərarların qəbulu üçün aydın bir çərçivə təmin edir, bu da daha sürətli və daha effektiv qərarların qəbuluna kömək edir.</li>
<li>Prioritetləri Düzgün Təyin Etməyə Kömək Edir: PVB, komandanın ən vacib işlərə diqqət yetirməsinə kömək edir, bu da məhsulun daha sürətli və daha uğurlu şəkildə inkişaf etdirilməsinə səbəb olur.</li>
<li>Motivasiyanı Artırır: PVB, komandanın məhsulun dəyərini və əhəmiyyətini anlamasına kömək edir, bu da motivasiyanı artırır.</li>
</ul>
 
<h2 id="pvbninecyaratmaq">PVB-ni Necə Yaratmaq?</h2>
Product Vision Board-u yaratmaq üçün aşağıdakı addımları izləyə bilərsiniz:
<ol>
<li>Komandanı Bir Araya Toplayın: PVB-ni yaratmaq üçün komandanın bütün üzvlərini bir araya toplayın.</li>
<li>Vizyonu Müəyyənləşdirin: Məhsulun gələcək vizyonunu müəyyənləşdirin.</li>
<li>Hədəf Qrupu Müəyyənləşdirin: Məhsulun kimlər üçün yaradıldığını müəyyənləşdirin.</li>
<li>Ehtiyacları Müəyyənləşdirin: Məhsulun hansı problemləri həll etdiyini və müştərilərin hansı ehtiyaclarını qarşıladığını müəyyənləşdirin.</li>
<li>Məhsulu Təsvir Edin: Məhsulun əsas funksiyalarını, xüsusiyyətlərini və dəyər təklifini təsvir edin.</li>
<li>Biznes Məqsədlərini Müəyyənləşdirin: Məhsulun biznes üçün hansı faydaları gətirəcəyini müəyyənləşdirin.</li>
<li>PVB-ni Vizual Şəkildə Təqdim Edin: PVB-ni vizual şəkildə təqdim edin. Bu, bir lövhə, bir təqdimat və ya digər vizual vasitə ola bilər.</li>
<li>PVB-ni Daimi Olaraq Nəzərdən Keçirin: PVB-ni daimi olaraq nəzərdən keçirin və lazım olduqda yeniləyin.</li>
</ol>
 
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
Product Vision Board, komandanın ümumi məqsədini və vizyonunu anlamağa kömək edən, qərarların qəbulunu asanlaşdıran, prioritetləri düzgün təyin etməyə kömək edən və motivasiyanı artıran güclü bir vasitədir. Komandanızla Product Vision Board-u nə dərəcədə effektiv istifadə edirsiniz?
 
Təcrübələrinizi şərhlərdə bölüşün və ya bu postu gələcək layihələriniz üçün yaddaşa yazın.
Bəyəndinizsə, reaksiyanızı bildirin (Like).
Siz də Product Vision Board istifadəsi ilə bağlı təcrübələrinizi və fikirlərinizi bölüşməyə dəvət edirik! Şərhlərdə öz düşüncələrinizi yazın.

Product Vision Board: Komandanın "Niyə"si Üçün Bələdçi

## Giriş

İT sahəsində, xüsusən də kompleks sistemlərlə işləyərkən, obyektlərin həyat dövrünü başa düşmək və izləmək çox vacibdir. Obyektlərin yaradılmasından son məhv olmasına qədər keçdiyi bütün mərhələləri vizuallaşdırmaq, prosesləri daha anlaşılan və idarə olunan edir. State diaqramları bu məqsədə çatmaq üçün əla vasitədir. Onlar obyektin mümkün olan bütün vəziyyətlərini və bu vəziyyətlər arasındakı keçidləri aydın şəkildə göstərir, bununla da sistemin daha şəffaf və proqnozlaşdırıla bilən olmasına kömək edir.

 

Bu diaqramlar, xüsusən də biznes analitiklər (BA) üçün əhəmiyyətlidir, çünki onlar mürəkkəbliyi sadələşdirməyə və komandalar arasında ümumi anlayış yaratmağa kömək edir. Sistemdəki hər bir obyekti izləmək, potensial problemləri əvvəlcədən aşkar etmək və onların qarşısını almaq imkanı verir. Bu, həm vaxta, həm də resurslara qənaət etməyə imkan yaradır.

## State Diaqramları Nədir?

State diaqramları, bir obyektin sistem daxilindəki bütün mümkün vəziyyətlərini və bu vəziyyətlər arasında necə keçdiyini vizual şəkildə göstərən diaqramlardır. Bu diaqramlar, obyektin həyat dövrünü başlanğıcdan sona qədər izləməyə imkan verir. Məsələn, bir sifarişin "Gözləmədə" vəziyyətindən "Emal olunur" və ya "Ləğv edildi" vəziyyətinə keçməsi kimi.

 

State diaqramları, obyektlərin davranışını modelləşdirmək üçün istifadə olunan güclü bir vasitədir. Onlar, sistemin müxtəlif vəziyyətlərində obyektlərin necə reaksiya verəcəyini göstərir. Bu, xüsusən də mürəkkəb sistemlərdə, obyektlərin davranışını başa düşmək və proqnozlaşdırmaq üçün çox faydalıdır.

## Biznes Analitikləri Üçün Əhəmiyyəti

Biznes analitikləri, sistemlərin tələblərini müəyyən etmək və analiz etmək üçün state diaqramlarından geniş istifadə edirlər. Bu diaqramlar, sistemin funksionallığını daha yaxşı başa düşməyə və tələbləri daha dəqiq müəyyən etməyə kömək edir. Onlar həmçinin, komandalar arasında ümumi anlayış yaratmaq üçün əla bir vasitədir.

 

State diaqramları, sistemin müxtəlif hissələrinin necə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu göstərməklə, bütün maraqlı tərəflərin eyni səhifədə olmasını təmin edir. Bu, xüsusən də böyük və mürəkkəb layihələrdə çox vacibdir.

## Ümumi Anlayışın Yaradılması

State diaqramları, komandalar və maraqlı tərəflər arasında ümumi anlayış yaratmaq üçün əla bir vasitədir. Onlar, sistemin necə işlədiyini vizual şəkildə göstərməklə, hər kəsin prosesləri eyni şəkildə başa düşməsinə kömək edir. Bu, anlaşılmazlıqları və səhvləri azaltmağa, həmçinin layihənin uğurla tamamlanma şansını artırmağa kömək edir.

 

Vizual təqdimat, mürəkkəb məlumatları daha anlaşılan edir. Məsələn, bir sifarişin vəziyyətini izləmək üçün, yazılı təsvirlərdən daha çox, state diaqramı daha aydın və effektiv ola bilər.

## Potensial Problemlərin Aşkar Edilməsi

State diaqramları, potensial problemləri və səhvləri əvvəlcədən aşkar etmək üçün istifadə oluna bilər. Bu diaqramlar, sistemdəki bütün mümkün vəziyyətləri və keçidləri göstərməklə, məntiqi boşluqları və uyğunsuzluqları aşkar etməyə kömək edir. Bu, xüsusən də sistemin dizayn mərhələsində çox vacibdir, çünki səhvləri düzəltmək daha asan və ucuz olur.

 

Proaktiv yanaşma, problemlərin böyüməsinin qarşısını alır. Məsələn, bir sifarişin heç bir zaman "Tamamlandı" vəziyyətinə keçməməsi halında, bu, diaqramda aydın şəkildə görünəcək və problemin vaxtında həll edilməsinə imkan verəcəkdir.

## Effektiv State Diaqramlarının Yaradılması Üçün Çek-Siyahı

Effektiv state diaqramları yaratmaq üçün aşağıdakı addımları izləyin:

- **Bütün Müxtəlif Vəziyyətləri Müəyyən Edin:** Obyektin ola biləcəyi bütün mümkün vəziyyətləri müəyyən edin. Məsələn, sifariş üçün "Gözləmədə", "Emal olunur", "Göndərildi", "Çatdırıldı" və "Ləğv edildi" kimi vəziyyətlər ola bilər.
- **Keçidləri Müəyyən Edin:** Obyektin bir vəziyyətdən digərinə necə keçdiyini müəyyən edin. Məsələn, sifarişin "Gözləmədə" vəziyyətindən "Emal olunur" vəziyyətinə keçməsi üçün hansı hadisə baş verməlidir?
- **Hadisələri Müəyyən Edin:** Hər bir keçidi tetikləyən hadisələri müəyyən edin. Məsələn, sifarişin "Gözləmədə" vəziyyətindən "Emal olunur" vəziyyətinə keçməsi üçün "Sifariş təsdiqləndi" hadisəsi baş verməlidir.
- **Başlanğıc və Son Vəziyyətləri Daxil Edin:** Diaqramın başlanğıc və son vəziyyətlərini aydın şəkildə göstərin. Bu, diaqramın sərhədlərini müəyyən etməyə kömək edir.
- **Maraqlı Tərəflərlə Təsdiqləyin:** Diaqramın dəqiqliyini və uyğunluğunu təmin etmək üçün maraqlı tərəflərlə təsdiqləyin. Onların rəyləri, diaqramda hər hansı bir səhvin və ya çatışmazlığın aşkar edilməsinə kömək edə bilər.

 

Bu addımları izləməklə, daha effektiv və anlaşılan state diaqramları yarada bilərsiniz.

## Nümunələr

Tutaq ki, bir elektron ticarət platforması üçün sifariş prosesini modelləşdirmək istəyirik. Sifarişin həyat dövrü aşağıdakı vəziyyətlərdən ibarət ola bilər:

1. **Yeni:** Sifariş yerləşdirilib, lakin hələ təsdiqlənməyib.
2. **Gözləmədə:** Sifariş təsdiqlənib, lakin ödəniş hələ tamamlanmayıb.
3. **Emal olunur:** Ödəniş tamamlanıb və sifariş emal olunur.
4. **Göndərildi:** Sifariş göndərilib və çatdırılma üçün yoldadır.
5. **Çatdırıldı:** Sifariş müştəriyə çatdırılıb.
6. **Ləğv edildi:** Sifariş ləğv edilib.

 

Bu vəziyyətlər arasında keçidlər aşağıdakı hadisələrlə tetiklənə bilər:

* "Sifariş təsdiqləndi"
* "Ödəniş tamamlandı"
* "Sifariş göndərildi"
* "Sifariş çatdırıldı"
* "Sifariş ləğv edildi"

 

Bu məlumatlarla, sifarişin həyat dövrünü əks etdirən bir state diaqramı yarada bilərik. Bu diaqram, sistemin necə işlədiyini başa düşməyə və potensial problemləri aşkar etməyə kömək edəcəkdir.

## Praktik Tətbiqlər

State diaqramları, müxtəlif sahələrdə geniş tətbiq tapır. Onlar, proqram təminatı mühəndisliyindən tutmuş biznes proseslərinin modelləşdirilməsinə qədər bir çox sahədə istifadə olunur. Məsələn, bir bank sistemi üçün müştəri hesabının vəziyyətini modelləşdirmək üçün state diaqramlarından istifadə edə bilərik. Hesabın vəziyyətləri "Aktiv", "Bloklanmış" və "Bağlanmış" ola bilər. Bu vəziyyətlər arasında keçidlər, müştərinin əməliyyatları və ya bankın qərarları ilə tetiklənə bilər.

 

State diaqramları, həmçinin, cihazların və sistemlərin davranışını modelləşdirmək üçün istifadə olunur. Məsələn, bir avtomatlaşdırılmış qapının vəziyyətini modelləşdirmək üçün state diaqramlarından istifadə edə bilərik. Qapının vəziyyətləri "Açıq", "Qapalı" və "Hərəkətdə" ola bilər. Bu vəziyyətlər arasında keçidlər, sensorların siqnalları və ya istifadəçinin əmrləri ilə tetiklənə bilər.

## UML (Unified Modeling Language) və State Diaqramları

UML, proqram sistemlərini vizual şəkildə modelləşdirmək üçün istifadə olunan standart bir dildir. State diaqramları, UML-in bir hissəsidir və obyektlərin davranışını modelləşdirmək üçün istifadə olunur. UML, state diaqramlarının yaradılması üçün standart bir notasiya təmin edir, bu da müxtəlif komandaların və maraqlı tərəflərin diaqramları eyni şəkildə başa düşməsinə kömək edir.

 

UML-in istifadəsi, state diaqramlarının daha anlaşılan və effektiv olmasına kömək edir. Standart notasiya, diaqramların oxunmasını və şərh edilməsini asanlaşdırır, bu da komandalar arasında ünsiyyəti yaxşılaşdırır.

## Nəticə

State diaqramları, obyektlərin həyat dövrünü vizuallaşdırmaq və sistemin davranışını başa düşmək üçün güclü bir vasitədir. Onlar, biznes analitikləri, proqram təminatı mühəndisləri və digər maraqlı tərəflər üçün əhəmiyyətli faydalar təmin edir. State diaqramları, komandalar arasında ümumi anlayış yaratmağa, potensial problemləri aşkar etməyə və daha etibarlı sistemlər yaratmağa kömək edir.

 

Bu vasitədən istifadə edərək, sistemlərinizi daha anlaşılan və idarə olunan edə bilərsiniz. Statediaqramları, layihələrinizin uğurla tamamlanmasına kömək edəcəkdir.

 

Bu məqalənin sizin üçün faydalı olduğunu ümid edirik. İndi isə sizdən xahiş edirik ki, bu məqaləyə reaksiya bildirin (Like qoyun) və öz təcrübənizi və ya fikirlərinizi şərhlərdə bölüşün. Sizin rəyləriniz, bizə daha yaxşı məzmun yaratmağa kömək edəcəkdir. Təşəkkür edirik!

<h2 id="giri">Giriş</h2>
İT sahəsində, xüsusən də kompleks sistemlərlə işləyərkən, obyektlərin həyat dövrünü başa düşmək və izləmək çox vacibdir. Obyektlərin yaradılmasından son məhv olmasına qədər keçdiyi bütün mərhələləri vizuallaşdırmaq, prosesləri daha anlaşılan və idarə olunan edir. State diaqramları bu məqsədə çatmaq üçün əla vasitədir. Onlar obyektin mümkün olan bütün vəziyyətlərini və bu vəziyyətlər arasındakı keçidləri aydın şəkildə göstərir, bununla da sistemin daha şəffaf və proqnozlaşdırıla bilən olmasına kömək edir.
 
Bu diaqramlar, xüsusən də biznes analitiklər (BA) üçün əhəmiyyətlidir, çünki onlar mürəkkəbliyi sadələşdirməyə və komandalar arasında ümumi anlayış yaratmağa kömək edir. Sistemdəki hər bir obyekti izləmək, potensial problemləri əvvəlcədən aşkar etmək və onların qarşısını almaq imkanı verir. Bu, həm vaxta, həm də resurslara qənaət etməyə imkan yaradır.
<h2 id="statediaqramlarndir">State Diaqramları Nədir?</h2>
State diaqramları, bir obyektin sistem daxilindəki bütün mümkün vəziyyətlərini və bu vəziyyətlər arasında necə keçdiyini vizual şəkildə göstərən diaqramlardır. Bu diaqramlar, obyektin həyat dövrünü başlanğıcdan sona qədər izləməyə imkan verir. Məsələn, bir sifarişin "Gözləmədə" vəziyyətindən "Emal olunur" və ya "Ləğv edildi" vəziyyətinə keçməsi kimi.
 
State diaqramları, obyektlərin davranışını modelləşdirmək üçün istifadə olunan güclü bir vasitədir. Onlar, sistemin müxtəlif vəziyyətlərində obyektlərin necə reaksiya verəcəyini göstərir. Bu, xüsusən də mürəkkəb sistemlərdə, obyektlərin davranışını başa düşmək və proqnozlaşdırmaq üçün çox faydalıdır.
<h2 id="biznesanalitiklrinhmiyyti">Biznes Analitikləri Üçün Əhəmiyyəti</h2>
Biznes analitikləri, sistemlərin tələblərini müəyyən etmək və analiz etmək üçün state diaqramlarından geniş istifadə edirlər. Bu diaqramlar, sistemin funksionallığını daha yaxşı başa düşməyə və tələbləri daha dəqiq müəyyən etməyə kömək edir. Onlar həmçinin, komandalar arasında ümumi anlayış yaratmaq üçün əla bir vasitədir.
 
State diaqramları, sistemin müxtəlif hissələrinin necə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu göstərməklə, bütün maraqlı tərəflərin eyni səhifədə olmasını təmin edir. Bu, xüsusən də böyük və mürəkkəb layihələrdə çox vacibdir.
<h2 id="mumianlaynyaradlmas">Ümumi Anlayışın Yaradılması</h2>
State diaqramları, komandalar və maraqlı tərəflər arasında ümumi anlayış yaratmaq üçün əla bir vasitədir. Onlar, sistemin necə işlədiyini vizual şəkildə göstərməklə, hər kəsin prosesləri eyni şəkildə başa düşməsinə kömək edir. Bu, anlaşılmazlıqları və səhvləri azaltmağa, həmçinin layihənin uğurla tamamlanma şansını artırmağa kömək edir.
 
Vizual təqdimat, mürəkkəb məlumatları daha anlaşılan edir. Məsələn, bir sifarişin vəziyyətini izləmək üçün, yazılı təsvirlərdən daha çox, state diaqramı daha aydın və effektiv ola bilər.
<h2 id="potensialproblemlrinakaredilmsi">Potensial Problemlərin Aşkar Edilməsi</h2>
State diaqramları, potensial problemləri və səhvləri əvvəlcədən aşkar etmək üçün istifadə oluna bilər. Bu diaqramlar, sistemdəki bütün mümkün vəziyyətləri və keçidləri göstərməklə, məntiqi boşluqları və uyğunsuzluqları aşkar etməyə kömək edir. Bu, xüsusən də sistemin dizayn mərhələsində çox vacibdir, çünki səhvləri düzəltmək daha asan və ucuz olur.
 
Proaktiv yanaşma, problemlərin böyüməsinin qarşısını alır. Məsələn, bir sifarişin heç bir zaman "Tamamlandı" vəziyyətinə keçməməsi halında, bu, diaqramda aydın şəkildə görünəcək və problemin vaxtında həll edilməsinə imkan verəcəkdir.
<h2 id="effektivstatediaqramlarnnyaradlmasneksiyah">Effektiv State Diaqramlarının Yaradılması Üçün Çek-Siyahı</h2>
Effektiv state diaqramları yaratmaq üçün aşağıdakı addımları izləyin:
<ul>
<li>Bütün Müxtəlif Vəziyyətləri Müəyyən Edin: Obyektin ola biləcəyi bütün mümkün vəziyyətləri müəyyən edin. Məsələn, sifariş üçün "Gözləmədə", "Emal olunur", "Göndərildi", "Çatdırıldı" və "Ləğv edildi" kimi vəziyyətlər ola bilər.</li>
<li>Keçidləri Müəyyən Edin: Obyektin bir vəziyyətdən digərinə necə keçdiyini müəyyən edin. Məsələn, sifarişin "Gözləmədə" vəziyyətindən "Emal olunur" vəziyyətinə keçməsi üçün hansı hadisə baş verməlidir?</li>
<li>Hadisələri Müəyyən Edin: Hər bir keçidi tetikləyən hadisələri müəyyən edin. Məsələn, sifarişin "Gözləmədə" vəziyyətindən "Emal olunur" vəziyyətinə keçməsi üçün "Sifariş təsdiqləndi" hadisəsi baş verməlidir.</li>
<li>Başlanğıc və Son Vəziyyətləri Daxil Edin: Diaqramın başlanğıc və son vəziyyətlərini aydın şəkildə göstərin. Bu, diaqramın sərhədlərini müəyyən etməyə kömək edir.</li>
<li>Maraqlı Tərəflərlə Təsdiqləyin: Diaqramın dəqiqliyini və uyğunluğunu təmin etmək üçün maraqlı tərəflərlə təsdiqləyin. Onların rəyləri, diaqramda hər hansı bir səhvin və ya çatışmazlığın aşkar edilməsinə kömək edə bilər.</li>
</ul>
 
Bu addımları izləməklə, daha effektiv və anlaşılan state diaqramları yarada bilərsiniz.
<h2 id="nmunlr">Nümunələr</h2>
Tutaq ki, bir elektron ticarət platforması üçün sifariş prosesini modelləşdirmək istəyirik. Sifarişin həyat dövrü aşağıdakı vəziyyətlərdən ibarət ola bilər:
<ol>
<li>Yeni: Sifariş yerləşdirilib, lakin hələ təsdiqlənməyib.</li>
<li>Gözləmədə: Sifariş təsdiqlənib, lakin ödəniş hələ tamamlanmayıb.</li>
<li>Emal olunur: Ödəniş tamamlanıb və sifariş emal olunur.</li>
<li>Göndərildi: Sifariş göndərilib və çatdırılma üçün yoldadır.</li>
<li>Çatdırıldı: Sifariş müştəriyə çatdırılıb.</li>
<li>Ləğv edildi: Sifariş ləğv edilib.</li>
</ol>
 
Bu vəziyyətlər arasında keçidlər aşağıdakı hadisələrlə tetiklənə bilər:
<ul>
<li>"Sifariş təsdiqləndi"</li>
<li>"Ödəniş tamamlandı"</li>
<li>"Sifariş göndərildi"</li>
<li>"Sifariş çatdırıldı"</li>
<li>"Sifariş ləğv edildi"</li>
</ul>
 
Bu məlumatlarla, sifarişin həyat dövrünü əks etdirən bir state diaqramı yarada bilərik. Bu diaqram, sistemin necə işlədiyini başa düşməyə və potensial problemləri aşkar etməyə kömək edəcəkdir.
<h2 id="praktikttbiqlr">Praktik Tətbiqlər</h2>
State diaqramları, müxtəlif sahələrdə geniş tətbiq tapır. Onlar, proqram təminatı mühəndisliyindən tutmuş biznes proseslərinin modelləşdirilməsinə qədər bir çox sahədə istifadə olunur. Məsələn, bir bank sistemi üçün müştəri hesabının vəziyyətini modelləşdirmək üçün state diaqramlarından istifadə edə bilərik. Hesabın vəziyyətləri "Aktiv", "Bloklanmış" və "Bağlanmış" ola bilər. Bu vəziyyətlər arasında keçidlər, müştərinin əməliyyatları və ya bankın qərarları ilə tetiklənə bilər.
 
State diaqramları, həmçinin, cihazların və sistemlərin davranışını modelləşdirmək üçün istifadə olunur. Məsələn, bir avtomatlaşdırılmış qapının vəziyyətini modelləşdirmək üçün state diaqramlarından istifadə edə bilərik. Qapının vəziyyətləri "Açıq", "Qapalı" və "Hərəkətdə" ola bilər. Bu vəziyyətlər arasında keçidlər, sensorların siqnalları və ya istifadəçinin əmrləri ilə tetiklənə bilər.
<h2 id="umlunifiedmodelinglanguagevstatediaqramlar">UML (Unified Modeling Language) və State Diaqramları</h2>
UML, proqram sistemlərini vizual şəkildə modelləşdirmək üçün istifadə olunan standart bir dildir. State diaqramları, UML-in bir hissəsidir və obyektlərin davranışını modelləşdirmək üçün istifadə olunur. UML, state diaqramlarının yaradılması üçün standart bir notasiya təmin edir, bu da müxtəlif komandaların və maraqlı tərəflərin diaqramları eyni şəkildə başa düşməsinə kömək edir.
 
UML-in istifadəsi, state diaqramlarının daha anlaşılan və effektiv olmasına kömək edir. Standart notasiya, diaqramların oxunmasını və şərh edilməsini asanlaşdırır, bu da komandalar arasında ünsiyyəti yaxşılaşdırır.
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
State diaqramları, obyektlərin həyat dövrünü vizuallaşdırmaq və sistemin davranışını başa düşmək üçün güclü bir vasitədir. Onlar, biznes analitikləri, proqram təminatı mühəndisləri və digər maraqlı tərəflər üçün əhəmiyyətli faydalar təmin edir. State diaqramları, komandalar arasında ümumi anlayış yaratmağa, potensial problemləri aşkar etməyə və daha etibarlı sistemlər yaratmağa kömək edir.
 
Bu vasitədən istifadə edərək, sistemlərinizi daha anlaşılan və idarə olunan edə bilərsiniz. Statediaqramları, layihələrinizin uğurla tamamlanmasına kömək edəcəkdir.
 
Bu məqalənin sizin üçün faydalı olduğunu ümid edirik. İndi isə sizdən xahiş edirik ki, bu məqaləyə reaksiya bildirin (Like qoyun) və öz təcrübənizi və ya fikirlərinizi şərhlərdə bölüşün. Sizin rəyləriniz, bizə daha yaxşı məzmun yaratmağa kömək edəcəkdir. Təşəkkür edirik!

State Diaqramları: Bir Səhifədə Obyektin Həyat Dövrünü İzləyin

## Giriş: Niyə Biznes Analitikləri API Testi Etməlidir? 

Biznes analitikləri (BA) layihələrdə "nə" sualına cavabdehdir. Lakin sistemlərin necə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu, xüsusən də API-lər vasitəsilə başa düşmək, möhkəm tələblər üçün çox vacibdir. Əksər hallarda, API davranışını yoxlamaq üçün inkişaf komandalarına güvənirik. Bu isə vaxt itkisinə səbəb ola və birbaşa fikirlərimizi məhdudlaşdıra bilər.

API testinin əhəmiyyəti getdikcə artır, çünki müasir proqram təminatı arxitekturası tez-tez müxtəlif sistemlər və xidmətlər arasında inteqrasiyaya əsaslanır. Bu inteqrasiyalar API-lər vasitəsilə həyata keçirilir. Belə olan halda, API-lərin düzgün işləməsini təmin etmək, proqram təminatının ümumi funksionallığı və etibarlılığı üçün kritik önəm daşıyır.

Bəs biznes analitikləri niyə API testinə diqqət yetirməlidir? Bunun bir neçə əsas səbəbi var:

- **Tələblərin dəqiqliyini təmin etmək**: API testləri, tələblərin texniki olaraq düzgün tərcümə olunduğunu yoxlamağa imkan verir.
- **Səhvləri erkən aşkar etmək**: API-lərdəki problemləri erkən mərhələlərdə aşkar etmək, daha böyük və bahalı problemlərin qarşısını alır.
- **İnkişaf prosesini sürətləndirmək**: Müstəqil şəkildə API testləri aparmaq, inkişaf komandasından asılılığı azaldır və rəy dövrünü sürətləndirir.
- **Texniki bilikləri artırmaq**: API testləri, biznes analitiklərinin sistemlərin necə işlədiyini daha dərindən başa düşməsinə kömək edir.

Bu məqalədə, biznes analitiklərinin Postman kimi alətlərdən istifadə edərək API testlərini necə apara biləcəyini ətraflı şəkildə araşdıracağıq. Postman-dan istifadə etməklə, siz tələblərinizin dəqiq və düzgün şəkildə həyata keçirildiyinə əmin ola bilərsiniz.

 

## Postman ilə API Testinə Başlamaq: Biznes Analitiklər üçün Bələdçi 

Postman kimi alətlərlə özümüzü təmin etmək, oyunu dəyişdirir. Bu, bizə API cavablarını müstəqil şəkildə yoxlamağa, məlumat müqavilələrini təsdiqləməyə və uyğunsuzluqları proaktiv şəkildə müəyyən etməyə imkan verir. Bu, rəy dövrünü əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirir və tələblərimizin funksional koda dəqiq tərcümə olunmasını təmin edir. Bu, bizim texniki anlayışımızı dərinləşdirir və mühəndisliklə tərəfdaşlığımızı gücləndirir.

Postman - API (Application Programming Interface) testləri üçün istifadə olunan güclü bir platformadır. O, API sorğularını göndərməyə, cavabları analiz etməyə və testləri avtomatlaşdırmağa imkan verir. Postman, istifadəçi dostu interfeysi və geniş funksionallığı sayəsində həm təcrübəli developerlər, həm də yeni başlayanlar üçün əla seçimdir.

Postman-dan istifadə edərək, biznes analitikləri aşağıdakıları edə bilər:

- API cavablarını yoxlamaq.
- Məlumat müqavilələrini təsdiqləmək.
- Uyğunsuzluqları müəyyən etmək.
- Rəy dövrünü sürətləndirmək.
- Texniki anlayışlarını dərinləşdirmək.
- Mühəndisliklə tərəfdaşlığı gücləndirmək.

 

## Biznes Analitikləri üçün Postman-dan İstifadə Etməklə API-ləri Yoxlamaq üçün Qısa Yoxlama Siyahısı

API testlərinə başlamaq üçün aşağıdakı addımları izləyin:

- **"Sorğu Metodunu Yoxlayın"**: Spesifikasiyaya uyğun olaraq GET, POST, PUT və ya DELETE-dirmi?
- **"Endpoint URL-ni Yoxlayın"**: API çağırışının düzgün yola və mühitə yönləndirildiyinə əmin olun.
- **"Sorğu Başlıqlarını Doğrulayın"**: Düzgün Content-Type (məsələn, application/json) və tələb olunan hər hansı bir avtorizasiya tokenlərini axtarın.
- **"Sorğu Gövdəsini Yoxlayın"**: Əgər POST və ya PUT-dirsə, JSON strukturunu, məlumat tiplərini və bütün məcburi sahələrin mövcudluğunu təsdiqləyin.
- **"Cavab Status Kodunu İmtahan Edin"**: Uğur üçün 200 OK, 201 Created, 204 No Content və ya səhvlər üçün müvafiq 4xx/5xx kodlarını gözləyin.
- **"Cavab Gövdəsini Təhlil Edin"**: Qaytarılan JSON-un strukturunu, məlumatların dəqiqliyini və hər hansı bir səhv mesajının aydınlığını təsdiqləyin.
- **"Kənar Halları Test Edin"**: İtkin sahələr, etibarsız məlumat tipləri və ya boş dəyərlər olduqda nə baş verir? Səhv mesajları biznes baxımından məna kəsb edirmi?

Bu yoxlama siyahısı, biznes analitiklərinin API testlərinə başlamaq üçün əsas addımları əhatə edir. Hər bir addımı diqqətlə yerinə yetirərək, API-lərin düzgün işlədiyinə və tələblərə uyğun olduğuna əmin ola bilərsiniz.

 

## Postman-ın Əsas Xüsusiyyətləri: Biznes Analitiklər Nələrə Diqqət Etməlidir?

Postman, API testləri üçün geniş çeşiddə xüsusiyyətlər təklif edir. Biznes analitikləri üçün ən faydalı olan xüsusiyyətlərdən bəziləri bunlardır:

- **İstək Qurucusu (Request Builder)**: Bu xüsusiyyət, müxtəlif HTTP metodlarından (GET, POST, PUT, DELETE və s.) istifadə edərək API sorğularını yaratmağa imkan verir. Siz URL-ləri, başlıqları, gövdələri və digər parametrləri asanlıqla konfiqurasiya edə bilərsiniz.

- **Cavab Görüntüleyici (Response Viewer)**: API sorğusunu göndərdikdən sonra, Postman cavabı oxunaqlı bir şəkildə göstərir. Siz status kodunu, başlıqları və gövdəni (JSON, XML, HTML və s.) təhlil edə bilərsiniz.

- **Test Skriptləri (Test Scripts)**: Postman, JavaScript əsaslı test skriptləri yazmağa imkan verir. Bu skriptlər, cavabın müəyyən şərtlərə uyğun olub olmadığını yoxlamağa, məlumatları təsdiqləməyə və avtomatlaşdırılmış testlər yaratmağa imkan verir.

- **Ətraf Mühit Dəyişənləri (Environment Variables)**: Bu xüsusiyyət, müxtəlif ətraf mühitlər (məsələn, inkişaf, test, istehsal) üçün dəyişənləri saxlamağa imkan verir. Siz API URL-lərini, avtorizasiya tokenlərini və digər konfiqurasiya parametrlərini ətraf mühit dəyişənlərində saxlaya və asanlıqla dəyişə bilərsiniz.

- **Kolleksiyalar (Collections)**: Kolleksiyalar, API sorğularını qruplaşdırmağa və saxlamağa imkan verir. Siz kolleksiyaları komanda üzvləri ilə paylaşa və testləri birlikdə apara bilərsiniz.

- **Avtomatlaşdırılmış Testlər (Automated Tests)**: Postman, testləri avtomatlaşdırmağa imkan verir. Siz test skriptlərini kolleksiyalara əlavə edə və testləri avtomatik olaraq işə sala bilərsiniz. Bu, davamlı inteqrasiya və davamlı çatdırılma (CI/CD) proseslərində xüsusilə faydalıdır.

Bu xüsusiyyətlərdən istifadə edərək, biznes analitikləri API testlərini daha səmərəli və effektiv şəkildə apara bilər.

 

## Praktiki Nümunələr: Biznes Analitikləri Postman-ı Necə İstifadə Edə Bilər?

Postman-dan istifadəyə dair bir neçə praktiki nümunəyə nəzər salaq:

1. **E-ticarət Platforması**: Bir e-ticarət platforması üçün yeni bir API inteqrasiyası hazırlanır. Biznes analitikləri, Postman-dan istifadə edərək məhsul məlumatlarını almaq, səbətə əlavə etmək və sifariş yerləşdirmək üçün API-ləri yoxlaya bilərlər. Onlar, hər bir API çağırışının düzgün cavab verdiyinə, məlumatların dəqiq olduğuna və səhv mesajlarının məna kəsb etdiyinə əmin olmalıdırlar.

2. **Bankçılıq Tətbiqi**: Bir bankçılıq tətbiqi üçün yeni bir ödəniş funksiyası əlavə olunur. Biznes analitikləri, Postman-dan istifadə edərək ödənişləri emal etmək, balansı yoxlamaq və əməliyyat tarixçəsini almaq üçün API-ləri yoxlaya bilərlər. Onlar, təhlükəsizlik tələblərinin yerinə yetirildiyinə, məlumatların şifrələndiyinə və avtorizasiya prosesinin düzgün işlədiyinə əmin olmalıdırlar.

3. **Səhiyyə Sistemi**: Bir səhiyyə sistemi üçün yeni bir xəstə qeydiyyatı API-si hazırlanır. Biznes analitikləri, Postman-dan istifadə edərək xəstə məlumatlarını yaratmaq, yeniləmək və silmək üçün API-ləri yoxlaya bilərlər. Onlar, məlumatların məxfiliyinin qorunduğuna, tələb olunan sahələrin mövcud olduğuna və səhv mesajlarının aydın olduğuna əmin olmalıdırlar.

Bu nümunələr, biznes analitiklərinin Postman-dan istifadə edərək API testlərini necə apara biləcəyini göstərir. Postman, müxtəlif ssenariləri yoxlamağa, səhvləri erkən aşkar etməyə və tələblərin dəqiq yerinə yetirildiyinə əmin olmağa imkan verir.

 

## Postman Testlərində Diqqət Edilməli Əsas Məsələlər

Postman-dan istifadə edərək API testləri apararkən aşağıdakı məsələlərə diqqət yetirmək vacibdir:

- **Düzgün Sorğu Metodundan İstifadə Edin**: API-nin tələb etdiyi metoda (GET, POST, PUT, DELETE və s.) uyğun sorğu göndərin.
- **Düzgün URL-dən İstifadə Edin**: API-nin düzgün ünvanına sorğu göndərdiyinizə əmin olun.
- **Düzgün Başlıqları Əlavə Edin**: API-nin tələb etdiyi başlıqları (Content-Type, Authorization və s.) sorğuya əlavə edin.
- **Düzgün Gövdəni Göndərin**: Əgər POST və ya PUT sorğusu göndərirsinizsə, düzgün formatda (JSON, XML və s.) gövdə göndərin.
- **Cavab Status Kodunu Yoxlayın**: API-nin cavab status kodunu (200 OK, 400 Bad Request, 500 Internal Server Error və s.) yoxlayın və gözlənilən koda uyğun olub olmadığını təsdiqləyin.
- **Cavab Gövdəsini Yoxlayın**: API-nin cavab gövdəsini yoxlayın və gözlənilən məlumatların mövcud olub olmadığını təsdiqləyin.
- **Səhv Mesajlarını Yoxlayın**: API-nin səhv mesajlarını yoxlayın və onların aydın və məna kəsb edib olmadığını təsdiqləyin.
- **Kənar Halları Test Edin**: API-nin kənar hallarda (məsələn, itkin sahələr, etibarsız məlumat tipləri və ya boş dəyərlər) necə davrandığını test edin.

Bu məsələlərə diqqət yetirərək, API testlərinin daha dəqiq və effektiv olmasını təmin edə bilərsiniz.

 

## Nəticə: Postman Biznes Analitiklər Üçün Nə Anlam Daşıyır? 

Postman-dan istifadə etmək testçi olmaq demək deyil; bu, analitik imkanlarımızı artırmaq və funksional spesifikasiyalarımızın aydınlığını və düzgünlüyünü təmin etmək deməkdir. Bu, biznes ehtiyacları və texniki həyata keçirmə arasında boşluğu aradan qaldırmaq üçün əsas addımdır.

Beləliklə, Postman biznes analitikləri üçün bir vasitədən daha çox şeydir. Bu, onların texniki anlayışlarını dərinləşdirmək, tələblərin dəqiqliyini təmin etmək və inkişaf prosesini sürətləndirmək üçün güclü bir imkandır. API testlərinə diqqət yetirməklə, biznes analitikləri layihələrin uğuruna əhəmiyyətli dərəcədə töhfə verə bilərlər.

Bu məqalə sizə faydalı oldusa, bəyənməyi (Like) unutmayın!

Siz də Postman-dan istifadə təcrübənizi və ya fikirlərinizi bölüşməklə bu mövzuda müzakirəyə qoşula bilərsiniz. Şəxsi təcrübənizlə bağlı rəylərinizi və ya düşüncələrinizi şərhlərdə bölüşün! Bu, digər biznes analitikləri üçün də dəyərli ola bilər.

<h2 id="giriniybiznesanalitiklriapitestietmlidirbr">Giriş: Niyə Biznes Analitikləri API Testi Etməlidir? </h2>
Biznes analitikləri (BA) layihələrdə "nə" sualına cavabdehdir. Lakin sistemlərin necə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu, xüsusən də API-lər vasitəsilə başa düşmək, möhkəm tələblər üçün çox vacibdir. Əksər hallarda, API davranışını yoxlamaq üçün inkişaf komandalarına güvənirik. Bu isə vaxt itkisinə səbəb ola və birbaşa fikirlərimizi məhdudlaşdıra bilər.
API testinin əhəmiyyəti getdikcə artır, çünki müasir proqram təminatı arxitekturası tez-tez müxtəlif sistemlər və xidmətlər arasında inteqrasiyaya əsaslanır. Bu inteqrasiyalar API-lər vasitəsilə həyata keçirilir. Belə olan halda, API-lərin düzgün işləməsini təmin etmək, proqram təminatının ümumi funksionallığı və etibarlılığı üçün kritik önəm daşıyır.
Bəs biznes analitikləri niyə API testinə diqqət yetirməlidir? Bunun bir neçə əsas səbəbi var:
<ul>
<li>Tələblərin dəqiqliyini təmin etmək: API testləri, tələblərin texniki olaraq düzgün tərcümə olunduğunu yoxlamağa imkan verir.</li>
<li>Səhvləri erkən aşkar etmək: API-lərdəki problemləri erkən mərhələlərdə aşkar etmək, daha böyük və bahalı problemlərin qarşısını alır.</li>
<li>İnkişaf prosesini sürətləndirmək: Müstəqil şəkildə API testləri aparmaq, inkişaf komandasından asılılığı azaldır və rəy dövrünü sürətləndirir.</li>
<li>Texniki bilikləri artırmaq: API testləri, biznes analitiklərinin sistemlərin necə işlədiyini daha dərindən başa düşməsinə kömək edir.</li>
</ul>
Bu məqalədə, biznes analitiklərinin Postman kimi alətlərdən istifadə edərək API testlərini necə apara biləcəyini ətraflı şəkildə araşdıracağıq. Postman-dan istifadə etməklə, siz tələblərinizin dəqiq və düzgün şəkildə həyata keçirildiyinə əmin ola bilərsiniz.
 
<h2 id="postmanilapitestinbalamaqbiznesanalitiklrnbldibr">Postman ilə API Testinə Başlamaq: Biznes Analitiklər üçün Bələdçi </h2>
Postman kimi alətlərlə özümüzü təmin etmək, oyunu dəyişdirir. Bu, bizə API cavablarını müstəqil şəkildə yoxlamağa, məlumat müqavilələrini təsdiqləməyə və uyğunsuzluqları proaktiv şəkildə müəyyən etməyə imkan verir. Bu, rəy dövrünü əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirir və tələblərimizin funksional koda dəqiq tərcümə olunmasını təmin edir. Bu, bizim texniki anlayışımızı dərinləşdirir və mühəndisliklə tərəfdaşlığımızı gücləndirir.
Postman - API (Application Programming Interface) testləri üçün istifadə olunan güclü bir platformadır. O, API sorğularını göndərməyə, cavabları analiz etməyə və testləri avtomatlaşdırmağa imkan verir. Postman, istifadəçi dostu interfeysi və geniş funksionallığı sayəsində həm təcrübəli developerlər, həm də yeni başlayanlar üçün əla seçimdir.
Postman-dan istifadə edərək, biznes analitikləri aşağıdakıları edə bilər:
<ul>
<li>API cavablarını yoxlamaq.</li>
<li>Məlumat müqavilələrini təsdiqləmək.</li>
<li>Uyğunsuzluqları müəyyən etmək.</li>
<li>Rəy dövrünü sürətləndirmək.</li>
<li>Texniki anlayışlarını dərinləşdirmək.</li>
<li>Mühəndisliklə tərəfdaşlığı gücləndirmək.</li>
</ul>
 
<h2 id="biznesanalitiklrinpostmandanstifadetmklapilriyoxlamaqnqsayoxlamasiyahs">Biznes Analitikləri üçün Postman-dan İstifadə Etməklə API-ləri Yoxlamaq üçün Qısa Yoxlama Siyahısı</h2>
API testlərinə başlamaq üçün aşağıdakı addımları izləyin:
<ul>
<li>"Sorğu Metodunu Yoxlayın": Spesifikasiyaya uyğun olaraq GET, POST, PUT və ya DELETE-dirmi?</li>
<li>"Endpoint URL-ni Yoxlayın": API çağırışının düzgün yola və mühitə yönləndirildiyinə əmin olun.</li>
<li>"Sorğu Başlıqlarını Doğrulayın": Düzgün Content-Type (məsələn, application/json) və tələb olunan hər hansı bir avtorizasiya tokenlərini axtarın.</li>
<li>"Sorğu Gövdəsini Yoxlayın": Əgər POST və ya PUT-dirsə, JSON strukturunu, məlumat tiplərini və bütün məcburi sahələrin mövcudluğunu təsdiqləyin.</li>
<li>"Cavab Status Kodunu İmtahan Edin": Uğur üçün 200 OK, 201 Created, 204 No Content və ya səhvlər üçün müvafiq 4xx/5xx kodlarını gözləyin.</li>
<li>"Cavab Gövdəsini Təhlil Edin": Qaytarılan JSON-un strukturunu, məlumatların dəqiqliyini və hər hansı bir səhv mesajının aydınlığını təsdiqləyin.</li>
<li>"Kənar Halları Test Edin": İtkin sahələr, etibarsız məlumat tipləri və ya boş dəyərlər olduqda nə baş verir? Səhv mesajları biznes baxımından məna kəsb edirmi?</li>
</ul>
Bu yoxlama siyahısı, biznes analitiklərinin API testlərinə başlamaq üçün əsas addımları əhatə edir. Hər bir addımı diqqətlə yerinə yetirərək, API-lərin düzgün işlədiyinə və tələblərə uyğun olduğuna əmin ola bilərsiniz.
 
<h2 id="postmannsasxsusiyytlribiznesanalitiklrnlrdiqqtetmlidir">Postman-ın Əsas Xüsusiyyətləri: Biznes Analitiklər Nələrə Diqqət Etməlidir?</h2>
Postman, API testləri üçün geniş çeşiddə xüsusiyyətlər təklif edir. Biznes analitikləri üçün ən faydalı olan xüsusiyyətlərdən bəziləri bunlardır:
<ul>
<li>İstək Qurucusu (Request Builder): Bu xüsusiyyət, müxtəlif HTTP metodlarından (GET, POST, PUT, DELETE və s.) istifadə edərək API sorğularını yaratmağa imkan verir. Siz URL-ləri, başlıqları, gövdələri və digər parametrləri asanlıqla konfiqurasiya edə bilərsiniz.</li>
<li>Cavab Görüntüleyici (Response Viewer): API sorğusunu göndərdikdən sonra, Postman cavabı oxunaqlı bir şəkildə göstərir. Siz status kodunu, başlıqları və gövdəni (JSON, XML, HTML və s.) təhlil edə bilərsiniz.</li>
<li>Test Skriptləri (Test Scripts): Postman, JavaScript əsaslı test skriptləri yazmağa imkan verir. Bu skriptlər, cavabın müəyyən şərtlərə uyğun olub olmadığını yoxlamağa, məlumatları təsdiqləməyə və avtomatlaşdırılmış testlər yaratmağa imkan verir.</li>
<li>Ətraf Mühit Dəyişənləri (Environment Variables): Bu xüsusiyyət, müxtəlif ətraf mühitlər (məsələn, inkişaf, test, istehsal) üçün dəyişənləri saxlamağa imkan verir. Siz API URL-lərini, avtorizasiya tokenlərini və digər konfiqurasiya parametrlərini ətraf mühit dəyişənlərində saxlaya və asanlıqla dəyişə bilərsiniz.</li>
<li>Kolleksiyalar (Collections): Kolleksiyalar, API sorğularını qruplaşdırmağa və saxlamağa imkan verir. Siz kolleksiyaları komanda üzvləri ilə paylaşa və testləri birlikdə apara bilərsiniz.</li>
<li>Avtomatlaşdırılmış Testlər (Automated Tests): Postman, testləri avtomatlaşdırmağa imkan verir. Siz test skriptlərini kolleksiyalara əlavə edə və testləri avtomatik olaraq işə sala bilərsiniz. Bu, davamlı inteqrasiya və davamlı çatdırılma (CI/CD) proseslərində xüsusilə faydalıdır.</li>
</ul>
Bu xüsusiyyətlərdən istifadə edərək, biznes analitikləri API testlərini daha səmərəli və effektiv şəkildə apara bilər.
 
<h2 id="praktikinmunlrbiznesanalitiklripostmannecstifadedbilr">Praktiki Nümunələr: Biznes Analitikləri Postman-ı Necə İstifadə Edə Bilər?</h2>
Postman-dan istifadəyə dair bir neçə praktiki nümunəyə nəzər salaq:
<ol>
<li>E-ticarət Platforması: Bir e-ticarət platforması üçün yeni bir API inteqrasiyası hazırlanır. Biznes analitikləri, Postman-dan istifadə edərək məhsul məlumatlarını almaq, səbətə əlavə etmək və sifariş yerləşdirmək üçün API-ləri yoxlaya bilərlər. Onlar, hər bir API çağırışının düzgün cavab verdiyinə, məlumatların dəqiq olduğuna və səhv mesajlarının məna kəsb etdiyinə əmin olmalıdırlar.</li>
<li>Bankçılıq Tətbiqi: Bir bankçılıq tətbiqi üçün yeni bir ödəniş funksiyası əlavə olunur. Biznes analitikləri, Postman-dan istifadə edərək ödənişləri emal etmək, balansı yoxlamaq və əməliyyat tarixçəsini almaq üçün API-ləri yoxlaya bilərlər. Onlar, təhlükəsizlik tələblərinin yerinə yetirildiyinə, məlumatların şifrələndiyinə və avtorizasiya prosesinin düzgün işlədiyinə əmin olmalıdırlar.</li>
<li>Səhiyyə Sistemi: Bir səhiyyə sistemi üçün yeni bir xəstə qeydiyyatı API-si hazırlanır. Biznes analitikləri, Postman-dan istifadə edərək xəstə məlumatlarını yaratmaq, yeniləmək və silmək üçün API-ləri yoxlaya bilərlər. Onlar, məlumatların məxfiliyinin qorunduğuna, tələb olunan sahələrin mövcud olduğuna və səhv mesajlarının aydın olduğuna əmin olmalıdırlar.</li>
</ol>
Bu nümunələr, biznes analitiklərinin Postman-dan istifadə edərək API testlərini necə apara biləcəyini göstərir. Postman, müxtəlif ssenariləri yoxlamağa, səhvləri erkən aşkar etməyə və tələblərin dəqiq yerinə yetirildiyinə əmin olmağa imkan verir.
 
<h2 id="postmantestlrinddiqqtedilmlisasmsllr">Postman Testlərində Diqqət Edilməli Əsas Məsələlər</h2>
Postman-dan istifadə edərək API testləri apararkən aşağıdakı məsələlərə diqqət yetirmək vacibdir:
<ul>
<li>Düzgün Sorğu Metodundan İstifadə Edin: API-nin tələb etdiyi metoda (GET, POST, PUT, DELETE və s.) uyğun sorğu göndərin.</li>
<li>Düzgün URL-dən İstifadə Edin: API-nin düzgün ünvanına sorğu göndərdiyinizə əmin olun.</li>
<li>Düzgün Başlıqları Əlavə Edin: API-nin tələb etdiyi başlıqları (Content-Type, Authorization və s.) sorğuya əlavə edin.</li>
<li>Düzgün Gövdəni Göndərin: Əgər POST və ya PUT sorğusu göndərirsinizsə, düzgün formatda (JSON, XML və s.) gövdə göndərin.</li>
<li>Cavab Status Kodunu Yoxlayın: API-nin cavab status kodunu (200 OK, 400 Bad Request, 500 Internal Server Error və s.) yoxlayın və gözlənilən koda uyğun olub olmadığını təsdiqləyin.</li>
<li>Cavab Gövdəsini Yoxlayın: API-nin cavab gövdəsini yoxlayın və gözlənilən məlumatların mövcud olub olmadığını təsdiqləyin.</li>
<li>Səhv Mesajlarını Yoxlayın: API-nin səhv mesajlarını yoxlayın və onların aydın və məna kəsb edib olmadığını təsdiqləyin.</li>
<li>Kənar Halları Test Edin: API-nin kənar hallarda (məsələn, itkin sahələr, etibarsız məlumat tipləri və ya boş dəyərlər) necə davrandığını test edin.</li>
</ul>
Bu məsələlərə diqqət yetirərək, API testlərinin daha dəqiq və effektiv olmasını təmin edə bilərsiniz.
 
<h2 id="nticpostmanbiznesanalitiklrnnanlamdayrbr">Nəticə: Postman Biznes Analitiklər Üçün Nə Anlam Daşıyır? </h2>
Postman-dan istifadə etmək testçi olmaq demək deyil; bu, analitik imkanlarımızı artırmaq və funksional spesifikasiyalarımızın aydınlığını və düzgünlüyünü təmin etmək deməkdir. Bu, biznes ehtiyacları və texniki həyata keçirmə arasında boşluğu aradan qaldırmaq üçün əsas addımdır.
Beləliklə, Postman biznes analitikləri üçün bir vasitədən daha çox şeydir. Bu, onların texniki anlayışlarını dərinləşdirmək, tələblərin dəqiqliyini təmin etmək və inkişaf prosesini sürətləndirmək üçün güclü bir imkandır. API testlərinə diqqət yetirməklə, biznes analitikləri layihələrin uğuruna əhəmiyyətli dərəcədə töhfə verə bilərlər.
Bu məqalə sizə faydalı oldusa, bəyənməyi (Like) unutmayın!
Siz də Postman-dan istifadə təcrübənizi və ya fikirlərinizi bölüşməklə bu mövzuda müzakirəyə qoşula bilərsiniz. Şəxsi təcrübənizlə bağlı rəylərinizi və ya düşüncələrinizi şərhlərdə bölüşün! Bu, digər biznes analitikləri üçün də dəyərli ola bilər.

Postman: Biznes Analitiklər üçün API Testi

## Giriş: Niyə məlumat lüğəti vacibdir?

Müasir rəqəmsal layihələrdə məlumatlar əsas rol oynayır. Bu məlumatların düzgün idarə olunması və komanda üzvləri tərəfindən eyni şəkildə başa düşülməsi layihənin uğuru üçün kritik əhəmiyyətə malikdir. Lakin, təcrübədə tez-tez görülən problem data sahələrinin ("fields") anlaşılmazlığıdır. Bu anlaşılmazlıq kommunikasiya xətalarına, əlavə iş yükünə və nəticədə layihənin gecikməsinə və ya uğursuzluğuna səbəb ola bilər.

 

Komanda üzvləri – biznes analitiklər (BA-lar), developerlər, testçilər və biznes tərəfi – eyni termini fərqli başa düşə bilərlər. Məsələn, "müştəri ID" sahəsi bir nəfər üçün müştərinin unikal identifikatoru, digəri üçün isə müştərinin sistemdəki qeydiyyat nömrəsi kimi başa düşülə bilər. Bu cür fərqliliklər məlumatların yanlış işlənməsinə və nəticədə yanlış qərarların qəbul edilməsinə gətirib çıxara bilər.

 

Bu qarışıqlığın qarşısını almağın ən güclü vasitəsi düzgün hazırlanmış "Data Dictionary"dir (Məlumat Lüğəti). Məlumat lüğəti sadəcə texniki qeydlər toplusu deyil, bütün komanda üçün ümumi bir "lüğət"dir. O, məlumatların mənasını, formatını və istifadəsini dəqiqləşdirərək, hər kəsin eyni səhifədə olmasını təmin edir.

 

## Məlumat lüğəti nədir və niyə lazımdır?

Məlumat lüğəti (Data Dictionary) rəqəmsal layihələrdə istifadə olunan bütün məlumat sahələrinin təsvir edildiyi mərkəzləşdirilmiş sənəddir. Bu sənəd hər bir sahənin adını, təsvirini, məlumat növünü, uzunluğunu/formatını, məhdudiyyətlərini, biznes qaydalarını, məlumat mənbəyini və məlumat sahibini əhatə edir.

 

Məlumat lüğətinin əsas məqsədi komanda üzvləri arasında məlumatların anlaşılmasını təmin etmək və kommunikasiya xətalarının qarşısını almaqdır. Bu sənəd, həmçinin, məlumatların keyfiyyətini artırmağa, səhvləri minimuma endirməyə və layihənin ümumi səmərəliliyini yüksəltməyə kömək edir.

 

**Məlumat lüğətinin faydaları:**

- **Kommunikasiyanı yaxşılaşdırır:** Bütün komanda üzvləri eyni məlumat sahəsini eyni şəkildə başa düşür.
- **Səhvləri azaldır:** Məlumatların yanlış işlənməsi və ya yanlış qərarların qəbul edilməsi riski azalır.
- **Məlumat keyfiyyətini artırır:** Məlumatların düzgün formatda və məhdudiyyətlərə uyğun olaraq daxil edilməsi təmin edilir.
- **İş səmərəliliyini yüksəldir:** Komanda üzvləri məlumatlarla bağlı suallara cavab tapmaq üçün vaxt itirmir.
- **Layihənin risklərini azaldır:** Məlumatların düzgün idarə olunması layihənin uğursuzluq riskini azaldır.

 

## Effektiv məlumat lüğətinin əsas elementləri

Effektiv bir məlumat lüğəti hər bir sahə üçün aşağıdakı əsas məlumatları mütləq əhatə etməlidir:

 

### Sahə adı

Unikal, konsistent və asan başa düşülən ad. Sahə adı məlumat sahəsinin mənasını dəqiq şəkildə əks etdirməlidir. Adlandırma zamanı ümumi qəbul edilmiş standartlara riayət etmək vacibdir.

 

**Nümunə:**

Düzgün: `musteri_id`

Səhv: `mid`, `id_musteri`

 

### Təsvir

Sahənin biznes mənasını və məqsədini izah edən qısa, aydın təsvir. Təsvir sahənin nə üçün istifadə olunduğunu və hansı məlumatları ehtiva etdiyini izah etməlidir.

 

**Nümunə:**

Sahə adı: `musteri_id`

Təsvir: Müştərinin sistemdəki unikal identifikatoru.

 

### Məlumat növü

Sahənin saxlayacağı məlumatın tipi (məsələn, String, Integer, Date, Boolean). Məlumat növü sahənin hansı növ məlumatları saxlaya biləcəyini müəyyən edir. Düzgün məlumat növünün seçilməsi məlumatların keyfiyyətini təmin etmək üçün vacibdir.

 

**Məlumat növləri:**

- `String`: Mətn məlumatları (məsələn, ad, soyad, ünvan).
- `Integer`: Tam ədədlər (məsələn, yaş, say).
- `Date`: Tarix məlumatları (məsələn, doğum tarixi, sifariş tarixi).
- `Boolean`: Məntiqi məlumatlar (məsələn, true/false, yes/no).
- `Decimal`: Kəsr ədədlər (məsələn, qiymət, faiz).

 

### Uzunluq/Format

Məlumatın gözlənilən uzunluğu və ya formatı (məsələn, VARCHAR(255), YYYY-MM-DD). Uzunluq və format məlumatların düzgün şəkildə saxlanmasını və işlənməsini təmin edir.

 

**Nümunələr:**

- `VARCHAR(255)`: Mətn məlumatları üçün maksimum 255 simvol.
- `YYYY-MM-DD`: Tarix məlumatları üçün format (məsələn, 2024-07-26).
- `INT(10)`: Tam ədədlər üçün maksimum 10 rəqəm.

 

### Məhdudiyyətlər

Sahəyə tətbiq olunan məhdudiyyətlər (məsələn, NOT NULL, unikal dəyər, minimum/maksimum dəyər). Məhdudiyyətlər məlumatların keyfiyyətini və etibarlılığını təmin etmək üçün istifadə olunur.

 

**Məhdudiyyət növləri:**

- `NOT NULL`: Sahə boş ola bilməz (dəyər mütləq daxil edilməlidir).
- `Unikal`: Sahədəki dəyərlər unikal olmalıdır (eyni dəyər iki dəfə daxil edilə bilməz).
- `Minimum/Maksimum`: Sahədəki dəyərlər müəyyən aralıqda olmalıdır (məsələn, yaş 18-dən böyük olmalıdır).
- `Default`: Sahə üçün standart dəyər (əgər dəyər daxil edilməzsə, bu dəyər avtomatik olaraq təyin edilir).

 

### Biznes qaydaları

Sahə ilə əlaqəli hər hansı biznes qaydaları (məsələn, "E-poçt ünvanı doğru formatda olmalıdır", "Yaş 18-dən kiçik ola bilməz"). Biznes qaydaları məlumatların biznes məntiqinə uyğun olmasını təmin edir.

 

**Nümunələr:**

- E-poçt ünvanı doğru formatda olmalıdır (məsələn, `name@example.com`).
- Telefon nömrəsi müəyyən bir formatda olmalıdır (məsələn, +994 XX XXX XX XX).
- Yaş 18-dən kiçik ola bilməz.
- Sifariş məbləği 0-dan böyük olmalıdır.

 

### Məlumat mənbəyi

Məlumatın haradan gəldiyini göstərir (məsələn, "İstifadəçi girişi", "Xarici API"). Məlumat mənbəyi məlumatların etibarlılığını və dəqiqliyini təmin etmək üçün vacibdir.

 

**Məlumat mənbələri:**

- İstifadəçi girişi (məsələn, istifadəçi tərəfindən doldurulan forma).
- Xarici API (məsələn, üçüncü tərəf sistemindən alınan məlumatlar).
- Verilənlər bazası (məsələn, mövcud verilənlər bazasından alınan məlumatlar).
- Fayl (məsələn, CSV faylından alınan məlumatlar).

 

### Məlumat sahibi

Bu məlumata görə kimin məsuliyyət daşıdığını müəyyən edir. Məlumat sahibi məlumatların keyfiyyətinə və düzgünlüyünə cavabdehdir.

 

**Məlumat sahibləri:**

- Biznes analitik (BA).
- Məlumat inzibatçısı (Data Steward).
- Məlumat sahibi (Data Owner).

 

## Məlumat lüğətinin yaradılması və idarə olunması

Məlumat lüğətinin yaradılması və idarə olunması davamlı bir prosesdir. Bu proses aşağıdakı addımları əhatə edir:

 

1. **Ehtiyacların müəyyən edilməsi:** Layihədə istifadə olunan bütün məlumat sahələrinin müəyyən edilməsi.
2. **Məlumatların toplanması:** Hər bir sahə üçün yuxarıda göstərilən məlumatların toplanması (ad, təsvir, məlumat növü, uzunluq/format, məhdudiyyətlər, biznes qaydaları, məlumat mənbəyi, məlumat sahibi).
3. **Sənədləşdirmə:** Toplanan məlumatların strukturlaşdırılmış şəkildə sənədləşdirilməsi (məsələn, cədvəl, Excel faylı, verilənlər bazası).
4. **Nəzərdən keçirilməsi və təsdiqlənməsi:** Sənədləşdirilmiş məlumatların komanda üzvləri tərəfindən nəzərdən keçirilməsi və təsdiqlənməsi.
5. **Yenilənmə:** Məlumat lüğətinin layihənin gedişatına uyğun olaraq mütəmadi olaraq yenilənməsi.

 

**Məlumat lüğətini idarə etmək üçün alətlər:**

- Excel
- Google Sheets
- Verilənlər bazası (məsələn, MySQL, PostgreSQL)
- Məlumat idarəetmə platformaları (məsələn, Collibra, Alation)

 

## Praktik nümunələr

Tutaq ki, siz bir e-ticarət platforması üçün məlumat lüğəti yaradırsınız. Aşağıda bəzi nümunələr verilmişdir:

 

**Müştəri məlumatları:**

| Sahə adı | Təsvir | Məlumat növü | Uzunluq/Format | Məhdudiyyətlər | Biznes Qaydaları | Məlumat Mənbəyi | Məlumat Sahibi |
| -------------- | ---------------------------------------------------- | ------------- | --------------- | -------------- | --------------------------------------------- | -------------- | -------------- |
| musteri_id | Müştərinin unikal identifikatoru | Integer | INT(10) | NOT NULL, Unikal | | Verilənlər bazası | Biznes analitik |
| ad | Müştərinin adı | String | VARCHAR(255) | NOT NULL | | İstifadəçi girişi | Biznes analitik |
| soyad | Müştərinin soyadı | String | VARCHAR(255) | NOT NULL | | İstifadəçi girişi | Biznes analitik |
| e_poçt | Müştərinin e-poçt ünvanı | String | VARCHAR(255) | NOT NULL, Unikal | Doğru formatda olmalıdır (name@example.com) | İstifadəçi girişi | Biznes analitik |
| telefon | Müştərinin telefon nömrəsi | String | VARCHAR(20) | NOT NULL | +994 XX XXX XX XX formatında olmalıdır | İstifadəçi girişi | Biznes analitik |
| doğum_tarixi | Müştərinin doğum tarixi | Date | YYYY-MM-DD | | Yaş 18-dən kiçik ola bilməz | İstifadəçi girişi | Biznes analitik |

 

**Sifariş məlumatları:**

| Sahə adı | Təsvir | Məlumat növü | Uzunluq/Format | Məhdudiyyətlər | Biznes Qaydaları | Məlumat Mənbəyi | Məlumat Sahibi |
| -------------- | ---------------------------------------------------- | ------------- | --------------- | -------------- | --------------------------------- | -------------- | -------------- |
| sifaris_id | Sifarişin unikal identifikatoru | Integer | INT(10) | NOT NULL, Unikal | | Verilənlər bazası | Biznes analitik |
| musteri_id | Sifarişi verən müştərinin identifikatoru | Integer | INT(10) | NOT NULL | | Verilənlər bazası | Biznes analitik |
| sifaris_tarixi | Sifarişin verildiyi tarix | Date | YYYY-MM-DD | NOT NULL | | Verilənlər bazası | Biznes analitik |
| mebleg | Sifarişin ümumi məbləği | Decimal | DECIMAL(10, 2) | NOT NULL | 0-dan böyük olmalıdır | Verilənlər bazası | Biznes analitik |
| status | Sifarişin statusu (məsələn, gözləmədə, işlənmədə, tamamlandı) | String | VARCHAR(50) | NOT NULL | Müəyyən statuslardan biri olmalıdır | Verilənlər bazası | Biznes analitik |

 

## Nəticə

Məlumat lüğəti rəqəmsal layihələrdə məlumatların düzgün idarə olunması üçün vacib bir vasitədir. Effektiv bir məlumat lüğəti komanda üzvləri arasında məlumatların anlaşılmasını təmin edir, kommunikasiya xətalarının qarşısını alır, məlumatların keyfiyyətini artırır və layihənin ümumi səmərəliliyini yüksəldir.

 

Bu yanaşma, məlumatların şəffaflığını artırır, səhvləri minimuma endirir və komandanızın daha effektiv işləməsinə imkan yaradır.

 

Bu məqalə sizə faydalı oldusa, zəhmət olmasa, bəyənin (Like). Şərhlərdə öz təcrübənizi və fikirlərinizi bölüşməyə dəvət edirəm! Məlumat lüğəti sizin layihələrinizdə nə qədər vacib rol oynayıb?

<h2 id="giriniymlumatltivacibdir">Giriş: Niyə məlumat lüğəti vacibdir?</h2>
Müasir rəqəmsal layihələrdə məlumatlar əsas rol oynayır. Bu məlumatların düzgün idarə olunması və komanda üzvləri tərəfindən eyni şəkildə başa düşülməsi layihənin uğuru üçün kritik əhəmiyyətə malikdir. Lakin, təcrübədə tez-tez görülən problem data sahələrinin ("fields") anlaşılmazlığıdır. Bu anlaşılmazlıq kommunikasiya xətalarına, əlavə iş yükünə və nəticədə layihənin gecikməsinə və ya uğursuzluğuna səbəb ola bilər.
 
Komanda üzvləri – biznes analitiklər (BA-lar), developerlər, testçilər və biznes tərəfi – eyni termini fərqli başa düşə bilərlər. Məsələn, "müştəri ID" sahəsi bir nəfər üçün müştərinin unikal identifikatoru, digəri üçün isə müştərinin sistemdəki qeydiyyat nömrəsi kimi başa düşülə bilər. Bu cür fərqliliklər məlumatların yanlış işlənməsinə və nəticədə yanlış qərarların qəbul edilməsinə gətirib çıxara bilər.
 
Bu qarışıqlığın qarşısını almağın ən güclü vasitəsi düzgün hazırlanmış "Data Dictionary"dir (Məlumat Lüğəti). Məlumat lüğəti sadəcə texniki qeydlər toplusu deyil, bütün komanda üçün ümumi bir "lüğət"dir. O, məlumatların mənasını, formatını və istifadəsini dəqiqləşdirərək, hər kəsin eyni səhifədə olmasını təmin edir.
 
<h2 id="mlumatltindirvniylazmdr">Məlumat lüğəti nədir və niyə lazımdır?</h2>
Məlumat lüğəti (Data Dictionary) rəqəmsal layihələrdə istifadə olunan bütün məlumat sahələrinin təsvir edildiyi mərkəzləşdirilmiş sənəddir. Bu sənəd hər bir sahənin adını, təsvirini, məlumat növünü, uzunluğunu/formatını, məhdudiyyətlərini, biznes qaydalarını, məlumat mənbəyini və məlumat sahibini əhatə edir.
 
Məlumat lüğətinin əsas məqsədi komanda üzvləri arasında məlumatların anlaşılmasını təmin etmək və kommunikasiya xətalarının qarşısını almaqdır. Bu sənəd, həmçinin, məlumatların keyfiyyətini artırmağa, səhvləri minimuma endirməyə və layihənin ümumi səmərəliliyini yüksəltməyə kömək edir.
 
Məlumat lüğətinin faydaları:
<ul>
<li>Kommunikasiyanı yaxşılaşdırır: Bütün komanda üzvləri eyni məlumat sahəsini eyni şəkildə başa düşür.</li>
<li>Səhvləri azaldır: Məlumatların yanlış işlənməsi və ya yanlış qərarların qəbul edilməsi riski azalır.</li>
<li>Məlumat keyfiyyətini artırır: Məlumatların düzgün formatda və məhdudiyyətlərə uyğun olaraq daxil edilməsi təmin edilir.</li>
<li>İş səmərəliliyini yüksəldir: Komanda üzvləri məlumatlarla bağlı suallara cavab tapmaq üçün vaxt itirmir.</li>
<li>Layihənin risklərini azaldır: Məlumatların düzgün idarə olunması layihənin uğursuzluq riskini azaldır.</li>
</ul>
 
<h2 id="effektivmlumatltininsaselementlri">Effektiv məlumat lüğətinin əsas elementləri</h2>
Effektiv bir məlumat lüğəti hər bir sahə üçün aşağıdakı əsas məlumatları mütləq əhatə etməlidir:
 
<h3 id="sahad">Sahə adı</h3>
Unikal, konsistent və asan başa düşülən ad. Sahə adı məlumat sahəsinin mənasını dəqiq şəkildə əks etdirməlidir. Adlandırma zamanı ümumi qəbul edilmiş standartlara riayət etmək vacibdir.
 
Nümunə:
Düzgün: <code>musteri_id</code>
Səhv: <code>mid</code>, <code>id_musteri</code>
 
<h3 id="tsvir">Təsvir</h3>
Sahənin biznes mənasını və məqsədini izah edən qısa, aydın təsvir. Təsvir sahənin nə üçün istifadə olunduğunu və hansı məlumatları ehtiva etdiyini izah etməlidir.
 
Nümunə:
Sahə adı: <code>musteri_id</code>
Təsvir: Müştərinin sistemdəki unikal identifikatoru.
 
<h3 id="mlumatnv">Məlumat növü</h3>
Sahənin saxlayacağı məlumatın tipi (məsələn, String, Integer, Date, Boolean). Məlumat növü sahənin hansı növ məlumatları saxlaya biləcəyini müəyyən edir. Düzgün məlumat növünün seçilməsi məlumatların keyfiyyətini təmin etmək üçün vacibdir.
 
Məlumat növləri:
<ul>
<li><code>String</code>: Mətn məlumatları (məsələn, ad, soyad, ünvan).</li>
<li><code>Integer</code>: Tam ədədlər (məsələn, yaş, say).</li>
<li><code>Date</code>: Tarix məlumatları (məsələn, doğum tarixi, sifariş tarixi).</li>
<li><code>Boolean</code>: Məntiqi məlumatlar (məsələn, true/false, yes/no).</li>
<li><code>Decimal</code>: Kəsr ədədlər (məsələn, qiymət, faiz).</li>
</ul>
 
<h3 id="uzunluqformat">Uzunluq/Format</h3>
Məlumatın gözlənilən uzunluğu və ya formatı (məsələn, VARCHAR(255), YYYY-MM-DD). Uzunluq və format məlumatların düzgün şəkildə saxlanmasını və işlənməsini təmin edir.
 
Nümunələr:
<ul>
<li><code>VARCHAR(255)</code>: Mətn məlumatları üçün maksimum 255 simvol.</li>
<li><code>YYYY-MM-DD</code>: Tarix məlumatları üçün format (məsələn, 2024-07-26).</li>
<li><code>INT(10)</code>: Tam ədədlər üçün maksimum 10 rəqəm.</li>
</ul>
 
<h3 id="mhdudiyytlr">Məhdudiyyətlər</h3>
Sahəyə tətbiq olunan məhdudiyyətlər (məsələn, NOT NULL, unikal dəyər, minimum/maksimum dəyər). Məhdudiyyətlər məlumatların keyfiyyətini və etibarlılığını təmin etmək üçün istifadə olunur.
 
Məhdudiyyət növləri:
<ul>
<li><code>NOT NULL</code>: Sahə boş ola bilməz (dəyər mütləq daxil edilməlidir).</li>
<li><code>Unikal</code>: Sahədəki dəyərlər unikal olmalıdır (eyni dəyər iki dəfə daxil edilə bilməz).</li>
<li><code>Minimum/Maksimum</code>: Sahədəki dəyərlər müəyyən aralıqda olmalıdır (məsələn, yaş 18-dən böyük olmalıdır).</li>
<li><code>Default</code>: Sahə üçün standart dəyər (əgər dəyər daxil edilməzsə, bu dəyər avtomatik olaraq təyin edilir).</li>
</ul>
 
<h3 id="biznesqaydalar">Biznes qaydaları</h3>
Sahə ilə əlaqəli hər hansı biznes qaydaları (məsələn, "E-poçt ünvanı doğru formatda olmalıdır", "Yaş 18-dən kiçik ola bilməz"). Biznes qaydaları məlumatların biznes məntiqinə uyğun olmasını təmin edir.
 
Nümunələr:
<ul>
<li>E-poçt ünvanı doğru formatda olmalıdır (məsələn, <code>name@example.com</code>).</li>
<li>Telefon nömrəsi müəyyən bir formatda olmalıdır (məsələn, +994 XX XXX XX XX).</li>
<li>Yaş 18-dən kiçik ola bilməz.</li>
<li>Sifariş məbləği 0-dan böyük olmalıdır.</li>
</ul>
 
<h3 id="mlumatmnbyi">Məlumat mənbəyi</h3>
Məlumatın haradan gəldiyini göstərir (məsələn, "İstifadəçi girişi", "Xarici API"). Məlumat mənbəyi məlumatların etibarlılığını və dəqiqliyini təmin etmək üçün vacibdir.
 
Məlumat mənbələri:
<ul>
<li>İstifadəçi girişi (məsələn, istifadəçi tərəfindən doldurulan forma).</li>
<li>Xarici API (məsələn, üçüncü tərəf sistemindən alınan məlumatlar).</li>
<li>Verilənlər bazası (məsələn, mövcud verilənlər bazasından alınan məlumatlar).</li>
<li>Fayl (məsələn, CSV faylından alınan məlumatlar).</li>
</ul>
 
<h3 id="mlumatsahibi">Məlumat sahibi</h3>
Bu məlumata görə kimin məsuliyyət daşıdığını müəyyən edir. Məlumat sahibi məlumatların keyfiyyətinə və düzgünlüyünə cavabdehdir.
 
Məlumat sahibləri:
<ul>
<li>Biznes analitik (BA).</li>
<li>Məlumat inzibatçısı (Data Steward).</li>
<li>Məlumat sahibi (Data Owner).</li>
</ul>
 
<h2 id="mlumatltininyaradlmasvidarolunmas">Məlumat lüğətinin yaradılması və idarə olunması</h2>
Məlumat lüğətinin yaradılması və idarə olunması davamlı bir prosesdir. Bu proses aşağıdakı addımları əhatə edir:
 
<ol>
<li>Ehtiyacların müəyyən edilməsi: Layihədə istifadə olunan bütün məlumat sahələrinin müəyyən edilməsi.</li>
<li>Məlumatların toplanması: Hər bir sahə üçün yuxarıda göstərilən məlumatların toplanması (ad, təsvir, məlumat növü, uzunluq/format, məhdudiyyətlər, biznes qaydaları, məlumat mənbəyi, məlumat sahibi).</li>
<li>Sənədləşdirmə: Toplanan məlumatların strukturlaşdırılmış şəkildə sənədləşdirilməsi (məsələn, cədvəl, Excel faylı, verilənlər bazası).</li>
<li>Nəzərdən keçirilməsi və təsdiqlənməsi: Sənədləşdirilmiş məlumatların komanda üzvləri tərəfindən nəzərdən keçirilməsi və təsdiqlənməsi.</li>
<li>Yenilənmə: Məlumat lüğətinin layihənin gedişatına uyğun olaraq mütəmadi olaraq yenilənməsi.</li>
</ol>
 
Məlumat lüğətini idarə etmək üçün alətlər:
<ul>
<li>Excel</li>
<li>Google Sheets</li>
<li>Verilənlər bazası (məsələn, MySQL, PostgreSQL)</li>
<li>Məlumat idarəetmə platformaları (məsələn, Collibra, Alation)</li>
</ul>
 
<h2 id="praktiknmunlr">Praktik nümunələr</h2>
Tutaq ki, siz bir e-ticarət platforması üçün məlumat lüğəti yaradırsınız. Aşağıda bəzi nümunələr verilmişdir:
 
Müştəri məlumatları:
<table>
<thead>
<tr>
<th>Sahə adı</th>
<th>Təsvir</th>
<th>Məlumat növü</th>
<th>Uzunluq/Format</th>
<th>Məhdudiyyətlər</th>
<th>Biznes Qaydaları</th>
<th>Məlumat Mənbəyi</th>
<th>Məlumat Sahibi</th>
</tr>
</thead>
<tbody>
<tr>
<td>musteri_id</td>
<td>Müştərinin unikal identifikatoru</td>
<td>Integer</td>
<td>INT(10)</td>
<td>NOT NULL, Unikal</td>
<td></td>
<td>Verilənlər bazası</td>
<td>Biznes analitik</td>
</tr>
<tr>
<td>ad</td>
<td>Müştərinin adı</td>
<td>String</td>
<td>VARCHAR(255)</td>
<td>NOT NULL</td>
<td></td>
<td>İstifadəçi girişi</td>
<td>Biznes analitik</td>
</tr>
<tr>
<td>soyad</td>
<td>Müştərinin soyadı</td>
<td>String</td>
<td>VARCHAR(255)</td>
<td>NOT NULL</td>
<td></td>
<td>İstifadəçi girişi</td>
<td>Biznes analitik</td>
</tr>
<tr>
<td>e_poçt</td>
<td>Müştərinin e-poçt ünvanı</td>
<td>String</td>
<td>VARCHAR(255)</td>
<td>NOT NULL, Unikal</td>
<td>Doğru formatda olmalıdır (name@example.com)</td>
<td>İstifadəçi girişi</td>
<td>Biznes analitik</td>
</tr>
<tr>
<td>telefon</td>
<td>Müştərinin telefon nömrəsi</td>
<td>String</td>
<td>VARCHAR(20)</td>
<td>NOT NULL</td>
<td>+994 XX XXX XX XX formatında olmalıdır</td>
<td>İstifadəçi girişi</td>
<td>Biznes analitik</td>
</tr>
<tr>
<td>doğum_tarixi</td>
<td>Müştərinin doğum tarixi</td>
<td>Date</td>
<td>YYYY-MM-DD</td>
<td></td>
<td>Yaş 18-dən kiçik ola bilməz</td>
<td>İstifadəçi girişi</td>
<td>Biznes analitik</td>
</tr>
</tbody>
</table>
 
Sifariş məlumatları:
<table>
<thead>
<tr>
<th>Sahə adı</th>
<th>Təsvir</th>
<th>Məlumat növü</th>
<th>Uzunluq/Format</th>
<th>Məhdudiyyətlər</th>
<th>Biznes Qaydaları</th>
<th>Məlumat Mənbəyi</th>
<th>Məlumat Sahibi</th>
</tr>
</thead>
<tbody>
<tr>
<td>sifaris_id</td>
<td>Sifarişin unikal identifikatoru</td>
<td>Integer</td>
<td>INT(10)</td>
<td>NOT NULL, Unikal</td>
<td></td>
<td>Verilənlər bazası</td>
<td>Biznes analitik</td>
</tr>
<tr>
<td>musteri_id</td>
<td>Sifarişi verən müştərinin identifikatoru</td>
<td>Integer</td>
<td>INT(10)</td>
<td>NOT NULL</td>
<td></td>
<td>Verilənlər bazası</td>
<td>Biznes analitik</td>
</tr>
<tr>
<td>sifaris_tarixi</td>
<td>Sifarişin verildiyi tarix</td>
<td>Date</td>
<td>YYYY-MM-DD</td>
<td>NOT NULL</td>
<td></td>
<td>Verilənlər bazası</td>
<td>Biznes analitik</td>
</tr>
<tr>
<td>mebleg</td>
<td>Sifarişin ümumi məbləği</td>
<td>Decimal</td>
<td>DECIMAL(10, 2)</td>
<td>NOT NULL</td>
<td>0-dan böyük olmalıdır</td>
<td>Verilənlər bazası</td>
<td>Biznes analitik</td>
</tr>
<tr>
<td>status</td>
<td>Sifarişin statusu (məsələn, gözləmədə, işlənmədə, tamamlandı)</td>
<td>String</td>
<td>VARCHAR(50)</td>
<td>NOT NULL</td>
<td>Müəyyən statuslardan biri olmalıdır</td>
<td>Verilənlər bazası</td>
<td>Biznes analitik</td>
</tr>
</tbody>
</table>
 
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
Məlumat lüğəti rəqəmsal layihələrdə məlumatların düzgün idarə olunması üçün vacib bir vasitədir. Effektiv bir məlumat lüğəti komanda üzvləri arasında məlumatların anlaşılmasını təmin edir, kommunikasiya xətalarının qarşısını alır, məlumatların keyfiyyətini artırır və layihənin ümumi səmərəliliyini yüksəldir.
 
Bu yanaşma, məlumatların şəffaflığını artırır, səhvləri minimuma endirir və komandanızın daha effektiv işləməsinə imkan yaradır.
 
Bu məqalə sizə faydalı oldusa, zəhmət olmasa, bəyənin (Like). Şərhlərdə öz təcrübənizi və fikirlərinizi bölüşməyə dəvət edirəm! Məlumat lüğəti sizin layihələrinizdə nə qədər vacib rol oynayıb?

Məlumat lüğəti: sahələri (fields) səhvsiz sənədləşdirin

## Giriş

Biznes analitiklər kimi, biznes qaydalarının hər hansı bir uğurlu sistemin əsasını təşkil etdiyini bilirik. Lakin onları dəqiq ələ keçirmək, kritik məntiqi itirmədən, daimi bir problemdir. Çox vaxt, məlumatlandırıcı olsa da, istər-istəməz qeyri-müəyyənlik yarada və sonradan yanlış təfsirlərə səbəb ola bilən nəqli təsvirlərdə boğulduğumuzu görürük.

 

Bu problemin həllində düzgün yanaşma metodları böyük əhəmiyyət kəsb edir. Çünki biznes qaydaları proqram təminatının davranışını idarə edir və onların düzgün təyin edilməsi sistemin uğuru üçün çox vacibdir. Bu qaydaların yanlış təfsiri və ya itirilməsi, bahalı yenidən işləmələrə, sistemdə səhvlərə və müştəri məmnuniyyətsizliyinə səbəb ola bilər. Buna görə də, biznes qaydalarını ələ keçirmək üçün effektiv metodlar tətbiq etmək vacibdir.

 

## Qərar Cədvəllərinin Gücü

Bununla mübarizə aparmaq üçün güclü bir yol, Qərar Cədvəlləri kimi strukturlaşdırılmış yanaşmaları qəbul etməkdir. Onlar bizi şərtləri və nəticədə yaranan hərəkətləri təhlil etməyə məcbur edir, əsas məntiqi büllur kimi aydın və yanlış təfsirə daha az meylli edir. Bu üsul hər bir ssenarinin nəzərə alınmasını və açıq şəkildə müəyyən edilməsini təmin edir.

 

Qərar cədvəlləri, mürəkkəb biznes qaydalarını vizual və anlaşılan bir şəkildə təqdim etmək üçün əla vasitədir. Onlar, şərtləri və nəticələri matris şəklində göstərərək, bütün mümkün ssenarilərin nəzərə alınmasını təmin edir. Bu, xüsusilə çoxsaylı şərtləri və nəticələri olan mürəkkəb qaydalar üçün faydalıdır.

 

## E-Ticarət Platforması Nümunəsi

Sadə bir "Sifariş Göndərmə Haqqı" qaydası haqqında düşünün. Kənar halları əldən verə biləcək uzun bir paraqraf əvəzinə, belə bir strukturlaşdırılmış ələ keçirməni düşünün:

- Əgər müştəri statusu "Yeni" VƏ sifariş dəyəri "500 $-dan az"dırsa, ONDA göndərmə haqqı "10 $"-dır.
- Əgər müştəri statusu "Yeni" VƏ sifariş dəyəri ">= 500 $"-dırsa, ONDA göndərmə haqqı "Pulsuz"dur.
- Əgər müştəri statusu "Mövcud" VƏ sifariş dəyəri "200 $-dan az"dırsa, ONDA göndərmə haqqı "5 $"-dır.
- Əgər müştəri statusu "Mövcud" VƏ sifariş dəyəri ">= 200 $"-dırsa, ONDA göndərmə haqqı "Pulsuz"dur.

 

Bu format dərhal asılılıqları aydınlaşdırır, "nə olardı" ssenarilərini aradan qaldırır və şəffaf, test edilə bilən bir struktur yaradır. Bu, biznes niyyəti ilə texniki tətbiq arasında körpü yaradır, hər kəsin ilk gündən eyni səhifədə olmasını təmin edir və bahalı yenidən işləmələri minimuma endirir.

 

Bu nümunədə, qərar cədvəli müştəri statusu və sifariş dəyəri kimi şərtləri, göndərmə haqqı kimi nəticələrlə əlaqələndirir. Bu, hər bir mümkün kombinasiyanın nəzərə alınmasını və müvafiq göndərmə haqqının müəyyən edilməsini təmin edir. Uzun və qarışıq bir təsvir əvəzinə, qərar cədvəli qaydanı daha anlaşılan və idarə oluna bilən edir.

 

## Qərar Cədvəllərinin Üstünlükləri

Qərar cədvəllərinin bir çox üstünlükləri var:

- **Aydınlıq:** Mürəkkəb qaydaları sadə və anlaşılan bir şəkildə təqdim edir.
- **Tamlıq:** Bütün mümkün ssenarilərin nəzərə alınmasını təmin edir.
- **Dəqiqlik:** Yanlış təfsirləri minimuma endirir.
- **Test ediləbilirlik:** Qaydaların düzgünlüyünü yoxlamağı asanlaşdırır.
- **Ünsiyyət:** Biznes və texniki komandalar arasında ünsiyyəti yaxşılaşdırır.

 

## Digər Strukturlaşdırılmış Yanaşmalar

Qərar cədvəlləri biznes qaydalarını ələ keçirmək üçün yeganə üsul deyil. Digər strukturlaşdırılmış yanaşmalar da mövcuddur, məsələn:

- **Qərar Ağacları:** Qərar cədvəllərinə bənzər, lakin vizual olaraq ağac strukturunda təqdim edilir.
- **Biznes Qaydaları Mühərrikləri (BRMS):** Biznes qaydalarını mərkəzləşdirilmiş bir yerdə idarə etməyə imkan verən proqram təminatı.
- **Dəqiqləşdirmə Nümunələri (Specification by Example):** Qaydaları konkret nümunələr vasitəsilə təsvir etməyə imkan verən bir üsul.

 

Hər bir yanaşmanın özünəməxsus üstünlükləri və çatışmazlıqları var. Ən yaxşı üsul, konkret layihənin tələblərindən və mürəkkəbliyindən asılıdır.

 

## Biznes Qaydalarının Ələ Keçirilməsində Əsas Məqamlar

Biznes qaydalarını ələ keçirərkən aşağıdakı məqamları nəzərə almaq vacibdir:

- **Biznes məqsədlərini başa düşünün:** Qaydaların nəyə nail olmaq istədiyini aydın şəkildə başa düşünün.
- **Maraqlı tərəflərlə əməkdaşlıq edin:** Biznes qaydalarını təyin etmək üçün biznes istifadəçiləri, analitiklər və tərtibatçılarla əməkdaşlıq edin.
- **Dəqiq və anlaşılan dil istifadə edin:** Qaydaları təsvir edərkən qeyri-müəyyənlikdən qaçınmaq üçün dəqiq və anlaşılan dil istifadə edin.
- **Nümunələrdən istifadə edin:** Qaydaları daha aydın etmək üçün konkret nümunələrdən istifadə edin.
- **Qaydaları sənədləşdirin:** Qaydaları gələcək istinad üçün sənədləşdirin.
- **Qaydaları yoxlayın:** Qaydaların düzgünlüyünü və tamlığını yoxlamaq üçün testlər aparın.

 

## Nəticə

Biznes qaydalarını dəqiq və effektiv şəkildə ələ keçirmək, uğurlu sistemlərin yaradılması üçün çox vacibdir. Strukturlaşdırılmış yanaşmalar, xüsusilə qərar cədvəlləri, mürəkkəb qaydaları anlaşılan və idarə oluna bilən bir şəkildə təqdim etməyə kömək edir. Bu, yanlış təfsirləri minimuma endirir, test ediləbilirlik imkanı yaradır və biznes ilə texniki komandalar arasında ünsiyyəti yaxşılaşdırır.

 

Siz də bu yanaşmaları tətbiq edərək, layihələrinizdə daha yaxşı nəticələr əldə edə bilərsiniz.

 

Bu məqaləni bəyəndinizsə, zəhmət olmasa, like düyməsini basın!

 

Sizin də mürəkkəb biznes qaydalarını ələ keçirmək üçün istifadə etdiyiniz üsullar varmı? Təcrübələrinizi və fikirlərinizi şərhlərdə bölüşün!

<h2 id="giri">Giriş</h2>
Biznes analitiklər kimi, biznes qaydalarının hər hansı bir uğurlu sistemin əsasını təşkil etdiyini bilirik. Lakin onları dəqiq ələ keçirmək, kritik məntiqi itirmədən, daimi bir problemdir. Çox vaxt, məlumatlandırıcı olsa da, istər-istəməz qeyri-müəyyənlik yarada və sonradan yanlış təfsirlərə səbəb ola bilən nəqli təsvirlərdə boğulduğumuzu görürük.
 
Bu problemin həllində düzgün yanaşma metodları böyük əhəmiyyət kəsb edir. Çünki biznes qaydaları proqram təminatının davranışını idarə edir və onların düzgün təyin edilməsi sistemin uğuru üçün çox vacibdir. Bu qaydaların yanlış təfsiri və ya itirilməsi, bahalı yenidən işləmələrə, sistemdə səhvlərə və müştəri məmnuniyyətsizliyinə səbəb ola bilər. Buna görə də, biznes qaydalarını ələ keçirmək üçün effektiv metodlar tətbiq etmək vacibdir.
 
<h2 id="qrarcdvllriningc">Qərar Cədvəllərinin Gücü</h2>
Bununla mübarizə aparmaq üçün güclü bir yol, Qərar Cədvəlləri kimi strukturlaşdırılmış yanaşmaları qəbul etməkdir. Onlar bizi şərtləri və nəticədə yaranan hərəkətləri təhlil etməyə məcbur edir, əsas məntiqi büllur kimi aydın və yanlış təfsirə daha az meylli edir. Bu üsul hər bir ssenarinin nəzərə alınmasını və açıq şəkildə müəyyən edilməsini təmin edir.
 
Qərar cədvəlləri, mürəkkəb biznes qaydalarını vizual və anlaşılan bir şəkildə təqdim etmək üçün əla vasitədir. Onlar, şərtləri və nəticələri matris şəklində göstərərək, bütün mümkün ssenarilərin nəzərə alınmasını təmin edir. Bu, xüsusilə çoxsaylı şərtləri və nəticələri olan mürəkkəb qaydalar üçün faydalıdır.
 
<h2 id="eticartplatformasnmunsi">E-Ticarət Platforması Nümunəsi</h2>
Sadə bir "Sifariş Göndərmə Haqqı" qaydası haqqında düşünün. Kənar halları əldən verə biləcək uzun bir paraqraf əvəzinə, belə bir strukturlaşdırılmış ələ keçirməni düşünün:
<ul>
<li>Əgər müştəri statusu "Yeni" VƏ sifariş dəyəri "500 $-dan az"dırsa, ONDA göndərmə haqqı "10 $"-dır.</li>
<li>Əgər müştəri statusu "Yeni" VƏ sifariş dəyəri "&gt;= 500 $"-dırsa, ONDA göndərmə haqqı "Pulsuz"dur.</li>
<li>Əgər müştəri statusu "Mövcud" VƏ sifariş dəyəri "200 $-dan az"dırsa, ONDA göndərmə haqqı "5 $"-dır.</li>
<li>Əgər müştəri statusu "Mövcud" VƏ sifariş dəyəri "&gt;= 200 $"-dırsa, ONDA göndərmə haqqı "Pulsuz"dur.</li>
</ul>
 
Bu format dərhal asılılıqları aydınlaşdırır, "nə olardı" ssenarilərini aradan qaldırır və şəffaf, test edilə bilən bir struktur yaradır. Bu, biznes niyyəti ilə texniki tətbiq arasında körpü yaradır, hər kəsin ilk gündən eyni səhifədə olmasını təmin edir və bahalı yenidən işləmələri minimuma endirir.
 
Bu nümunədə, qərar cədvəli müştəri statusu və sifariş dəyəri kimi şərtləri, göndərmə haqqı kimi nəticələrlə əlaqələndirir. Bu, hər bir mümkün kombinasiyanın nəzərə alınmasını və müvafiq göndərmə haqqının müəyyən edilməsini təmin edir. Uzun və qarışıq bir təsvir əvəzinə, qərar cədvəli qaydanı daha anlaşılan və idarə oluna bilən edir.
 
<h2 id="qrarcdvllrininstnlklri">Qərar Cədvəllərinin Üstünlükləri</h2>
Qərar cədvəllərinin bir çox üstünlükləri var:
<ul>
<li>Aydınlıq: Mürəkkəb qaydaları sadə və anlaşılan bir şəkildə təqdim edir.</li>
<li>Tamlıq: Bütün mümkün ssenarilərin nəzərə alınmasını təmin edir.</li>
<li>Dəqiqlik: Yanlış təfsirləri minimuma endirir.</li>
<li>Test ediləbilirlik: Qaydaların düzgünlüyünü yoxlamağı asanlaşdırır.</li>
<li>Ünsiyyət: Biznes və texniki komandalar arasında ünsiyyəti yaxşılaşdırır.</li>
</ul>
 
<h2 id="digrstrukturladrlmyanamalar">Digər Strukturlaşdırılmış Yanaşmalar</h2>
Qərar cədvəlləri biznes qaydalarını ələ keçirmək üçün yeganə üsul deyil. Digər strukturlaşdırılmış yanaşmalar da mövcuddur, məsələn:
<ul>
<li>Qərar Ağacları: Qərar cədvəllərinə bənzər, lakin vizual olaraq ağac strukturunda təqdim edilir.</li>
<li>Biznes Qaydaları Mühərrikləri (BRMS): Biznes qaydalarını mərkəzləşdirilmiş bir yerdə idarə etməyə imkan verən proqram təminatı.</li>
<li>Dəqiqləşdirmə Nümunələri (Specification by Example): Qaydaları konkret nümunələr vasitəsilə təsvir etməyə imkan verən bir üsul.</li>
</ul>
 
Hər bir yanaşmanın özünəməxsus üstünlükləri və çatışmazlıqları var. Ən yaxşı üsul, konkret layihənin tələblərindən və mürəkkəbliyindən asılıdır.
 
<h2 id="biznesqaydalarnnlkeirilmsindsasmqamlar">Biznes Qaydalarının Ələ Keçirilməsində Əsas Məqamlar</h2>
Biznes qaydalarını ələ keçirərkən aşağıdakı məqamları nəzərə almaq vacibdir:
<ul>
<li>Biznes məqsədlərini başa düşünün: Qaydaların nəyə nail olmaq istədiyini aydın şəkildə başa düşünün.</li>
<li>Maraqlı tərəflərlə əməkdaşlıq edin: Biznes qaydalarını təyin etmək üçün biznes istifadəçiləri, analitiklər və tərtibatçılarla əməkdaşlıq edin.</li>
<li>Dəqiq və anlaşılan dil istifadə edin: Qaydaları təsvir edərkən qeyri-müəyyənlikdən qaçınmaq üçün dəqiq və anlaşılan dil istifadə edin.</li>
<li>Nümunələrdən istifadə edin: Qaydaları daha aydın etmək üçün konkret nümunələrdən istifadə edin.</li>
<li>Qaydaları sənədləşdirin: Qaydaları gələcək istinad üçün sənədləşdirin.</li>
<li>Qaydaları yoxlayın: Qaydaların düzgünlüyünü və tamlığını yoxlamaq üçün testlər aparın.</li>
</ul>
 
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
Biznes qaydalarını dəqiq və effektiv şəkildə ələ keçirmək, uğurlu sistemlərin yaradılması üçün çox vacibdir. Strukturlaşdırılmış yanaşmalar, xüsusilə qərar cədvəlləri, mürəkkəb qaydaları anlaşılan və idarə oluna bilən bir şəkildə təqdim etməyə kömək edir. Bu, yanlış təfsirləri minimuma endirir, test ediləbilirlik imkanı yaradır və biznes ilə texniki komandalar arasında ünsiyyəti yaxşılaşdırır.
 
Siz də bu yanaşmaları tətbiq edərək, layihələrinizdə daha yaxşı nəticələr əldə edə bilərsiniz.
 
Bu məqaləni bəyəndinizsə, zəhmət olmasa, like düyməsini basın!
 
Sizin də mürəkkəb biznes qaydalarını ələ keçirmək üçün istifadə etdiyiniz üsullar varmı? Təcrübələrinizi və fikirlərinizi şərhlərdə bölüşün!

Biznes Qaydaları: Məntiqi İtmədən Necə Ələ Keçirməli?

## Giriş

İT layihələrində uğur qazanmaq üçün tələblərin dəqiq və tam müəyyən edilməsi çox vacibdir. Lakin, təcrübədə tez-tez rast gəlinən bir problem, tələblərin toplanması zamanı sistemdəki məlumatların həyat dövrünün tam nəzərə alınmamasıdır. Bu cür boşluqlar sonradan layihənin gedişatında ciddi problemlərə, əlavə xərclərə və vaxt itkisinə səbəb ola bilər. Məhz bu səbəbdən, hər bir biznes analitikin arsenalında tələblərdəki boşluqları aşkar etməyə kömək edən effektiv alətlər olmalıdır. Belə alətlərdən biri də CRUD matrisidir. Bu məqalədə CRUD matrisinin nə olduğunu, onun üstünlüklərini və ondan necə istifadə etmək lazım olduğunu ətraflı şəkildə izah edəcəyik.

 

## CRUD Matrisi Nədir?

CRUD (Create, Read, Update, Delete) matrisi, sistemdəki hər bir məlumat varlığı (entity) üzərində hansı istifadəçi rollarının hansı əməliyyatları həyata keçirə biləcəyini vizuallaşdıran bir alətdir. Başqa sözlə, bu matris sistemdəki məlumatların yaradılması, oxunması, yenilənməsi və silinməsi əməliyyatlarının hər bir istifadəçi rolu üçün necə tənzimləndiyini göstərir. Bu, unudulmuş ssenariləri və ya icazə problemlərini asanlıqla tapmağa imkan verir.

 

## Niyə CRUD Matrisindən İstifadə Etməlisiniz?

CRUD matrisi bir çox fayda təmin edir:

* **Tələblərdəki boşluqları aşkar edir:** Matris, tələblərin toplanması zamanı unudulmuş və ya nəzərə alınmamış əməliyyatları və istifadəçi rollarını aşkar etməyə kömək edir.
* **Funksionallığın tamlığını təmin edir:** Matris, sistemdəki hər bir məlumat varlığı üçün bütün lazımi əməliyyatların mövcud olduğundan əmin olmağa kömək edir.
* **Yenidən işlənmə riskini azaldır:** Tələblərdəki boşluqların erkən aşkar edilməsi, layihənin sonrakı mərhələlərində baş verə biləcək yenidən işlənmə riskini azaldır.
* **İcazə problemlərini müəyyən edir:** Matris, istifadəçi rolları arasında icazələrin düzgün bölüşdürülməsini təmin etməyə kömək edir.

 

## CRUD Matrisindən Necə İstifadə Etməli?

CRUD matrisindən effektiv istifadə etmək üçün aşağıdakı addımları izləyin:

1. **Əsas məlumat varlıqlarını (data entities) müəyyənləşdirin:** Sistemdəki əsas məlumat varlıqlarını siyahıya alın. Bu, "İstifadəçi", "Məhsul", "Sifariş", "Hesab" və s. kimi varlıqlar ola bilər.

2. **İstifadəçi rollarını siyahıya alın:** Sistemdəki bütün istifadəçi rollarını müəyyənləşdirin. Bu, "Administrator", "Müştəri", "Satıcı", "Menecer" və s. kimi rollar ola bilər.

3. **Matrisi yaradın:** Sətirlərdə istifadəçi rollarını, sütunlarda isə məlumat varlıqlarını göstərən bir matris yaradın.

4. **Hər bir rolun hər varlıq üzərində hansı CRUD əməliyyatlarını həyata keçirə biləcəyini qeyd edin:** Matrisdə hər bir xana üçün, müvafiq istifadəçi rolunun müvafiq məlumat varlığı üzərində hansı CRUD əməliyyatlarını (yaratmaq, oxumaq, yeniləmək, silmək) həyata keçirə biləcəyini qeyd edin. Məsələn, "Administrator" rolunun "İstifadəçi" varlığı üzərində bütün CRUD əməliyyatlarını həyata keçirə biləcəyi, "Müştəri" rolunun isə yalnız "Oxumaq" əməliyyatını həyata keçirə biləcəyi qeyd edilə bilər.

5. **Boş qalan xanalara diqqət yetirin:** Matrisdə boş qalan xanalar, adətən, unudulmuş tələblərin və ya icazələrin göstəricisidir. Bu xanalara xüsusi diqqət yetirin və onların niyə boş qaldığını araşdırın. Ola bilsin ki, müəyyən bir istifadəçi rolunun müəyyən bir məlumat varlığı üzərində hansısa bir əməliyyatı həyata keçirməsi lazımdır, lakin bu tələb sənədlərdə əks olunmayıb.

6. **Hər bir CRUD əməliyyatının tələb sənədlərində ətraflı təsvir olunduğundan əmin olun:** Matrisdə qeyd olunan hər bir CRUD əməliyyatının tələb sənədlərində ətraflı təsvir olunduğundan əmin olun. Bu, əməliyyatın məqsədini, giriş və çıxış parametrlərini, istifadə qaydalarını və s. əhatə etməlidir.

 

## Misallar

Tutaq ki, siz bir onlayn mağaza üçün tələbləri analiz edirsiniz. Aşağıdakı məlumat varlıqları və istifadəçi rolları mövcuddur:

**Məlumat Varlıqları:**

* Məhsul
* Sifariş
* İstifadəçi
* Rəy

**İstifadəçi Rolları:**

* Administrator
* Müştəri
* Satıcı

Bu məlumatlar əsasında CRUD matrisi aşağıdakı kimi ola bilər:

| İstifadəçi Rolu | Məhsul | Sifariş | İstifadəçi | Rəy |
|---|---|---|---|---|
| Administrator | C, R, U, D | C, R, U, D | C, R, U, D | C, R, U, D |
| Müştəri | R | C, R, U | R, U | C, R, U |
| Satıcı | C, R, U | R | R | |

Bu matrisdən göründüyü kimi, "Satıcı" rolunun "Rəy" varlığı üzərində heç bir əməliyyatı həyata keçirmək icazəsi yoxdur. Bu, bir boşluq ola bilər, çünki satıcılar öz məhsulları haqqında rəyləri görmək istəyə bilərlər. Bu halda, biznes analitik bu məsələni araşdırmalı və tələblərə müvafiq düzəlişlər etməlidir.

 

## CRUD Matrisinin Alternativləri

CRUD matrisi tələblərdəki boşluqları aşkar etmək üçün ən populyar alətlərdən biri olsa da, digər alternativlər də mövcuddur:

* **İstifadəçi hekayələri (User Stories):** İstifadəçi hekayələri, istifadəçinin perspektivindən sistemin funksionallığını təsvir edən qısa və konkret ifadələrdir. Onlar tələbləri anlamağa və təsdiqləməyə kömək edir.

* **İş axını diaqramları (Workflow Diagrams):** İş axını diaqramları, sistemdəki prosesləri vizuallaşdırır və addımların ardıcıllığını göstərir. Bu, tələblərdəki boşluqları və uyğunsuzluqları aşkar etməyə kömək edir.

* **Prototip yaratma (Prototyping):** Prototip yaratma, sistemin işləyən bir modelini yaratmaqdır. Bu, istifadəçilərə sistemi sınamağa və rəy bildirməyə imkan verir, bu da tələblərdəki boşluqları aşkar etməyə kömək edir.

 

## Nəticə

CRUD matrisi, tələblərin toplanması zamanı boşluqları aşkar etmək və funksionallığın tamlığını təmin etmək üçün güclü bir alətdir. Bu matrisdən istifadə edərək, layihənin uğur qazanma şansını artıra və yenidən işlənmə riskini azalda bilərsiniz. Yuxarıda sadalanan addımları izləyərək və misallardan istifadə edərək, siz də CRUD matrisini öz layihələrinizdə uğurla tətbiq edə bilərsiniz.

Əgər bu məqalə sizin üçün faydalı oldusa, zəhmət olmasa, bəyənin. Tələblərin analizi və CRUD matrisindən istifadə təcrübənizi şərhlərdə bölüşməyi unutmayın! Biz sizin fikirlərinizi eşitmək istərdik.

<h2 id="giri">Giriş</h2>
İT layihələrində uğur qazanmaq üçün tələblərin dəqiq və tam müəyyən edilməsi çox vacibdir. Lakin, təcrübədə tez-tez rast gəlinən bir problem, tələblərin toplanması zamanı sistemdəki məlumatların həyat dövrünün tam nəzərə alınmamasıdır. Bu cür boşluqlar sonradan layihənin gedişatında ciddi problemlərə, əlavə xərclərə və vaxt itkisinə səbəb ola bilər. Məhz bu səbəbdən, hər bir biznes analitikin arsenalında tələblərdəki boşluqları aşkar etməyə kömək edən effektiv alətlər olmalıdır. Belə alətlərdən biri də CRUD matrisidir. Bu məqalədə CRUD matrisinin nə olduğunu, onun üstünlüklərini və ondan necə istifadə etmək lazım olduğunu ətraflı şəkildə izah edəcəyik.
 
<h2 id="crudmatrisindir">CRUD Matrisi Nədir?</h2>
CRUD (Create, Read, Update, Delete) matrisi, sistemdəki hər bir məlumat varlığı (entity) üzərində hansı istifadəçi rollarının hansı əməliyyatları həyata keçirə biləcəyini vizuallaşdıran bir alətdir. Başqa sözlə, bu matris sistemdəki məlumatların yaradılması, oxunması, yenilənməsi və silinməsi əməliyyatlarının hər bir istifadəçi rolu üçün necə tənzimləndiyini göstərir. Bu, unudulmuş ssenariləri və ya icazə problemlərini asanlıqla tapmağa imkan verir.
 
<h2 id="niycrudmatrisindnstifadetmlisiniz">Niyə CRUD Matrisindən İstifadə Etməlisiniz?</h2>
CRUD matrisi bir çox fayda təmin edir:
<ul>
<li>Tələblərdəki boşluqları aşkar edir: Matris, tələblərin toplanması zamanı unudulmuş və ya nəzərə alınmamış əməliyyatları və istifadəçi rollarını aşkar etməyə kömək edir.</li>
<li>Funksionallığın tamlığını təmin edir: Matris, sistemdəki hər bir məlumat varlığı üçün bütün lazımi əməliyyatların mövcud olduğundan əmin olmağa kömək edir.</li>
<li>Yenidən işlənmə riskini azaldır: Tələblərdəki boşluqların erkən aşkar edilməsi, layihənin sonrakı mərhələlərində baş verə biləcək yenidən işlənmə riskini azaldır.</li>
<li>İcazə problemlərini müəyyən edir: Matris, istifadəçi rolları arasında icazələrin düzgün bölüşdürülməsini təmin etməyə kömək edir.</li>
</ul>
 
<h2 id="crudmatrisindnnecstifadetmli">CRUD Matrisindən Necə İstifadə Etməli?</h2>
CRUD matrisindən effektiv istifadə etmək üçün aşağıdakı addımları izləyin:
<ol>
<li>Əsas məlumat varlıqlarını (data entities) müəyyənləşdirin: Sistemdəki əsas məlumat varlıqlarını siyahıya alın. Bu, "İstifadəçi", "Məhsul", "Sifariş", "Hesab" və s. kimi varlıqlar ola bilər.</li>
<li>İstifadəçi rollarını siyahıya alın: Sistemdəki bütün istifadəçi rollarını müəyyənləşdirin. Bu, "Administrator", "Müştəri", "Satıcı", "Menecer" və s. kimi rollar ola bilər.</li>
<li>Matrisi yaradın: Sətirlərdə istifadəçi rollarını, sütunlarda isə məlumat varlıqlarını göstərən bir matris yaradın.</li>
<li>Hər bir rolun hər varlıq üzərində hansı CRUD əməliyyatlarını həyata keçirə biləcəyini qeyd edin: Matrisdə hər bir xana üçün, müvafiq istifadəçi rolunun müvafiq məlumat varlığı üzərində hansı CRUD əməliyyatlarını (yaratmaq, oxumaq, yeniləmək, silmək) həyata keçirə biləcəyini qeyd edin. Məsələn, "Administrator" rolunun "İstifadəçi" varlığı üzərində bütün CRUD əməliyyatlarını həyata keçirə biləcəyi, "Müştəri" rolunun isə yalnız "Oxumaq" əməliyyatını həyata keçirə biləcəyi qeyd edilə bilər.</li>
<li>Boş qalan xanalara diqqət yetirin: Matrisdə boş qalan xanalar, adətən, unudulmuş tələblərin və ya icazələrin göstəricisidir. Bu xanalara xüsusi diqqət yetirin və onların niyə boş qaldığını araşdırın. Ola bilsin ki, müəyyən bir istifadəçi rolunun müəyyən bir məlumat varlığı üzərində hansısa bir əməliyyatı həyata keçirməsi lazımdır, lakin bu tələb sənədlərdə əks olunmayıb.</li>
<li>Hər bir CRUD əməliyyatının tələb sənədlərində ətraflı təsvir olunduğundan əmin olun: Matrisdə qeyd olunan hər bir CRUD əməliyyatının tələb sənədlərində ətraflı təsvir olunduğundan əmin olun. Bu, əməliyyatın məqsədini, giriş və çıxış parametrlərini, istifadə qaydalarını və s. əhatə etməlidir.</li>
</ol>
 
<h2 id="misallar">Misallar</h2>
Tutaq ki, siz bir onlayn mağaza üçün tələbləri analiz edirsiniz. Aşağıdakı məlumat varlıqları və istifadəçi rolları mövcuddur:
Məlumat Varlıqları:
<ul>
<li>Məhsul</li>
<li>Sifariş</li>
<li>İstifadəçi</li>
<li>Rəy</li>
</ul>
İstifadəçi Rolları:
<ul>
<li>Administrator</li>
<li>Müştəri</li>
<li>Satıcı</li>
</ul>
Bu məlumatlar əsasında CRUD matrisi aşağıdakı kimi ola bilər:
<table>
<thead>
<tr>
<th>İstifadəçi Rolu</th>
<th>Məhsul</th>
<th>Sifariş</th>
<th>İstifadəçi</th>
<th>Rəy</th>
</tr>
</thead>
<tbody>
<tr>
<td>Administrator</td>
<td>C, R, U, D</td>
<td>C, R, U, D</td>
<td>C, R, U, D</td>
<td>C, R, U, D</td>
</tr>
<tr>
<td>Müştəri</td>
<td>R</td>
<td>C, R, U</td>
<td>R, U</td>
<td>C, R, U</td>
</tr>
<tr>
<td>Satıcı</td>
<td>C, R, U</td>
<td>R</td>
<td>R</td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Bu matrisdən göründüyü kimi, "Satıcı" rolunun "Rəy" varlığı üzərində heç bir əməliyyatı həyata keçirmək icazəsi yoxdur. Bu, bir boşluq ola bilər, çünki satıcılar öz məhsulları haqqında rəyləri görmək istəyə bilərlər. Bu halda, biznes analitik bu məsələni araşdırmalı və tələblərə müvafiq düzəlişlər etməlidir.
 
<h2 id="crudmatrisininalternativlri">CRUD Matrisinin Alternativləri</h2>
CRUD matrisi tələblərdəki boşluqları aşkar etmək üçün ən populyar alətlərdən biri olsa da, digər alternativlər də mövcuddur:
<ul>
<li>İstifadəçi hekayələri (User Stories): İstifadəçi hekayələri, istifadəçinin perspektivindən sistemin funksionallığını təsvir edən qısa və konkret ifadələrdir. Onlar tələbləri anlamağa və təsdiqləməyə kömək edir.</li>
<li>İş axını diaqramları (Workflow Diagrams): İş axını diaqramları, sistemdəki prosesləri vizuallaşdırır və addımların ardıcıllığını göstərir. Bu, tələblərdəki boşluqları və uyğunsuzluqları aşkar etməyə kömək edir.</li>
<li>Prototip yaratma (Prototyping): Prototip yaratma, sistemin işləyən bir modelini yaratmaqdır. Bu, istifadəçilərə sistemi sınamağa və rəy bildirməyə imkan verir, bu da tələblərdəki boşluqları aşkar etməyə kömək edir.</li>
</ul>
 
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
CRUD matrisi, tələblərin toplanması zamanı boşluqları aşkar etmək və funksionallığın tamlığını təmin etmək üçün güclü bir alətdir. Bu matrisdən istifadə edərək, layihənin uğur qazanma şansını artıra və yenidən işlənmə riskini azalda bilərsiniz. Yuxarıda sadalanan addımları izləyərək və misallardan istifadə edərək, siz də CRUD matrisini öz layihələrinizdə uğurla tətbiq edə bilərsiniz.
Əgər bu məqalə sizin üçün faydalı oldusa, zəhmət olmasa, bəyənin. Tələblərin analizi və CRUD matrisindən istifadə təcrübənizi şərhlərdə bölüşməyi unutmayın! Biz sizin fikirlərinizi eşitmək istərdik.

CRUD Matrisi: Tələblərdəki Boşluqları Necə Aşkar Etməli?

## Giriş

Hər bir IT layihəsində, xüsusən də böyük və mürəkkəb layihələrdə, biznes tərəfi ilə texniki komanda arasında ünsiyyət zamanı anlaşılmazlıqlar yaranması riski yüksəkdir. Bu anlaşılmazlıqlar layihənin gecikməsinə, büdcənin aşılmasına və nəticədə keyfiyyətsiz məhsulun əldə olunmasına səbəb ola bilər. Bunun qarşısını almaq üçün biznes və texniki komandaların eyni dildə danışması, ortaq bir anlayışa sahib olması vacibdir. Bu məqsədə çatmağın ən effektiv yollarından biri isə qlossari və domain modelinin yaradılmasıdır.

 

Qlossari və domain modeli, layihədə istifadə olunan əsas terminlərin və anlayışların dəqiq və anlaşıqlı şəkildə izah olunduğu, hər kəsin eyni mənanı başa düşdüyü bir sənəddir. Bu sənəd, biznes tərəfinin tələblərini texniki komandaya doğru şəkildə çatdırmağa, texniki komandanın isə biznes tələblərini düzgün başa düşərək tətbiq etməsinə kömək edir.

 

## Qlossari və Domain Modelinin Əhəmiyyəti

LinkedIn postunda qeyd olunduğu kimi, biznes maraqlı tərəfləri və developerlər arasında 'tərcümədə itmə' anı çoxlarına tanışdır. Bu, texniki bacarıqların çatışmazlığı deyil, ümumi bir dilin olmaması ilə əlaqədardır. Güclü bir 'Qlossari' və aydın bir 'Domain Modeli' bu problemin həllində əsas rol oynayır.

 

Qlossari və domain modeli sadəcə sənədlər deyil, onlar təməl alətlərdir. Bu alətlər vahid bir mənbə yaradır, anlayışı uyğunlaşdırır, bahalı yenidən işləmələrin qarşısını alır və nəticədə layihənin çatdırılmasını sürətləndirir. Onlar, məhsul sahibindən mühəndisə qədər hər kəsin biznes sahənizin eyni dialektində danışmasını təmin edir.

 

**Qlossari** layihədə istifadə olunan bütün əsas terminlərin təriflərini ehtiva edir. Bu təriflər dəqiq, anlaşıqlı və bütün maraqlı tərəflər üçün eyni olmalıdır. Qlossari, terminlərin müxtəlif interpretasiyalarını aradan qaldırır və ünsiyyəti asanlaşdırır. Məsələn, bir bank layihəsində "müştəri", "hesab", "transfer" kimi terminlərin dəqiq tərifləri qlossaridə yer almalıdır.

 

**Domain Modeli** isə biznes sahəsindəki əsas anlayışları və onların arasındakı əlaqələri vizual şəkildə təsvir edən bir modeldir. Bu model, biznes proseslərini və məlumat axınını anlamağa kömək edir. Domain modeli, adətən, UML (Unified Modeling Language) kimi standartlaşdırılmış notasiyalardan istifadə edərək diaqramlar şəklində təqdim olunur. Məsələn, bir e-ticarət layihəsində "müştəri", "sifariş", "məhsul", "ödəniş" kimi anlayışlar və onların arasındakı əlaqələr domain modelində göstərilə bilər.

 

## Qlossari və Domain Modelini Necə Yaratmalı və Saxlamalı?

Bu vacib ortaq dili effektiv şəkildə necə qurmaq və qorumaq olar? Budur qısa bir yoxlama siyahısı:

 

**Erkən Başlayın**: Layihənin başlanğıcından etibarən əsas terminləri müəyyənləşdirin, sonradan düşünülən bir şey kimi deyil.

 

* Layihənin əvvəlində qlossari və domain modelinin yaradılmasına başlamaq çox vacibdir. Bu, layihənin əsas terminlərinin və anlayışlarının hələ başlanğıcda dəqiqləşdirilməsinə və bütün maraqlı tərəflərin eyni anlayışa sahib olmasına imkan verir. Əgər qlossari və domain modeli layihənin ortasında və ya sonunda yaradılsa, artıq bir çox anlaşılmazlıqlar və səhvlər baş vermiş ola bilər, bu da layihənin xərclərini artırır və gecikmələrin yaranmasına səbəb olur.

 

**Aktiv Əməkdaşlıq Edin**: Onun yaradılması və nəzərdən keçirilməsində həm biznes ekspertlərini, həm də inkişaf qruplarını cəlb edin.

 

* Qlossari və domain modelinin yaradılması prosesində biznes ekspertləri və developerlər aktiv şəkildə iştirak etməlidirlər. Biznes ekspertləri biznes sahəsi haqqında dərin biliklərə sahibdirlər və əsas terminlərin və anlayışların dəqiq təriflərini verə bilərlər. Developerlər isə texniki tələbləri nəzərə alaraq, bu terminlərin və anlayışların texniki tətbiqini başa düşməyə kömək edirlər. Əməkdaşlıq, hər kəsin eyni məlumatı əldə etməsini və hər hansı bir anlaşılmazlığın erkən mərhələdə aradan qaldırılmasını təmin edir.

 

**Canlı Saxlayın**: Layihə və sahə inkişaf etdikcə Qlossari və Domain Modelini müntəzəm olaraq nəzərdən keçirin və yeniləyin.

 

* Qlossari və domain modeli statik sənədlər deyil, onlar layihənin gedişatı ilə birlikdə inkişaf etməlidirlər. Yeni terminlər və anlayışlar ortaya çıxdıqca, mövcud təriflər dəyişdikcə, qlossari və domain modeli müntəzəm olaraq nəzərdən keçirilməli və yenilənməlidir. Bu, layihənin hər zaman ən son məlumatlarla işləməsini və bütün maraqlı tərəflərin eyni səhifədə olmasını təmin edir.

 

**Görünüşləri Vizualizasiya Edin**: Əlaqələri və prosesləri aydın şəkildə göstərmək üçün Domain Modeli üçün diaqramlardan istifadə edin.

 

* Domain modelini diaqramlar şəklində vizualizasiya etmək, biznes sahəsini anlamağı və ünsiyyəti xeyli asanlaşdırır. Diaqramlar, anlayışlar arasındakı əlaqələri və prosesləri aydın şəkildə göstərməyə kömək edir. UML diaqramları, domain modelini vizualizasiya etmək üçün ən çox istifadə olunan vasitələrdən biridir. Bu diaqramlar, sinifləri, əlaqələri, atributları və əməliyyatları təsvir etməyə imkan verir.

 

**Əlçatan Edin**: Onun asanlıqla tapılmasını, başa düşülməsini və gündəlik iş axınlarına inteqrasiya olunmasını təmin edin.

 

* Qlossari və domain modeli bütün maraqlı tərəflər üçün asanlıqla əlçatan olmalıdır. Bu sənədlər, layihənin sənədləşmə sistemində və ya komanda üçün əlçatan olan digər mərkəzi bir yerdə saxlanılmalıdır. Həmçinin, qlossari və domain modelinin necə istifadə olunacağını izah edən təlimatlar da təmin edilməlidir. Bu, hər kəsin sənədləri necə tapacağını, başa düşəcəyini və gündəlik işlərində necə istifadə edəcəyini bilməsini təmin edir.

 

## Nümunələr, Təriflər və İzahlar

Qlossari və domain modelinin daha yaxşı başa düşülməsi üçün bəzi nümunələr və təriflər təqdim edək:

 

**Nümunə 1: Bank Layihəsi**

 

* **Qlossari:**
 * **Müştəri:** Bank xidmətlərindən istifadə edən fiziki və ya hüquqi şəxs.
 * **Hesab:** Müştərinin bankda saxladığı pul vəsaitlərini əks etdirən qeydiyyat.
 * **Transfer:** Bir hesabdakı pul vəsaitlərinin digər hesaba köçürülməsi.
 * **Faiz:** Bankın müştəriyə verdiyi kreditə görə aldığı və ya müştərinin hesabında saxladığı pul vəsaitlərinə görə ödəniş etdiyi məbləğ.
* **Domain Modeli:** Müştəri, hesab, transfer və faiz anlayışları arasındakı əlaqələri göstərən diaqram. Məsələn, bir müştərinin bir və ya bir neçə hesabı ola bilər, bir transfer bir hesabdakı pul vəsaitlərini digər hesaba köçürür və faiz hesabın balansına təsir göstərir.

 

**Nümunə 2: E-ticarət Layihəsi**

 

* **Qlossari:**
 * **Müştəri:** Onlayn mağazada alış-veriş edən şəxs.
 * **Sifariş:** Müştərinin onlayn mağazadan almaq istədiyi məhsulların siyahısı.
 * **Məhsul:** Onlayn mağazada satılan əşya.
 * **Ödəniş:** Sifarişin dəyərinin müştəri tərəfindən ödənilməsi.
* **Domain Modeli:** Müştəri, sifariş, məhsul və ödəniş anlayışları arasındakı əlaqələri göstərən diaqram. Məsələn, bir müştəri bir və ya bir neçə sifariş verə bilər, bir sifariş bir və ya bir neçə məhsulu ehtiva edə bilər və ödəniş sifarişin dəyərini əhatə edir.

 

**Təriflər:**

 

* **Qlossari:** Layihədə istifadə olunan əsas terminlərin təriflərinin toplusu.
* **Domain Modeli:** Biznes sahəsindəki əsas anlayışları və onların arasındakı əlaqələri vizual şəkildə təsvir edən model.
* **UML (Unified Modeling Language):** Proqram sistemlərini modelləşdirmək üçün istifadə olunan standartlaşdırılmış notasiya.

 

**İzahlar:**

 

* Qlossari və domain modeli, layihənin bütün maraqlı tərəfləri arasında ünsiyyəti asanlaşdırır.
* Bu sənədlər, layihənin tələblərinin düzgün başa düşülməsinə və tətbiq olunmasına kömək edir.
* Qlossari və domain modeli, layihənin xərclərini azaltmağa və gecikmələrin qarşısını almağa kömək edir.

 

## Nəticə

Bu yazıda qlossari və domain modelinin nə olduğunu, nə üçün vacib olduğunu və onları necə yaratmaq və saxlamaq lazım olduğunu müzakirə etdik. Qlossari və domain modelinin layihənin uğuru üçün vacib olduğunu və bütün layihələrdə istifadə olunmasının tövsiyə edildiyini vurğulamaq istəyirik.

 

Növbəti layihənizin aydın və ortaq bir anlayışla başlamasını təmin etmək üçün bu yazını yadda saxlayın!

 

Bu yazı sizin üçün faydalı oldusa, bəyənməyi unutmayın. Şəxsi təcrübələrinizi və ya fikirlərinizi bölüşmək üçün şərhlər bölməsində bizimlə əlaqə saxlayın.

<h2 id="giri">Giriş</h2>
Hər bir IT layihəsində, xüsusən də böyük və mürəkkəb layihələrdə, biznes tərəfi ilə texniki komanda arasında ünsiyyət zamanı anlaşılmazlıqlar yaranması riski yüksəkdir. Bu anlaşılmazlıqlar layihənin gecikməsinə, büdcənin aşılmasına və nəticədə keyfiyyətsiz məhsulun əldə olunmasına səbəb ola bilər. Bunun qarşısını almaq üçün biznes və texniki komandaların eyni dildə danışması, ortaq bir anlayışa sahib olması vacibdir. Bu məqsədə çatmağın ən effektiv yollarından biri isə qlossari və domain modelinin yaradılmasıdır.
 
Qlossari və domain modeli, layihədə istifadə olunan əsas terminlərin və anlayışların dəqiq və anlaşıqlı şəkildə izah olunduğu, hər kəsin eyni mənanı başa düşdüyü bir sənəddir. Bu sənəd, biznes tərəfinin tələblərini texniki komandaya doğru şəkildə çatdırmağa, texniki komandanın isə biznes tələblərini düzgün başa düşərək tətbiq etməsinə kömək edir.
 
<h2 id="qlossarivdomainmodelininhmiyyti">Qlossari və Domain Modelinin Əhəmiyyəti</h2>
LinkedIn postunda qeyd olunduğu kimi, biznes maraqlı tərəfləri və developerlər arasında 'tərcümədə itmə' anı çoxlarına tanışdır. Bu, texniki bacarıqların çatışmazlığı deyil, ümumi bir dilin olmaması ilə əlaqədardır. Güclü bir 'Qlossari' və aydın bir 'Domain Modeli' bu problemin həllində əsas rol oynayır.
 
Qlossari və domain modeli sadəcə sənədlər deyil, onlar təməl alətlərdir. Bu alətlər vahid bir mənbə yaradır, anlayışı uyğunlaşdırır, bahalı yenidən işləmələrin qarşısını alır və nəticədə layihənin çatdırılmasını sürətləndirir. Onlar, məhsul sahibindən mühəndisə qədər hər kəsin biznes sahənizin eyni dialektində danışmasını təmin edir.
 
Qlossari layihədə istifadə olunan bütün əsas terminlərin təriflərini ehtiva edir. Bu təriflər dəqiq, anlaşıqlı və bütün maraqlı tərəflər üçün eyni olmalıdır. Qlossari, terminlərin müxtəlif interpretasiyalarını aradan qaldırır və ünsiyyəti asanlaşdırır. Məsələn, bir bank layihəsində "müştəri", "hesab", "transfer" kimi terminlərin dəqiq tərifləri qlossaridə yer almalıdır.
 
Domain Modeli isə biznes sahəsindəki əsas anlayışları və onların arasındakı əlaqələri vizual şəkildə təsvir edən bir modeldir. Bu model, biznes proseslərini və məlumat axınını anlamağa kömək edir. Domain modeli, adətən, UML (Unified Modeling Language) kimi standartlaşdırılmış notasiyalardan istifadə edərək diaqramlar şəklində təqdim olunur. Məsələn, bir e-ticarət layihəsində "müştəri", "sifariş", "məhsul", "ödəniş" kimi anlayışlar və onların arasındakı əlaqələr domain modelində göstərilə bilər.
 
<h2 id="qlossarivdomainmodelininecyaratmalvsaxlamal">Qlossari və Domain Modelini Necə Yaratmalı və Saxlamalı?</h2>
Bu vacib ortaq dili effektiv şəkildə necə qurmaq və qorumaq olar? Budur qısa bir yoxlama siyahısı:
 
Erkən Başlayın: Layihənin başlanğıcından etibarən əsas terminləri müəyyənləşdirin, sonradan düşünülən bir şey kimi deyil.
 
<ul>
<li>Layihənin əvvəlində qlossari və domain modelinin yaradılmasına başlamaq çox vacibdir. Bu, layihənin əsas terminlərinin və anlayışlarının hələ başlanğıcda dəqiqləşdirilməsinə və bütün maraqlı tərəflərin eyni anlayışa sahib olmasına imkan verir. Əgər qlossari və domain modeli layihənin ortasında və ya sonunda yaradılsa, artıq bir çox anlaşılmazlıqlar və səhvlər baş vermiş ola bilər, bu da layihənin xərclərini artırır və gecikmələrin yaranmasına səbəb olur.</li>
</ul>
 
Aktiv Əməkdaşlıq Edin: Onun yaradılması və nəzərdən keçirilməsində həm biznes ekspertlərini, həm də inkişaf qruplarını cəlb edin.
 
<ul>
<li>Qlossari və domain modelinin yaradılması prosesində biznes ekspertləri və developerlər aktiv şəkildə iştirak etməlidirlər. Biznes ekspertləri biznes sahəsi haqqında dərin biliklərə sahibdirlər və əsas terminlərin və anlayışların dəqiq təriflərini verə bilərlər. Developerlər isə texniki tələbləri nəzərə alaraq, bu terminlərin və anlayışların texniki tətbiqini başa düşməyə kömək edirlər. Əməkdaşlıq, hər kəsin eyni məlumatı əldə etməsini və hər hansı bir anlaşılmazlığın erkən mərhələdə aradan qaldırılmasını təmin edir.</li>
</ul>
 
Canlı Saxlayın: Layihə və sahə inkişaf etdikcə Qlossari və Domain Modelini müntəzəm olaraq nəzərdən keçirin və yeniləyin.
 
<ul>
<li>Qlossari və domain modeli statik sənədlər deyil, onlar layihənin gedişatı ilə birlikdə inkişaf etməlidirlər. Yeni terminlər və anlayışlar ortaya çıxdıqca, mövcud təriflər dəyişdikcə, qlossari və domain modeli müntəzəm olaraq nəzərdən keçirilməli və yenilənməlidir. Bu, layihənin hər zaman ən son məlumatlarla işləməsini və bütün maraqlı tərəflərin eyni səhifədə olmasını təmin edir.</li>
</ul>
 
Görünüşləri Vizualizasiya Edin: Əlaqələri və prosesləri aydın şəkildə göstərmək üçün Domain Modeli üçün diaqramlardan istifadə edin.
 
<ul>
<li>Domain modelini diaqramlar şəklində vizualizasiya etmək, biznes sahəsini anlamağı və ünsiyyəti xeyli asanlaşdırır. Diaqramlar, anlayışlar arasındakı əlaqələri və prosesləri aydın şəkildə göstərməyə kömək edir. UML diaqramları, domain modelini vizualizasiya etmək üçün ən çox istifadə olunan vasitələrdən biridir. Bu diaqramlar, sinifləri, əlaqələri, atributları və əməliyyatları təsvir etməyə imkan verir.</li>
</ul>
 
Əlçatan Edin: Onun asanlıqla tapılmasını, başa düşülməsini və gündəlik iş axınlarına inteqrasiya olunmasını təmin edin.
 
<ul>
<li>Qlossari və domain modeli bütün maraqlı tərəflər üçün asanlıqla əlçatan olmalıdır. Bu sənədlər, layihənin sənədləşmə sistemində və ya komanda üçün əlçatan olan digər mərkəzi bir yerdə saxlanılmalıdır. Həmçinin, qlossari və domain modelinin necə istifadə olunacağını izah edən təlimatlar da təmin edilməlidir. Bu, hər kəsin sənədləri necə tapacağını, başa düşəcəyini və gündəlik işlərində necə istifadə edəcəyini bilməsini təmin edir.</li>
</ul>
 
<h2 id="nmunlrtriflrvzahlar">Nümunələr, Təriflər və İzahlar</h2>
Qlossari və domain modelinin daha yaxşı başa düşülməsi üçün bəzi nümunələr və təriflər təqdim edək:
 
Nümunə 1: Bank Layihəsi
 
<ul>
<li>Qlossari:<ul>
<li>Müştəri: Bank xidmətlərindən istifadə edən fiziki və ya hüquqi şəxs.</li>
<li>Hesab: Müştərinin bankda saxladığı pul vəsaitlərini əks etdirən qeydiyyat.</li>
<li>Transfer: Bir hesabdakı pul vəsaitlərinin digər hesaba köçürülməsi.</li>
<li>Faiz: Bankın müştəriyə verdiyi kreditə görə aldığı və ya müştərinin hesabında saxladığı pul vəsaitlərinə görə ödəniş etdiyi məbləğ.</li></ul></li>
<li>Domain Modeli: Müştəri, hesab, transfer və faiz anlayışları arasındakı əlaqələri göstərən diaqram. Məsələn, bir müştərinin bir və ya bir neçə hesabı ola bilər, bir transfer bir hesabdakı pul vəsaitlərini digər hesaba köçürür və faiz hesabın balansına təsir göstərir.</li>
</ul>
 
Nümunə 2: E-ticarət Layihəsi
 
<ul>
<li>Qlossari:<ul>
<li>Müştəri: Onlayn mağazada alış-veriş edən şəxs.</li>
<li>Sifariş: Müştərinin onlayn mağazadan almaq istədiyi məhsulların siyahısı.</li>
<li>Məhsul: Onlayn mağazada satılan əşya.</li>
<li>Ödəniş: Sifarişin dəyərinin müştəri tərəfindən ödənilməsi.</li></ul></li>
<li>Domain Modeli: Müştəri, sifariş, məhsul və ödəniş anlayışları arasındakı əlaqələri göstərən diaqram. Məsələn, bir müştəri bir və ya bir neçə sifariş verə bilər, bir sifariş bir və ya bir neçə məhsulu ehtiva edə bilər və ödəniş sifarişin dəyərini əhatə edir.</li>
</ul>
 
Təriflər:
 
<ul>
<li>Qlossari: Layihədə istifadə olunan əsas terminlərin təriflərinin toplusu.</li>
<li>Domain Modeli: Biznes sahəsindəki əsas anlayışları və onların arasındakı əlaqələri vizual şəkildə təsvir edən model.</li>
<li>UML (Unified Modeling Language): Proqram sistemlərini modelləşdirmək üçün istifadə olunan standartlaşdırılmış notasiya.</li>
</ul>
 
İzahlar:
 
<ul>
<li>Qlossari və domain modeli, layihənin bütün maraqlı tərəfləri arasında ünsiyyəti asanlaşdırır.</li>
<li>Bu sənədlər, layihənin tələblərinin düzgün başa düşülməsinə və tətbiq olunmasına kömək edir.</li>
<li>Qlossari və domain modeli, layihənin xərclərini azaltmağa və gecikmələrin qarşısını almağa kömək edir.</li>
</ul>
 
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
Bu yazıda qlossari və domain modelinin nə olduğunu, nə üçün vacib olduğunu və onları necə yaratmaq və saxlamaq lazım olduğunu müzakirə etdik. Qlossari və domain modelinin layihənin uğuru üçün vacib olduğunu və bütün layihələrdə istifadə olunmasının tövsiyə edildiyini vurğulamaq istəyirik.
 
Növbəti layihənizin aydın və ortaq bir anlayışla başlamasını təmin etmək üçün bu yazını yadda saxlayın!
 
Bu yazı sizin üçün faydalı oldusa, bəyənməyi unutmayın. Şəxsi təcrübələrinizi və ya fikirlərinizi bölüşmək üçün şərhlər bölməsində bizimlə əlaqə saxlayın.

Biznes və Developerlər üçün Ortak Dil: Qlossari və Domain Modeli

## Event Storming nədir və nə üçün lazımdır? 

Event Storming biznes proseslərinin mürəkkəbliyini asanlıqla başa düşülən və vizual bir xəritəyə çevirən güclü birgə işləmə metodudur. Bu metod, abstrakt ideyaları konkretləşdirməyə və komanda daxilində ümumi bir anlayış yaratmağa imkan verir.

Bəs, niyə Event Storming bu qədər əhəmiyyətlidir? Çünki, müasir biznes mühitində çeviklik və sürət qazanmaq üçün komandaların prosesləri dərindən anlaması və eyni dildə danışması vacibdir. Event Storming, məhz bu ehtiyacı ödəmək üçün ideal bir vasitədir.

Təsəvvür edin ki, yeni bir layihəyə başlayırsınız və ya mövcud bir sistemdəki problemli sahələri müəyyən etmək istəyirsiniz. Bu zaman, müxtəlif maraqlı tərəflərin – məhsul sahiblərindən (Product Owner) tutmuş, texniki mütəxəssislərə qədər – hər kəsin eyni anlayışa sahib olması son dərəcə vacibdir. Event Storming, bütün komandanı bir araya gətirərək, prosesləri vizuallaşdırmağa və hər kəsin eyni səhifədə olmasını təmin etməyə kömək edir.

Nəticədə, Event Storming qərarların daha sürətli qəbul edilməsinə, risklərin azalmasına və layihənin uğur şansının artmasına gətirib çıxarır. Bu, sadəcə bir metod deyil, həm də komandanın iş üslubunu dəyişdirən və daha səmərəli əməkdaşlığı təşviq edən bir vasitədir.
 
## Event Storming nə zaman istifadə olunur?

Event Storming xüsusilə aşağıdakı hallarda əvəzsizdir:

- **Yeni layihələrə başlayarkən:** Layihənin əvvəlində prosesləri anlamaq və ümumi bir vizyon yaratmaq üçün.
- **Mövcud sistemlərdəki boşluqları müəyyən edərkən:** Problemli sahələri tapmaq və təkmilləşdirmə yollarını müəyyən etmək üçün.
- **Mürəkkəb biznes proseslərini sadələşdirmək istədikdə:** Prosesləri vizuallaşdıraraq daha anlaşılan etmək üçün.
- **Komanda daxilində ümumi anlayış yaratmaq lazım olduqda:** Bütün maraqlı tərəflərin eyni səhifədə olmasını təmin etmək üçün.
- **Sürətli qərar qəbul etmək tələb olunduqda:** Prosesləri daha yaxşı anlayaraq daha məlumatlı qərarlar qəbul etmək üçün.
 
## Domen Hadisələri (Domain Events) nədir?

Event Storming sessiyası zamanı əsas diqqət "Domen Hadisələrinə" (Domain Events) yönəldilir. Bunlar sistemdə baş vermiş, əhəmiyyətli və təsdiqlənmiş hadisələrdir. Domen Hadisələri, biznes proseslərinin əsasını təşkil edir və sistemdəki dəyişiklikləri əks etdirir.

Bir Domen Hadisəsi, adətən keçmiş zamanda ifadə edilir və konkret bir hadisəni təsvir edir. Məsələn, "Sifariş Yaradıldı", "Ödəniş Təsdiqləndi", "Məhsul Göndərildi" və s. Bu hadisələr, sistemdə baş verən dəyişiklikləri göstərir və prosesin gedişatını izləməyə kömək edir.

Domen Hadisələrini müəyyən edərkən aşağıdakı məqamlara diqqət yetirmək lazımdır:

- **Əhəmiyyətlilik:** Hadisə, biznes üçün əhəmiyyətli bir dəyişikliyi əks etdirməlidir.
- **Təsdiqlənmə:** Hadisə, baş verdiyi təsdiqlənmiş olmalıdır.
- **Konkretlik:** Hadisə, konkret bir hadisəni təsvir etməlidir.
- **Keçmiş zaman:** Hadisə, keçmiş zamanda ifadə edilməlidir.

Domen Hadisələrini düzgün müəyyən etmək, Event Storming sessiyasının uğuru üçün çox vacibdir. Bu hadisələr, prosesin əsasını təşkil edir və digər elementlərin (əmrlar, aktorlar, sistemlər və s.) müəyyən edilməsinə kömək edir.
 
## Event Storming sessiyası necə aparılır? Addım-addım təlimat

Biznesin ümumi mənzərəsini sürətlə qurmaq üçün aşağıdakı addımları izləyin:

1. **Hazırlıq:**
 - **Geniş bir iş sahəsi hazırlayın:** Böyük bir divar və ya lövhə hazırlayın. Geniş bir iş sahəsi, bütün komandanın rahat işləməsi və prosesləri vizuallaşdırması üçün vacibdir.
 - **Lazımi materialları təmin edin:** Narıncı stikerlər (Domen Hadisələri üçün), müxtəlif rəngli stikerlər (digər elementlər üçün), markerlər, yapışqanlar və s. materialları hazırlayın.

2. **İştirakçıları toplayın:**
 - **Bütün əlaqədar tərəfləri bir araya toplayın:** Biznes analitiklər (BA), proqramçılar (developer), məhsul sahibləri (PO), domen ekspertləri və digər maraqlı tərəfləri dəvət edin. Müxtəlif perspektivlərin olması, daha zəngin və dəqiq bir proses xəritəsi yaratmağa kömək edir.

3. **Domen Hadisələrini qeyd edin:**
 - **Narıncı stikerlərdən istifadə edərək "Domen Hadisələrini" qeyd edin:** Hər hadisəni keçmiş zamanda, bitmiş formada yazın. Məsələn, "Sifariş Yaradıldı", "Ödəniş Təsdiqləndi" və s.

4. **Hadisələri xronoloji ardıcıllıqla düzün:**
 - **Hadisələri zaman xətti üzrə düzün:** Bu, biznes prosesinin zaman xəttini aydın şəkildə göstərəcək. Prosesin başlanğıcından sonuna qədər hadisələrin ardıcıllığını müəyyən edin.

5. **Əlaqələri müəyyən edin:**
 - **Hər hadisənin səbəblərini (Əmrlər), nəticələrini və təsir etdiyi sistemləri müzakirə edin:** Müxtəlif rəngli stikerlərdən istifadə etmək vizuallığı artırır. Məsələn, əmrlər üçün mavi, sistemlər üçün yaşıl və s. rənglərdən istifadə edə bilərsiniz.

 - **Əmrlər (Commands):** Hadisənin baş verməsinə səbəb olan əməliyyatlar. Məsələn, "Sifariş Ver" əmri, "Sifariş Yaradıldı" hadisəsinə səbəb olur.
 - **Aktorlar (Actors):** Hadisəni təşəbbüs edən və ya ona təsir edən şəxslər və ya sistemlər. Məsələn, "Müştəri" və ya "Sistem".
 - **Sistemlər (Systems):** Hadisənin baş verdiyi və ya təsir etdiyi sistemlər. Məsələn, "Ödəniş Sistemi" və ya "Anbar Sistemi".

6. **Təkmilləşdirin və təhlil edin:**
 - **Prosesi təhlil edin və potensial problemləri müəyyən edin:** Hər bir hadisənin və əlaqənin biznes prosesinə necə təsir etdiyini düşünün. Boşluqları, ziddiyyətləri və ya optimallaşdırıla bilən sahələri axtarın.
 - **Nəticələri sənədləşdirin:** Event Storming sessiyasının nəticələrini ətraflı şəkildə sənədləşdirin. Bu sənədlər, gələcək layihələr və qərarlar üçün dəyərli bir mənbə olacaq.
 
## Nəticə

Event Storming, mürəkkəb biznes proseslərini sadələşdirmək və komanda daxilində ümumi anlayış yaratmaq üçün güclü bir vasitədir. Bu metod sayəsində, potensial problemləri erkən aşkar edə, qərarları sürətləndirə və layihənin uğur şansını artıra bilərsiniz. Həm də komandanın öz domenini daha dərindən anlamasına kömək edir.

Bu yanaşma sayəsində mürəkkəb proseslər belə sadələşir və potensial problemlər erkən aşkar olunur. Bu, həm də komandanın öz domenini daha dərindən anlamasına kömək edir.

Siz də Event Storming təcrübənizi bölüşmək və ya suallarınızı vermək üçün şərh bölməsində fikirlərinizi bildirə bilərsiniz. Bu metodun tətbiqi ilə bağlı maraqlı hekayələrinizi və ya qarşılaşdığınız çətinlikləri bölüşməyiniz, digər oxucular üçün də faydalı ola bilər. Gəlin, birlikdə öyrənək və inkişaf edək!

<h2 id="eventstormingndirvnnlazmdrbr">Event Storming nədir və nə üçün lazımdır? </h2>
Event Storming biznes proseslərinin mürəkkəbliyini asanlıqla başa düşülən və vizual bir xəritəyə çevirən güclü birgə işləmə metodudur. Bu metod, abstrakt ideyaları konkretləşdirməyə və komanda daxilində ümumi bir anlayış yaratmağa imkan verir.
Bəs, niyə Event Storming bu qədər əhəmiyyətlidir? Çünki, müasir biznes mühitində çeviklik və sürət qazanmaq üçün komandaların prosesləri dərindən anlaması və eyni dildə danışması vacibdir. Event Storming, məhz bu ehtiyacı ödəmək üçün ideal bir vasitədir.
Təsəvvür edin ki, yeni bir layihəyə başlayırsınız və ya mövcud bir sistemdəki problemli sahələri müəyyən etmək istəyirsiniz. Bu zaman, müxtəlif maraqlı tərəflərin – məhsul sahiblərindən (Product Owner) tutmuş, texniki mütəxəssislərə qədər – hər kəsin eyni anlayışa sahib olması son dərəcə vacibdir. Event Storming, bütün komandanı bir araya gətirərək, prosesləri vizuallaşdırmağa və hər kəsin eyni səhifədə olmasını təmin etməyə kömək edir.
Nəticədə, Event Storming qərarların daha sürətli qəbul edilməsinə, risklərin azalmasına və layihənin uğur şansının artmasına gətirib çıxarır. Bu, sadəcə bir metod deyil, həm də komandanın iş üslubunu dəyişdirən və daha səmərəli əməkdaşlığı təşviq edən bir vasitədir.
 
<h2 id="eventstormingnzamanistifadolunur">Event Storming nə zaman istifadə olunur?</h2>
Event Storming xüsusilə aşağıdakı hallarda əvəzsizdir:
<ul>
<li>Yeni layihələrə başlayarkən: Layihənin əvvəlində prosesləri anlamaq və ümumi bir vizyon yaratmaq üçün.</li>
<li>Mövcud sistemlərdəki boşluqları müəyyən edərkən: Problemli sahələri tapmaq və təkmilləşdirmə yollarını müəyyən etmək üçün.</li>
<li>Mürəkkəb biznes proseslərini sadələşdirmək istədikdə: Prosesləri vizuallaşdıraraq daha anlaşılan etmək üçün.</li>
<li>Komanda daxilində ümumi anlayış yaratmaq lazım olduqda: Bütün maraqlı tərəflərin eyni səhifədə olmasını təmin etmək üçün.</li>
<li>Sürətli qərar qəbul etmək tələb olunduqda: Prosesləri daha yaxşı anlayaraq daha məlumatlı qərarlar qəbul etmək üçün.
 </li>
</ul>
<h2 id="domenhadislridomaineventsndir">Domen Hadisələri (Domain Events) nədir?</h2>
Event Storming sessiyası zamanı əsas diqqət "Domen Hadisələrinə" (Domain Events) yönəldilir. Bunlar sistemdə baş vermiş, əhəmiyyətli və təsdiqlənmiş hadisələrdir. Domen Hadisələri, biznes proseslərinin əsasını təşkil edir və sistemdəki dəyişiklikləri əks etdirir.
Bir Domen Hadisəsi, adətən keçmiş zamanda ifadə edilir və konkret bir hadisəni təsvir edir. Məsələn, "Sifariş Yaradıldı", "Ödəniş Təsdiqləndi", "Məhsul Göndərildi" və s. Bu hadisələr, sistemdə baş verən dəyişiklikləri göstərir və prosesin gedişatını izləməyə kömək edir.
Domen Hadisələrini müəyyən edərkən aşağıdakı məqamlara diqqət yetirmək lazımdır:
<ul>
<li>Əhəmiyyətlilik: Hadisə, biznes üçün əhəmiyyətli bir dəyişikliyi əks etdirməlidir.</li>
<li>Təsdiqlənmə: Hadisə, baş verdiyi təsdiqlənmiş olmalıdır.</li>
<li>Konkretlik: Hadisə, konkret bir hadisəni təsvir etməlidir.</li>
<li>Keçmiş zaman: Hadisə, keçmiş zamanda ifadə edilməlidir.</li>
</ul>
Domen Hadisələrini düzgün müəyyən etmək, Event Storming sessiyasının uğuru üçün çox vacibdir. Bu hadisələr, prosesin əsasını təşkil edir və digər elementlərin (əmrlar, aktorlar, sistemlər və s.) müəyyən edilməsinə kömək edir.
 
<h2 id="eventstormingsessiyasnecaparlraddmaddmtlimat">Event Storming sessiyası necə aparılır? Addım-addım təlimat</h2>
Biznesin ümumi mənzərəsini sürətlə qurmaq üçün aşağıdakı addımları izləyin:
<ol>
<li>Hazırlıq:</li>
</ol>
<ul>
<li>Geniş bir iş sahəsi hazırlayın: Böyük bir divar və ya lövhə hazırlayın. Geniş bir iş sahəsi, bütün komandanın rahat işləməsi və prosesləri vizuallaşdırması üçün vacibdir.</li>
<li>Lazımi materialları təmin edin: Narıncı stikerlər (Domen Hadisələri üçün), müxtəlif rəngli stikerlər (digər elementlər üçün), markerlər, yapışqanlar və s. materialları hazırlayın.</li>
</ul>
<ol>
<li>İştirakçıları toplayın:</li>
</ol>
<ul>
<li>Bütün əlaqədar tərəfləri bir araya toplayın: Biznes analitiklər (BA), proqramçılar (developer), məhsul sahibləri (PO), domen ekspertləri və digər maraqlı tərəfləri dəvət edin. Müxtəlif perspektivlərin olması, daha zəngin və dəqiq bir proses xəritəsi yaratmağa kömək edir.</li>
</ul>
<ol>
<li>Domen Hadisələrini qeyd edin:</li>
</ol>
<ul>
<li>Narıncı stikerlərdən istifadə edərək "Domen Hadisələrini" qeyd edin: Hər hadisəni keçmiş zamanda, bitmiş formada yazın. Məsələn, "Sifariş Yaradıldı", "Ödəniş Təsdiqləndi" və s.</li>
</ul>
<ol>
<li>Hadisələri xronoloji ardıcıllıqla düzün:</li>
</ol>
<ul>
<li>Hadisələri zaman xətti üzrə düzün: Bu, biznes prosesinin zaman xəttini aydın şəkildə göstərəcək. Prosesin başlanğıcından sonuna qədər hadisələrin ardıcıllığını müəyyən edin.</li>
</ul>
<ol>
<li>Əlaqələri müəyyən edin:</li>
</ol>
<ul>
<li>Hər hadisənin səbəblərini (Əmrlər), nəticələrini və təsir etdiyi sistemləri müzakirə edin: Müxtəlif rəngli stikerlərdən istifadə etmək vizuallığı artırır. Məsələn, əmrlər üçün mavi, sistemlər üçün yaşıl və s. rənglərdən istifadə edə bilərsiniz.</li>
<li>Əmrlər (Commands): Hadisənin baş verməsinə səbəb olan əməliyyatlar. Məsələn, "Sifariş Ver" əmri, "Sifariş Yaradıldı" hadisəsinə səbəb olur.</li>
<li>Aktorlar (Actors): Hadisəni təşəbbüs edən və ya ona təsir edən şəxslər və ya sistemlər. Məsələn, "Müştəri" və ya "Sistem".</li>
<li>Sistemlər (Systems): Hadisənin baş verdiyi və ya təsir etdiyi sistemlər. Məsələn, "Ödəniş Sistemi" və ya "Anbar Sistemi".</li>
</ul>
<ol>
<li>Təkmilləşdirin və təhlil edin:</li>
</ol>
<ul>
<li>Prosesi təhlil edin və potensial problemləri müəyyən edin: Hər bir hadisənin və əlaqənin biznes prosesinə necə təsir etdiyini düşünün. Boşluqları, ziddiyyətləri və ya optimallaşdırıla bilən sahələri axtarın.</li>
<li>Nəticələri sənədləşdirin: Event Storming sessiyasının nəticələrini ətraflı şəkildə sənədləşdirin. Bu sənədlər, gələcək layihələr və qərarlar üçün dəyərli bir mənbə olacaq.
 </li>
</ul>
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
Event Storming, mürəkkəb biznes proseslərini sadələşdirmək və komanda daxilində ümumi anlayış yaratmaq üçün güclü bir vasitədir. Bu metod sayəsində, potensial problemləri erkən aşkar edə, qərarları sürətləndirə və layihənin uğur şansını artıra bilərsiniz. Həm də komandanın öz domenini daha dərindən anlamasına kömək edir.
Bu yanaşma sayəsində mürəkkəb proseslər belə sadələşir və potensial problemlər erkən aşkar olunur. Bu, həm də komandanın öz domenini daha dərindən anlamasına kömək edir.
Siz də Event Storming təcrübənizi bölüşmək və ya suallarınızı vermək üçün şərh bölməsində fikirlərinizi bildirə bilərsiniz. Bu metodun tətbiqi ilə bağlı maraqlı hekayələrinizi və ya qarşılaşdığınız çətinlikləri bölüşməyiniz, digər oxucular üçün də faydalı ola bilər. Gəlin, birlikdə öyrənək və inkişaf edək!

Event Storming: Biznes proseslərini sürətlə anlamaq

## Giriş

Bir çox komanda ruhlandırıcı məhsul xəritələri hazırlayır, strateji vizyonu və gələcək məqsədləri ətraflı şəkildə təsvir edir. Bəs bu yüksək planlar maraqlı tərəfləriniz üçün davam edən, əsl "çatdırılma" reallığı ilə nə qədər əlaqələnir? Əlaqənin olmaması məyusluğa, uyğunsuz gözləntilərə və irəliləyişin vədə uyğun olmadığı hissinə səbəb ola bilər.

Ən güclü inamım budur: **"Strateji xəritənizlə cari çatdırılma vəziyyəti arasında körpü qurmaq maraqlı tərəflərin etibarı və uyğunluğu üçün çox vacibdir."** Bu, sadəcə hesabat vermək deyil; bu, məlumatlı qərarları təmin etmək və səyahətin ortaq bir anlayışını inkişaf etdirməkdir.

 

Maraqlı tərəflər üçün xəritə və çatdırılma arasında əlaqəni göstərən bir səhifəlik baxış, onların irəliləyişi necə qəbul etdiklərini dəyişdirə bilər. Bu, onları fərqli artefaktları görməkdən, hərəkətdə olan strategiyanın vahid bir hekayəsinə keçirir. Bu aydınlıq, razılıq əldə etmək və dəyişiklikləri effektiv şəkildə idarə etmək üçün əvəzsizdir.

## Bir səhifəlik xülasənin gücü

Bir çox layihə və məhsul inkişaf etdirmə komandası ətraflı məhsul xəritələri yaradır. Bu xəritələr, adətən, strateji vizyonu və gələcək məqsədləri ətraflı şəkildə izah edir. Lakin bu planların maraqlı tərəflər üçün real vəziyyəti əks etdirməsi nə dərəcədə baş verir?

 

Əslində, strateji xəritə ilə cari çatdırılma arasında əlaqənin olmaması bir çox problemlərə yol aça bilər. Maraqlı tərəflər arasında çaşqınlıq, gözləntilərin uyğunsuzluğu və ümumi bir məyusluq hissi yarana bilər. Bu problemlərin qarşısını almaq üçün, strateji xəritə ilə cari çatdırılma vəziyyətini bir araya gətirmək çox önəmlidir.

 

Bunu etməyin ən effektiv yollarından biri, bütün məlumatları bir səhifədə toplamaqdır. Bu yanaşma, maraqlı tərəflərə layihənin ümumi vəziyyəti haqqında sürətli və aydın bir məlumat verir. Bu, hesabatlılıqdan daha çox şeydir; bu, məlumatlı qərarlar qəbul etməyə imkan verir və ortaq bir anlayış yaradır.

## Nəzərə alınmalı məqamlar

Aşağıda "Xəritədən Çatdırılmaya Bir Səhifəlik" sənədinizə daxil etməli olduğunuz əsas elementlərin sürətli bir siyahısı verilmişdir ki, maraqlı tərəfləriniz hər zaman məlumatlı olsunlar:

- **"Strateji Mövzu/Sütun"**: Xəritənizdəki əsas biznes məqsədinə açıq şəkildə bağlantı yaradın.

 *Misal*: Gəlirliliyi artırmaq, müştəri məmnuniyyətini yüksəltmək və s.
- **"Əsas Təşəbbüslər/Epiklər"**: Həmin mövzuya töhfə verən *hal-hazırda* aktiv şəkildə çatdırılan ən yaxşı 1-3 şey hansılardır?

 *Misal*: Yeni ödəniş sisteminin inteqrasiyası, mobil tətbiqin yenilənməsi və s.
- **"Cari Status (RAG)"**: Hər bir əsas təşəbbüsün sağlamlığı üçün sadə bir Qırmızı/Sarı/Yaşıl göstərici.

 *Qırmızı*: Problemlər var və ya gecikmə riski var.
 *Sarı*: Bəzi problemlər var, lakin idarə olunur.
 *Yaşıl*: Hər şey plana uyğundur.
- **"İrəliləyiş və Əsas Mərhələlər"**: Bu yaxınlarda əldə olunanlar və dərhal atılacaq növbəti addımlar haqqında yüksək səviyyəli məlumatlar.

 *Misal*: Dizayn tamamlandı, test mərhələsi başladı və s.
- **"Asılılıqlar/Risklər"**: Cari zaman çizelgesine və ya əhatə dairəsinə təsir edən hər hansı bir kritik bloklayıcı və ya əhəmiyyətli risk.

 *Misal*: Üçüncü tərəf təchizatçısından asılılıq, texniki çətinliklər və s.
- **"Gözlənilən Dəyər"**: Bu təşəbbüslərin uğurla çatdırılmasından sonra gözlənilən biznes dəyərini qısaca təkrarlayın.

 *Misal*: Müştəri itkisinin azalması, əməliyyat xərclərinin azalması və s.

 

Bu, onları detallarla boğmaq deyil, vizyondan icraya qədər aydın bir görünüş təmin etməkdir. Bu, mücərrəd məqsədləri əyani irəliləyişə çevirir, maraqlı tərəflərinizi sadəcə hesabat alıcıları deyil, səyahətin tərəfdaşlarına çevirir.

## Nümunələr

Tutaq ki, bir bank yeni bir mobil tətbiq inkişaf etdirir. Strateji məqsəd müştəri məmnuniyyətini artırmaqdır. Bir səhifəlik hesabatda aşağıdakılar ola bilər:

- **Strateji Mövzu**: Müştəri məmnuniyyətini artırmaq
- **Əsas Təşəbbüslər**:
 - İstifadəçi interfeysinin yenilənməsi
 - Yeni ödəniş sisteminin inteqrasiyası
 - Fərdi təkliflərin tətbiqi
- **Status**:
 - İstifadəçi interfeysi: Yaşıl
 - Ödəniş sistemi: Sarı (gecikmə riski)
 - Təkliflər: Yaşıl
- **İrəliləyiş**:
 - İstifadəçi interfeysi dizaynı tamamlandı
 - Ödəniş sistemi test mərhələsində
 - Təkliflərin hazırlanması davam edir
- **Risklər**:
 - Ödəniş sisteminin inteqrasiyası gecikə bilər
- **Dəyər**: Müştəri məmnuniyyətinin artması, istifadənin artması

 

Bu cür bir hesabat, maraqlı tərəflərə layihənin necə irəlilədiyini və hansı risklərin olduğunu anlamağa kömək edir.

## Praktik məsləhətlər

- **Vizual elementlərdən istifadə edin**: Qrafiklər, diaqramlar və rəng kodları məlumatı daha asan başa düşməyə kömək edir.
- **Məlumatı sadələşdirin**: Ən vacib məlumatlara diqqət yetirin və lazımsız detallardan qaçının.
- **Mütəmadi olaraq yeniləyin**: Hesabatı mütəmadi olaraq yeniləyin ki, maraqlı tərəflər hər zaman ən son məlumatlara sahib olsunlar.
- **Əlçatan edin**: Hesabatı bütün maraqlı tərəflər üçün asanlıqla əldə edilə bilən bir yerdə saxlayın.
- **Rəy alın**: Maraqlı tərəflərdən hesabatın faydalılığı haqqında rəy alın və onu təkmilləşdirmək üçün istifadə edin.

 

Bu məsləhətlərə əməl edərək, maraqlı tərəflərinizlə daha şəffaf və effektiv bir əlaqə yarada bilərsiniz.

## Nəticə

Strateji xəritə və çatdırılma arasında əlaqə yaratmaq, maraqlı tərəflərinizlə etibarlı və şəffaf bir əlaqə qurmağın açarıdır. Bir səhifəlik hesabat, layihənin vəziyyəti haqqında sürətli və aydın bir məlumat verir, məlumatlı qərarlar qəbul etməyə kömək edir və ümumi məqsədlərə doğru irəliləməyə imkan verir.

Bu yanaşma, abstrakt məqsədləri əyani irəliləyişə çevirir və maraqlı tərəflərinizi sadəcə hesabat alıcıları deyil, səyahətin tərəfdaşlarına çevirir.

 

Bu məqalə sizə faydalı oldusa, zəhmət olmasa, bəyənin (Like) və ya öz təcrübənizi və fikirlərinizi bölüşmək üçün şərh (Comment) yazın! Maraqlı tərəflərinizlə necə əlaqə qurursunuz? Təcrübənizi bölüşün!

<h2 id="giri">Giriş</h2>
Bir çox komanda ruhlandırıcı məhsul xəritələri hazırlayır, strateji vizyonu və gələcək məqsədləri ətraflı şəkildə təsvir edir. Bəs bu yüksək planlar maraqlı tərəfləriniz üçün davam edən, əsl "çatdırılma" reallığı ilə nə qədər əlaqələnir? Əlaqənin olmaması məyusluğa, uyğunsuz gözləntilərə və irəliləyişin vədə uyğun olmadığı hissinə səbəb ola bilər.
Ən güclü inamım budur: "Strateji xəritənizlə cari çatdırılma vəziyyəti arasında körpü qurmaq maraqlı tərəflərin etibarı və uyğunluğu üçün çox vacibdir." Bu, sadəcə hesabat vermək deyil; bu, məlumatlı qərarları təmin etmək və səyahətin ortaq bir anlayışını inkişaf etdirməkdir.
 
Maraqlı tərəflər üçün xəritə və çatdırılma arasında əlaqəni göstərən bir səhifəlik baxış, onların irəliləyişi necə qəbul etdiklərini dəyişdirə bilər. Bu, onları fərqli artefaktları görməkdən, hərəkətdə olan strategiyanın vahid bir hekayəsinə keçirir. Bu aydınlıq, razılıq əldə etmək və dəyişiklikləri effektiv şəkildə idarə etmək üçün əvəzsizdir.
<h2 id="birshiflikxlasningc">Bir səhifəlik xülasənin gücü</h2>
Bir çox layihə və məhsul inkişaf etdirmə komandası ətraflı məhsul xəritələri yaradır. Bu xəritələr, adətən, strateji vizyonu və gələcək məqsədləri ətraflı şəkildə izah edir. Lakin bu planların maraqlı tərəflər üçün real vəziyyəti əks etdirməsi nə dərəcədə baş verir?
 
Əslində, strateji xəritə ilə cari çatdırılma arasında əlaqənin olmaması bir çox problemlərə yol aça bilər. Maraqlı tərəflər arasında çaşqınlıq, gözləntilərin uyğunsuzluğu və ümumi bir məyusluq hissi yarana bilər. Bu problemlərin qarşısını almaq üçün, strateji xəritə ilə cari çatdırılma vəziyyətini bir araya gətirmək çox önəmlidir.
 
Bunu etməyin ən effektiv yollarından biri, bütün məlumatları bir səhifədə toplamaqdır. Bu yanaşma, maraqlı tərəflərə layihənin ümumi vəziyyəti haqqında sürətli və aydın bir məlumat verir. Bu, hesabatlılıqdan daha çox şeydir; bu, məlumatlı qərarlar qəbul etməyə imkan verir və ortaq bir anlayış yaradır.
<h2 id="nzralnmalmqamlar">Nəzərə alınmalı məqamlar</h2>
Aşağıda "Xəritədən Çatdırılmaya Bir Səhifəlik" sənədinizə daxil etməli olduğunuz əsas elementlərin sürətli bir siyahısı verilmişdir ki, maraqlı tərəfləriniz hər zaman məlumatlı olsunlar:
<ul>
<li>"Strateji Mövzu/Sütun": Xəritənizdəki əsas biznes məqsədinə açıq şəkildə bağlantı yaradın.
Misal: Gəlirliliyi artırmaq, müştəri məmnuniyyətini yüksəltmək və s.</li>
<li>"Əsas Təşəbbüslər/Epiklər": Həmin mövzuya töhfə verən hal-hazırda aktiv şəkildə çatdırılan ən yaxşı 1-3 şey hansılardır?
Misal: Yeni ödəniş sisteminin inteqrasiyası, mobil tətbiqin yenilənməsi və s.</li>
<li>"Cari Status (RAG)": Hər bir əsas təşəbbüsün sağlamlığı üçün sadə bir Qırmızı/Sarı/Yaşıl göstərici.
Qırmızı: Problemlər var və ya gecikmə riski var.
Sarı: Bəzi problemlər var, lakin idarə olunur.
Yaşıl: Hər şey plana uyğundur.</li>
<li>"İrəliləyiş və Əsas Mərhələlər": Bu yaxınlarda əldə olunanlar və dərhal atılacaq növbəti addımlar haqqında yüksək səviyyəli məlumatlar.
Misal: Dizayn tamamlandı, test mərhələsi başladı və s.</li>
<li>"Asılılıqlar/Risklər": Cari zaman çizelgesine və ya əhatə dairəsinə təsir edən hər hansı bir kritik bloklayıcı və ya əhəmiyyətli risk.
Misal: Üçüncü tərəf təchizatçısından asılılıq, texniki çətinliklər və s.</li>
<li>"Gözlənilən Dəyər": Bu təşəbbüslərin uğurla çatdırılmasından sonra gözlənilən biznes dəyərini qısaca təkrarlayın.
Misal: Müştəri itkisinin azalması, əməliyyat xərclərinin azalması və s.</li>
</ul>
 
Bu, onları detallarla boğmaq deyil, vizyondan icraya qədər aydın bir görünüş təmin etməkdir. Bu, mücərrəd məqsədləri əyani irəliləyişə çevirir, maraqlı tərəflərinizi sadəcə hesabat alıcıları deyil, səyahətin tərəfdaşlarına çevirir.
<h2 id="nmunlr">Nümunələr</h2>
Tutaq ki, bir bank yeni bir mobil tətbiq inkişaf etdirir. Strateji məqsəd müştəri məmnuniyyətini artırmaqdır. Bir səhifəlik hesabatda aşağıdakılar ola bilər:
<ul>
<li>Strateji Mövzu: Müştəri məmnuniyyətini artırmaq</li>
<li>Əsas Təşəbbüslər:</li>
<li>İstifadəçi interfeysinin yenilənməsi</li>
<li>Yeni ödəniş sisteminin inteqrasiyası</li>
<li>Fərdi təkliflərin tətbiqi</li>
<li>Status:</li>
<li>İstifadəçi interfeysi: Yaşıl</li>
<li>Ödəniş sistemi: Sarı (gecikmə riski)</li>
<li>Təkliflər: Yaşıl</li>
<li>İrəliləyiş:</li>
<li>İstifadəçi interfeysi dizaynı tamamlandı</li>
<li>Ödəniş sistemi test mərhələsində</li>
<li>Təkliflərin hazırlanması davam edir</li>
<li>Risklər:</li>
<li>Ödəniş sisteminin inteqrasiyası gecikə bilər</li>
<li>Dəyər: Müştəri məmnuniyyətinin artması, istifadənin artması</li>
</ul>
 
Bu cür bir hesabat, maraqlı tərəflərə layihənin necə irəlilədiyini və hansı risklərin olduğunu anlamağa kömək edir.
<h2 id="praktikmslhtlr">Praktik məsləhətlər</h2>
<ul>
<li>Vizual elementlərdən istifadə edin: Qrafiklər, diaqramlar və rəng kodları məlumatı daha asan başa düşməyə kömək edir.</li>
<li>Məlumatı sadələşdirin: Ən vacib məlumatlara diqqət yetirin və lazımsız detallardan qaçının.</li>
<li>Mütəmadi olaraq yeniləyin: Hesabatı mütəmadi olaraq yeniləyin ki, maraqlı tərəflər hər zaman ən son məlumatlara sahib olsunlar.</li>
<li>Əlçatan edin: Hesabatı bütün maraqlı tərəflər üçün asanlıqla əldə edilə bilən bir yerdə saxlayın.</li>
<li>Rəy alın: Maraqlı tərəflərdən hesabatın faydalılığı haqqında rəy alın və onu təkmilləşdirmək üçün istifadə edin.</li>
</ul>
 
Bu məsləhətlərə əməl edərək, maraqlı tərəflərinizlə daha şəffaf və effektiv bir əlaqə yarada bilərsiniz.
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
Strateji xəritə və çatdırılma arasında əlaqə yaratmaq, maraqlı tərəflərinizlə etibarlı və şəffaf bir əlaqə qurmağın açarıdır. Bir səhifəlik hesabat, layihənin vəziyyəti haqqında sürətli və aydın bir məlumat verir, məlumatlı qərarlar qəbul etməyə kömək edir və ümumi məqsədlərə doğru irəliləməyə imkan verir.
Bu yanaşma, abstrakt məqsədləri əyani irəliləyişə çevirir və maraqlı tərəflərinizi sadəcə hesabat alıcıları deyil, səyahətin tərəfdaşlarına çevirir.
 
Bu məqalə sizə faydalı oldusa, zəhmət olmasa, bəyənin (Like) və ya öz təcrübənizi və fikirlərinizi bölüşmək üçün şərh (Comment) yazın! Maraqlı tərəflərinizlə necə əlaqə qurursunuz? Təcrübənizi bölüşün!

Blog