CRUD Matrisi: Tələblərdəki Boşluqları Necə Aşkar Etməli?
Giriş
İT layihələrində uğur qazanmaq üçün tələblərin dəqiq və tam müəyyən edilməsi çox vacibdir. Lakin, təcrübədə tez-tez rast gəlinən bir problem, tələblərin toplanması zamanı sistemdəki məlumatların həyat dövrünün tam nəzərə alınmamasıdır. Bu cür boşluqlar sonradan layihənin gedişatında ciddi problemlərə, əlavə xərclərə və vaxt itkisinə səbəb ola bilər. Məhz bu səbəbdən, hər bir biznes analitikin arsenalında tələblərdəki boşluqları aşkar etməyə kömək edən effektiv alətlər olmalıdır. Belə alətlərdən biri də CRUD matrisidir. Bu məqalədə CRUD matrisinin nə olduğunu, onun üstünlüklərini və ondan necə istifadə etmək lazım olduğunu ətraflı şəkildə izah edəcəyik.
CRUD Matrisi Nədir?
CRUD (Create, Read, Update, Delete) matrisi, sistemdəki hər bir məlumat varlığı (entity) üzərində hansı istifadəçi rollarının hansı əməliyyatları həyata keçirə biləcəyini vizuallaşdıran bir alətdir. Başqa sözlə, bu matris sistemdəki məlumatların yaradılması, oxunması, yenilənməsi və silinməsi əməliyyatlarının hər bir istifadəçi rolu üçün necə tənzimləndiyini göstərir. Bu, unudulmuş ssenariləri və ya icazə problemlərini asanlıqla tapmağa imkan verir.
Niyə CRUD Matrisindən İstifadə Etməlisiniz?
CRUD matrisi bir çox fayda təmin edir:
- Tələblərdəki boşluqları aşkar edir: Matris, tələblərin toplanması zamanı unudulmuş və ya nəzərə alınmamış əməliyyatları və istifadəçi rollarını aşkar etməyə kömək edir.
- Funksionallığın tamlığını təmin edir: Matris, sistemdəki hər bir məlumat varlığı üçün bütün lazımi əməliyyatların mövcud olduğundan əmin olmağa kömək edir.
- Yenidən işlənmə riskini azaldır: Tələblərdəki boşluqların erkən aşkar edilməsi, layihənin sonrakı mərhələlərində baş verə biləcək yenidən işlənmə riskini azaldır.
- İcazə problemlərini müəyyən edir: Matris, istifadəçi rolları arasında icazələrin düzgün bölüşdürülməsini təmin etməyə kömək edir.
CRUD Matrisindən Necə İstifadə Etməli?
CRUD matrisindən effektiv istifadə etmək üçün aşağıdakı addımları izləyin:
Əsas məlumat varlıqlarını (data entities) müəyyənləşdirin: Sistemdəki əsas məlumat varlıqlarını siyahıya alın. Bu, "İstifadəçi", "Məhsul", "Sifariş", "Hesab" və s. kimi varlıqlar ola bilər.
İstifadəçi rollarını siyahıya alın: Sistemdəki bütün istifadəçi rollarını müəyyənləşdirin. Bu, "Administrator", "Müştəri", "Satıcı", "Menecer" və s. kimi rollar ola bilər.
Matrisi yaradın: Sətirlərdə istifadəçi rollarını, sütunlarda isə məlumat varlıqlarını göstərən bir matris yaradın.
Hər bir rolun hər varlıq üzərində hansı CRUD əməliyyatlarını həyata keçirə biləcəyini qeyd edin: Matrisdə hər bir xana üçün, müvafiq istifadəçi rolunun müvafiq məlumat varlığı üzərində hansı CRUD əməliyyatlarını (yaratmaq, oxumaq, yeniləmək, silmək) həyata keçirə biləcəyini qeyd edin. Məsələn, "Administrator" rolunun "İstifadəçi" varlığı üzərində bütün CRUD əməliyyatlarını həyata keçirə biləcəyi, "Müştəri" rolunun isə yalnız "Oxumaq" əməliyyatını həyata keçirə biləcəyi qeyd edilə bilər.
Boş qalan xanalara diqqət yetirin: Matrisdə boş qalan xanalar, adətən, unudulmuş tələblərin və ya icazələrin göstəricisidir. Bu xanalara xüsusi diqqət yetirin və onların niyə boş qaldığını araşdırın. Ola bilsin ki, müəyyən bir istifadəçi rolunun müəyyən bir məlumat varlığı üzərində hansısa bir əməliyyatı həyata keçirməsi lazımdır, lakin bu tələb sənədlərdə əks olunmayıb.
Hər bir CRUD əməliyyatının tələb sənədlərində ətraflı təsvir olunduğundan əmin olun: Matrisdə qeyd olunan hər bir CRUD əməliyyatının tələb sənədlərində ətraflı təsvir olunduğundan əmin olun. Bu, əməliyyatın məqsədini, giriş və çıxış parametrlərini, istifadə qaydalarını və s. əhatə etməlidir.
Misallar
Tutaq ki, siz bir onlayn mağaza üçün tələbləri analiz edirsiniz. Aşağıdakı məlumat varlıqları və istifadəçi rolları mövcuddur:
Məlumat Varlıqları:
- Məhsul
- Sifariş
- İstifadəçi
- Rəy
İstifadəçi Rolları:
- Administrator
- Müştəri
- Satıcı
Bu məlumatlar əsasında CRUD matrisi aşağıdakı kimi ola bilər:
| İstifadəçi Rolu | Məhsul | Sifariş | İstifadəçi | Rəy |
|---|---|---|---|---|
| Administrator | C, R, U, D | C, R, U, D | C, R, U, D | C, R, U, D |
| Müştəri | R | C, R, U | R, U | C, R, U |
| Satıcı | C, R, U | R | R |
Bu matrisdən göründüyü kimi, "Satıcı" rolunun "Rəy" varlığı üzərində heç bir əməliyyatı həyata keçirmək icazəsi yoxdur. Bu, bir boşluq ola bilər, çünki satıcılar öz məhsulları haqqında rəyləri görmək istəyə bilərlər. Bu halda, biznes analitik bu məsələni araşdırmalı və tələblərə müvafiq düzəlişlər etməlidir.
CRUD Matrisinin Alternativləri
CRUD matrisi tələblərdəki boşluqları aşkar etmək üçün ən populyar alətlərdən biri olsa da, digər alternativlər də mövcuddur:
İstifadəçi hekayələri (User Stories): İstifadəçi hekayələri, istifadəçinin perspektivindən sistemin funksionallığını təsvir edən qısa və konkret ifadələrdir. Onlar tələbləri anlamağa və təsdiqləməyə kömək edir.
İş axını diaqramları (Workflow Diagrams): İş axını diaqramları, sistemdəki prosesləri vizuallaşdırır və addımların ardıcıllığını göstərir. Bu, tələblərdəki boşluqları və uyğunsuzluqları aşkar etməyə kömək edir.
Prototip yaratma (Prototyping): Prototip yaratma, sistemin işləyən bir modelini yaratmaqdır. Bu, istifadəçilərə sistemi sınamağa və rəy bildirməyə imkan verir, bu da tələblərdəki boşluqları aşkar etməyə kömək edir.
Nəticə
CRUD matrisi, tələblərin toplanması zamanı boşluqları aşkar etmək və funksionallığın tamlığını təmin etmək üçün güclü bir alətdir. Bu matrisdən istifadə edərək, layihənin uğur qazanma şansını artıra və yenidən işlənmə riskini azalda bilərsiniz. Yuxarıda sadalanan addımları izləyərək və misallardan istifadə edərək, siz də CRUD matrisini öz layihələrinizdə uğurla tətbiq edə bilərsiniz.
Əgər bu məqalə sizin üçün faydalı oldusa, zəhmət olmasa, bəyənin. Tələblərin analizi və CRUD matrisindən istifadə təcrübənizi şərhlərdə bölüşməyi unutmayın! Biz sizin fikirlərinizi eşitmək istərdik.