BPMN yoxsa UML Activity Diagram?
Giriş
Biznes proseslərini modelləşdirmək hər bir IT Business Analyst-in əsas bacarıqlarından biridir. Amma çox vaxt “BPMN yoxsa UML Activity Diagram?” sualı qarışıqlıq yaradır. Problem ondadır ki, bu alətlərin fərqli məqsədlərə xidmət etməsi nəzərə alınmır.
Əgər siz prosesləri düzgün alətlə modelləşdirməsəniz, layihə iştirakçıları arasında anlaşılmazlıqlar, vaxt itkisi və səhv qərarlar qaçılmaz olar. Bu məqalədə biz BPMN və UML Activity Diagram arasındakı əsas fərqləri, onların istifadəsini və praktik nümunələri nəzərdən keçirəcəyik.
BPMN nədir?
BPMN (Business Process Model and Notation) — biznes proseslərini təsvir etmək üçün beynəlxalq standartdır. O, prosesi yüksək səviyyədə göstərir: hansı rollar iştirak edir, hansı addımlar var, hansı sistemlər və ya təşkilatlar prosesə qoşulur.
BPMN-nin əsas üstünlükləri:
- Aydınlıq: biznes nümayəndələri üçün başa düşüləndir.
- Fokus: prosesin “necə işlədiyini” göstərir.
- Kommunikasiya: müxtəlif şöbələr arasında ortaq dil yaradır.
- Optimallaşdırma: zəif yerləri və əlavə mərhələləri tez aşkar etməyə kömək edir.
Məsələn, bankda kredit müraciəti prosesini BPMN ilə modelləşdirmək olar: müştərinin ərizəsi → kredit mütəxəssisinin yoxlaması → risk şöbəsinin təsdiqi → nəticənin müştəriyə çatdırılması.
UML Activity Diagram nədir?
UML Activity Diagram isə daha çox texniki tərəfə yönəlmişdir. O, sistemin daxili məntiqini, addımların ardıcıllığını və proqramlaşdırma axınlarını təsvir edir.
UML Activity Diagram xüsusilə faydalıdır, əgər:
- Sistem daxilində şərtli budaqlar (“if/else”), döngülər və paralelləşmə göstərilməlidirsə.
- Texniki tələbləri və proqram loqikasını izah etmək lazımdırsa.
- İnkişaf komandası üçün detallı axınlar vacibdirsə.
Məsələn, “İstifadəçi sistemə daxil olur” prosesində parol səhvdirsə, yenidən cəhd imkanı göstərmək və ya 3 dəfə səhv daxil edildikdə bloklama ssenarisi UML Activity Diagram ilə aydın şəkildə göstərilə bilər.
Əsas fərqlər
- BPMN: biznes tərəfi üçün, ümumi axın, rollar və əlaqələr.
- UML Activity Diagram: texniki tərəf üçün, daxili məntiq və proqramlaşdırma ssenariləri.
Onları qarışdırmaq yanlış ünsiyyətə səbəb olur. Biznes yalnız texniki diaqramı görəndə prosesi başa düşməyə bilər, texniki komanda isə BPMN-dən detalları çatışmayan kimi qəbul edə bilər.
Nə zaman hansını seçməli?
BPMN istifadə edin, əgər:
- Biznes prosesini bütöv göstərmək lazımdır.
- Rolları, şöbələri və xarici əlaqələri təsvir edirsiniz.
- Məqsəd biznes optimallaşdırmasıdır.
UML Activity Diagram istifadə edin, əgər:
- Sistemin daxili addımlarını göstərmək lazımdır.
- Şərtli budaqlar, döngülər, paralelləşmələr vacibdir.
- Texniki komanda üçün detallı loqika tələb olunur.
Praktik nümunələr
- Sığorta şirkəti: müştərinin müraciətinin emalı BPMN ilə modelləşdirildi, amma sistemdə müraciətin avtomatik yoxlanış addımları UML ilə göstərildi.
- E-commerce layihəsi: sifariş prosesi (müştəri → ödəniş → çatdırılma) BPMN ilə göstərildi, amma ödənişin daxili yoxlama axını (şifrələmə, bank təsdiqi, səhvlərin idarəsi) UML ilə təsvir edildi.
Çek-list
- İzləyici auditoriyanız biznes nümayəndələridirsə → BPMN.
- Auditoriyanız texniki komandadırsa → UML Activity Diagram.
- Layihə böyükdürsə → hər iki yanaşmanı birlikdə istifadə edin.
Nəticə
BPMN və UML Activity Diagram bir-birini əvəz etmir, əksinə tamamlayır. Düzgün aləti düzgün məqsəd üçün seçmək — layihədə uğur qazanmağın açarıdır.
Siz daha çox hansı yanaşmadan istifadə edirsiniz? Təcrübənizi şərhlərdə paylaşın və məqaləni «Bəyəndim» və ya «Bəyənmədim» düymələri ilə qiymətləndirin.