İT-biznes analitik 2025: Süni İntellekt dövründə yeni bacarıqlar

Giriş

Karyerama başlayanda İT-biznes analitik daha çox “sənəd insanı” idi. Tələbləri toplayırdıq, onlarla səhifəlik texniki tapşırıqlar yazırdıq, həftələrlə təsdiqlədirdik, sonra isə hər şey dəyişəndə yenidən yazmalı olurduq.

O vaxtdan çox keçməyib, amma bu gün analitikin rolu tamamilə dəyişib. Süni intellekt artıq rutin işləri görür, biznes bizdən daha çox şey gözləyir, bazar isə hər zamankından daha sürətlə dəyişir.

Bu yazıda hansı bacarıqların dəyərini itirdiyini, hansılarının əsas olduğunu və bu keçidi necə yaşadığımı danışacam.

2025-də İT-biznes analitikin rolu necə dəyişdi

Xatırlayıram, 30–50 səhifəlik texniki tapşırıqlar yazırdım. O vaxt elə bilirdilər ki, sənəd qalındırsa, iş də ciddi görünür. Saatlarla diaqramlar çəkirdik, uzun proses təsvirlərini oxuyur, hamısını yadda saxlamağa çalışırdıq.

İndi isə vəziyyət tamam başqadır. User story və acceptance criteria artıq bir neçə dəqiqəyə ChatGPT ilə hazırlanır. FigJam və ya Miro AI diaqramları avtomatik qurur. Jira isə özü tapşırığın necə daha yaxşı tərtib olunacağını təklif edir.

Amma maraqlısı alətlər deyil. Əsas fərq odur ki, bizdən gözləntilər dəyişib. Əvvəl analitikdən əsasən dəqiq sənədləşmə gözlənilirdi. Bu gün isə komandalar daha çox şey istəyir: məhsulu bütöv görmək, strateji qərarlara təsir göstərmək, düzgün suallar vermək.

İT-biznes analitik artıq sadəcə “sənəd yazarı” deyil, o “dəyər memarı”na çevrilib.

Dəyərini itirən bacarıqlar

Yaxşı xatırlayıram ki, bir vaxtlar analitikin dəyəri yazdığı sənədlərin həcmi ilə ölçülürdü. Nə qədər çox səhifə yazırdınsa, o qədər “peşəkar” sayılırdın. Amma o dövr artıq bitib.

 * Uzun-uzadı texniki tapşırıqlar. Heç kim 50 səhifəlik sənəd oxumur. Komandalar canlı və çevik artefaktlara ehtiyac duyur.
 * Əl ilə diaqram çəkmək. Əvvəllər həftələrlə çəkdiyimiz işləri indi İİ dəqiqələrə həll edir.
 * Toplantılarda passiv iştirak. Analitik sadəcə qeydlər aparan biri olmamalıdır. Bu gün ondan aktivlik, fasilitasiya və iştirak gözlənilir.

Dünən bizi “əvəzolunmaz” edən bacarıqlar bu gün avtomatlaşdırılır. Və bu, pis deyil — çünki daha dəyərli bacarıqlara yol açır.

Yeni əsas bacarıqlar

Düzünü desəm, əvvəl süni intellektə skeptik yanaşırdım. Düşünürdüm ki, bu, sadəcə texnologiya həvəsidir və mənim işimlə heç bir əlaqəsi yoxdur.

Amma bir gün anladım ki, qarşıda iki yolum var:
Ya köhnə üsullarla işləyirəm və yavaş-yavaş geridə qalıram, ya da yeni texnologiyaları öyrənib güclənirəm.

Mən ikinci yolu seçdim. Və bu, karyeramda verdiyim ən yaxşı qərarlardan biri oldu.

Bu gün bir saata gördüyüm işi əvvəllər bir günə ancaq bitirirdim. İİ mənim üçün artıq təhlükə deyil — güclü bir köməkçidir.

2025-ci ildə analitik üçün əsas bacarıqlar bunlardır:

 * Sİ ilə işləmə bacarığı. Düzgün sorğu qurmaq və nəticəni işdə real tətbiq etmək.

 * Sistemli düşüncə. Məhsulu bütöv görmək, yalnız bir user story ilə kifayətlənməmək.

 * Fasilitasiya. Workshop-ları idarə etmək, çətin suallar vermək, komandanı düşünməyə sövq etmək.

 * Məhsul yanaşması. Özünü sadəcə sənəd toplayanı kimi deyil, məhsul sahibinin yerində görmək.

Bu bacarıqları bu gündən necə inkişaf etdirmək olar

Köhnə üsulların dəyərini itirdiyini başa düşəndə kiçikdən başladım — eksperimentlərdən. Gündəlik tapşırıqlarımı götürüb onları İİ ilə həll etməyə çalışırdım. Bəzən alınırdı, bəzən yox, amma o vaxt anladım: məsələ alətdə deyil, ondan necə istifadə etdiyindədir.

Növbəti addımım fasilitasiya oldu. Əvvəllər sadəcə qeydlər aparırdım, indi isə toplantılarda təşəbbüs göstərməyə başladım: suallar verdim, müzakirəni yönləndirdim, komandaya cavabları tapmağa kömək etdim. Əvvəl çətin idi, amma sonradan məhz bu, mənə hörmət qazandırdı.

Və ən əsası — artıq yalnız analitik kimi düşünmürdüm. Özümə sual verdim: “Əgər bu məhsul mənim olsaydı, nə edərdim?” Bu andan etibarən məndə məhsul yanaşması formalaşdı. Bu bacarıq olmadan 2025-də analitik sadəcə aktual qala bilməz.

Nəticə

İT-biznes analitikin rolu dəyişir. Biz artıq uzun sənədlərin müəllifi deyilik — biz dəyər memarıyıq. Kim öyrənməyə və uyğunlaşmağa hazırdırsa, növbəti mərhələyə qalxacaq.

2026-nı gözləməyin. Bu gündən başlayın.
Və bu yolda praktik alətlərə ehtiyacınız varsa, saytımın "Resurslar" bölməsinə baxın — orada mən hər gün özüm istifadə etdiyim vasitələri toplamışam.