## Giriş

Çevik (Agile) komandalarda tez-tez görülən problemlərdən biri, istifadəçi hekayəsinin (user story) inkişaf etdirilməyə "hazır" olub-olmaması və ya sprintin sonunda "bitmiş" olub-olmaması ilə bağlı mübahisələrdir. Biznes analitiklər (Business Analysts) olaraq, bu müzakirələrin mərkəzində özümüzü tapırıq, boşluqları doldurmağa və gözləntiləri aydınlaşdırmağa çalışırıq. Bu cür mübahisələr, əslində, pis niyyətdən və ya səriştəsizlikdən deyil, ortaq bir anlayışın olmamasından qaynaqlanır. Məhz burada güclü bir "Hazırlıq Tərifi" (Definition of Ready - DoR) və "Bitirmə Tərifi" (Definition of Done - DoD) işə düşür. Bu təriflər subyektiv fikirləri obyektiv, razılaşdırılmış meyarlara çevirir.

 

Yaxşı hazırlanmış bir DoR/DoD sadəcə bir uyğunluq elementi deyil; bu, etimadı artıran və iş axınını asanlaşdıran təməl bir razılaşmadır. Hər kəsin uyğunlaşması üçün aydın bir yoxlama siyahısı təqdim edərək komandanı gücləndirir, anlaşılmazlıqları və qorxulu "aydın deyildi" bəhanələrini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.

 

## DoR/DoD Nədir?

DoR və DoD çevik metodologiyada istifadə olunan iki əsas anlayışdır. Onlar komanda üzvləri arasında ortaq bir anlayış yaratmağa və işlərin daha səmərəli şəkildə tamamlanmasına kömək edir.

 

### Definition of Ready (DoR)

DoR, bir istifadəçi hekayəsinin (user story) və ya iş elementinin inkişaf etdirilməyə hazır olub olmadığını müəyyən edən meyarlar toplusudur. Başqa sözlə, DoR, bir işin inkişafa başlamazdan əvvəl yerinə yetirilməsi lazım olan şərtlərdir.

 

**DoR-un faydaları:**

- **Anlaşılmazlıqları azaldır:** DoR, komanda üzvləri arasında işin tələbləri ilə bağlı ortaq bir anlayış yaradır.
- **İş axınını sürətləndirir:** DoR, inkişaf komandasının işə başlamazdan əvvəl nə etməli olduğunu dəqiq bilməsini təmin edir.
- **Keyfiyyəti artırır:** DoR, işin tələblərə uyğun şəkildə tamamlanmasını təmin edir.

 

### Definition of Done (DoD)

DoD, bir istifadəçi hekayəsinin və ya iş elementinin "bitmiş" hesab edilməsi üçün yerinə yetirilməsi lazım olan meyarlar toplusudur. Başqa sözlə, DoD, bir işin tamamlandığını göstərən şərtlərdir.

 

**DoD-un faydaları:**

- **Şəffaflığı artırır:** DoD, işin nə vaxt tamamlandığını və hansı meyarlara cavab verdiyini aydın şəkildə göstərir.
- **Keyfiyyəti təmin edir:** DoD, işin müəyyən edilmiş keyfiyyət standartlarına cavab verməsini təmin edir.
- **Komanda işini yaxşılaşdırır:** DoD, komanda üzvləri arasında ortaq bir məqsəd yaradır və işlərin daha koordinasiyalı şəkildə tamamlanmasına kömək edir.

 

## Oyun Qaydalarını Əvvəlcədən Təyin Etmək

Bunu oyun başlamazdan *əvvəl* oyun qaydalarını təyin etmək kimi düşünün. Bir hekayə DoR-a cavab verdikdə, inkişaf etdiricilər nəyə qarışdıqlarını dəqiq bilirlər. DoD-a cavab verdikdə isə, maraqlı tərəflər (stakeholders) nə əldə etdiklərini dəqiq bilirlər.

 

## Nümunə Yoxlama Siyahıları

Aşağıda bu cür yoxlama siyahısının sonsuz tərəf-müqabili necə dayandırmağa kömək etdiyinə dair sadələşdirilmiş bir nümunə verilmişdir:

 

### "Hazırlıq Tərifi" (DoR) Yoxlama Siyahısı Nümunəsi:

- Hekayənin aydın, qısa təsviri və qəbul meyarları var.
- Asılılıqlar müəyyən edilir və həll edilir.
- UX/UI dizaynları (əgər varsa) tamamlanır və təsdiqlənir.
- Texniki həyata keçirilə bilmə komanda ilə müzakirə edilir.
- Təxmin edilən səy inkişaf komandası tərəfindən razılaşdırılır.

 

### "Bitirmə Tərifi" (DoD) Yoxlama Siyahısı Nümunəsi:

- Kod yoxlanılır və birləşdirilir.
- Bütün qəbul meyarları yerinə yetirilir və QA tərəfindən təsdiqlənir.
- Avtomatlaşdırılmış testlər yazılır və keçirilir.
- Həll hazırlıq mühitinə (staging environment) yerləşdirilir.
- Sənədlər (tələb olunarsa) yenilənir.

 

## DoR/DoD Tətbiqi və Davamlı İnkişaf

Bu tərifləri yaratmaqla və müntəzəm olaraq nəzərdən keçirməklə komandalar aydınlıq və hesabatlılıq mühiti yaradırlar. Bu, reaktiv mübahisə həlli deyil, proaktiv razılaşma ilə bağlıdır. Bu, diqqəti tamamlanma haqqında mübahisə etməkdən səmərəli dəyər çatdırmağa yönəldir.

 

### DoR/DoD-u Necə Yaratmaq?

1. **Komandanı bir araya gətirin:** DoR/DoD-u yaratmaq üçün bütün komanda üzvlərini, o cümlədən biznes analitikləri, inkişaf etdiricilər, testçilər və maraqlı tərəfləri bir araya gətirin.
2. **Müzakirə edin:** İşlərin nə vaxt "hazır" və ya "bitmiş" hesab edilməsi ilə bağlı gözləntilərinizi müzakirə edin.
3. **Razılığa gəlin:** Bütün komanda üzvlərinin razılaşdığı meyarları müəyyən edin.
4. **Sənədləşdirin:** DoR/DoD-u aydın və əlçatan bir şəkildə sənədləşdirin.
5. **Müntəzəm olaraq nəzərdən keçirin:** DoR/DoD-u müntəzəm olaraq nəzərdən keçirin və lazım olduqda yeniləyin.

 

### DoR/DoD-u Tətbiq Edərkən Nələrə Diqqət Etməli?

- **Sadə saxlayın:** DoR/DoD-u mümkün qədər sadə və aydın saxlayın.
- **Ölçülə bilən meyarlar istifadə edin:** DoR/DoD-da istifadə olunan meyarların ölçülə bilən olduğundan əmin olun.
- **Komandanın ehtiyaclarına uyğunlaşdırın:** DoR/DoD-u komandanın xüsusi ehtiyaclarına uyğunlaşdırın.
- **Davamlı olaraq inkişaf etdirin:** DoR/DoD-u zamanla davamlı olaraq inkişaf etdirin.

 

## Nəticə

DoR və DoD çevik komandalar üçün əvəzolunmaz alətlərdir. Onlar aydınlıq, hesabatlılıq və keyfiyyət təmin edərək iş axınını optimallaşdırmağa kömək edirlər. Bu tərifləri tətbiq etməklə, komandanız mübahisələri azalda, səmərəliliyi artıra və daha dəyərli məhsullar çatdıra bilər.

 

Bu məqalə sizə faydalı oldusa, reaksiyanızı bildirin (Like/Dislike). Şəxsi təcrübənizi və ya düşüncələrinizi bölüşmək üçün şərh yazmağı unutmayın! Bu mövzuda fikirlərinizi və təcrübələrinizi eşitmək bizim üçün çox dəyərlidir.

<h2 id="giri">Giriş</h2>
Çevik (Agile) komandalarda tez-tez görülən problemlərdən biri, istifadəçi hekayəsinin (user story) inkişaf etdirilməyə "hazır" olub-olmaması və ya sprintin sonunda "bitmiş" olub-olmaması ilə bağlı mübahisələrdir. Biznes analitiklər (Business Analysts) olaraq, bu müzakirələrin mərkəzində özümüzü tapırıq, boşluqları doldurmağa və gözləntiləri aydınlaşdırmağa çalışırıq. Bu cür mübahisələr, əslində, pis niyyətdən və ya səriştəsizlikdən deyil, ortaq bir anlayışın olmamasından qaynaqlanır. Məhz burada güclü bir "Hazırlıq Tərifi" (Definition of Ready - DoR) və "Bitirmə Tərifi" (Definition of Done - DoD) işə düşür. Bu təriflər subyektiv fikirləri obyektiv, razılaşdırılmış meyarlara çevirir.
 
Yaxşı hazırlanmış bir DoR/DoD sadəcə bir uyğunluq elementi deyil; bu, etimadı artıran və iş axınını asanlaşdıran təməl bir razılaşmadır. Hər kəsin uyğunlaşması üçün aydın bir yoxlama siyahısı təqdim edərək komandanı gücləndirir, anlaşılmazlıqları və qorxulu "aydın deyildi" bəhanələrini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
 
<h2 id="dordodndir">DoR/DoD Nədir?</h2>
DoR və DoD çevik metodologiyada istifadə olunan iki əsas anlayışdır. Onlar komanda üzvləri arasında ortaq bir anlayış yaratmağa və işlərin daha səmərəli şəkildə tamamlanmasına kömək edir.
 
<h3 id="definitionofreadydor">Definition of Ready (DoR)</h3>
DoR, bir istifadəçi hekayəsinin (user story) və ya iş elementinin inkişaf etdirilməyə hazır olub olmadığını müəyyən edən meyarlar toplusudur. Başqa sözlə, DoR, bir işin inkişafa başlamazdan əvvəl yerinə yetirilməsi lazım olan şərtlərdir.
 
DoR-un faydaları:
<ul>
<li>Anlaşılmazlıqları azaldır: DoR, komanda üzvləri arasında işin tələbləri ilə bağlı ortaq bir anlayış yaradır.</li>
<li>İş axınını sürətləndirir: DoR, inkişaf komandasının işə başlamazdan əvvəl nə etməli olduğunu dəqiq bilməsini təmin edir.</li>
<li>Keyfiyyəti artırır: DoR, işin tələblərə uyğun şəkildə tamamlanmasını təmin edir.</li>
</ul>
 
<h3 id="definitionofdonedod">Definition of Done (DoD)</h3>
DoD, bir istifadəçi hekayəsinin və ya iş elementinin "bitmiş" hesab edilməsi üçün yerinə yetirilməsi lazım olan meyarlar toplusudur. Başqa sözlə, DoD, bir işin tamamlandığını göstərən şərtlərdir.
 
DoD-un faydaları:
<ul>
<li>Şəffaflığı artırır: DoD, işin nə vaxt tamamlandığını və hansı meyarlara cavab verdiyini aydın şəkildə göstərir.</li>
<li>Keyfiyyəti təmin edir: DoD, işin müəyyən edilmiş keyfiyyət standartlarına cavab verməsini təmin edir.</li>
<li>Komanda işini yaxşılaşdırır: DoD, komanda üzvləri arasında ortaq bir məqsəd yaradır və işlərin daha koordinasiyalı şəkildə tamamlanmasına kömək edir.</li>
</ul>
 
<h2 id="oyunqaydalarnvvlcdntyinetmk">Oyun Qaydalarını Əvvəlcədən Təyin Etmək</h2>
Bunu oyun başlamazdan əvvəl oyun qaydalarını təyin etmək kimi düşünün. Bir hekayə DoR-a cavab verdikdə, inkişaf etdiricilər nəyə qarışdıqlarını dəqiq bilirlər. DoD-a cavab verdikdə isə, maraqlı tərəflər (stakeholders) nə əldə etdiklərini dəqiq bilirlər.
 
<h2 id="nmunyoxlamasiyahlar">Nümunə Yoxlama Siyahıları</h2>
Aşağıda bu cür yoxlama siyahısının sonsuz tərəf-müqabili necə dayandırmağa kömək etdiyinə dair sadələşdirilmiş bir nümunə verilmişdir:
 
<h3 id="hazrlqtrifidoryoxlamasiyahsnmunsi">"Hazırlıq Tərifi" (DoR) Yoxlama Siyahısı Nümunəsi:</h3>
<ul>
<li>Hekayənin aydın, qısa təsviri və qəbul meyarları var.</li>
<li>Asılılıqlar müəyyən edilir və həll edilir.</li>
<li>UX/UI dizaynları (əgər varsa) tamamlanır və təsdiqlənir.</li>
<li>Texniki həyata keçirilə bilmə komanda ilə müzakirə edilir.</li>
<li>Təxmin edilən səy inkişaf komandası tərəfindən razılaşdırılır.</li>
</ul>
 
<h3 id="bitirmtrifidodyoxlamasiyahsnmunsi">"Bitirmə Tərifi" (DoD) Yoxlama Siyahısı Nümunəsi:</h3>
<ul>
<li>Kod yoxlanılır və birləşdirilir.</li>
<li>Bütün qəbul meyarları yerinə yetirilir və QA tərəfindən təsdiqlənir.</li>
<li>Avtomatlaşdırılmış testlər yazılır və keçirilir.</li>
<li>Həll hazırlıq mühitinə (staging environment) yerləşdirilir.</li>
<li>Sənədlər (tələb olunarsa) yenilənir.</li>
</ul>
 
<h2 id="dordodttbiqivdavamlnkiaf">DoR/DoD Tətbiqi və Davamlı İnkişaf</h2>
Bu tərifləri yaratmaqla və müntəzəm olaraq nəzərdən keçirməklə komandalar aydınlıq və hesabatlılıq mühiti yaradırlar. Bu, reaktiv mübahisə həlli deyil, proaktiv razılaşma ilə bağlıdır. Bu, diqqəti tamamlanma haqqında mübahisə etməkdən səmərəli dəyər çatdırmağa yönəldir.
 
<h3 id="dordodunecyaratmaq">DoR/DoD-u Necə Yaratmaq?</h3>
<ol>
<li>Komandanı bir araya gətirin: DoR/DoD-u yaratmaq üçün bütün komanda üzvlərini, o cümlədən biznes analitikləri, inkişaf etdiricilər, testçilər və maraqlı tərəfləri bir araya gətirin.</li>
<li>Müzakirə edin: İşlərin nə vaxt "hazır" və ya "bitmiş" hesab edilməsi ilə bağlı gözləntilərinizi müzakirə edin.</li>
<li>Razılığa gəlin: Bütün komanda üzvlərinin razılaşdığı meyarları müəyyən edin.</li>
<li>Sənədləşdirin: DoR/DoD-u aydın və əlçatan bir şəkildə sənədləşdirin.</li>
<li>Müntəzəm olaraq nəzərdən keçirin: DoR/DoD-u müntəzəm olaraq nəzərdən keçirin və lazım olduqda yeniləyin.</li>
</ol>
 
<h3 id="dordoduttbiqedrknnlrdiqqtetmli">DoR/DoD-u Tətbiq Edərkən Nələrə Diqqət Etməli?</h3>
<ul>
<li>Sadə saxlayın: DoR/DoD-u mümkün qədər sadə və aydın saxlayın.</li>
<li>Ölçülə bilən meyarlar istifadə edin: DoR/DoD-da istifadə olunan meyarların ölçülə bilən olduğundan əmin olun.</li>
<li>Komandanın ehtiyaclarına uyğunlaşdırın: DoR/DoD-u komandanın xüsusi ehtiyaclarına uyğunlaşdırın.</li>
<li>Davamlı olaraq inkişaf etdirin: DoR/DoD-u zamanla davamlı olaraq inkişaf etdirin.</li>
</ul>
 
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
DoR və DoD çevik komandalar üçün əvəzolunmaz alətlərdir. Onlar aydınlıq, hesabatlılıq və keyfiyyət təmin edərək iş axınını optimallaşdırmağa kömək edirlər. Bu tərifləri tətbiq etməklə, komandanız mübahisələri azalda, səmərəliliyi artıra və daha dəyərli məhsullar çatdıra bilər.
 
Bu məqalə sizə faydalı oldusa, reaksiyanızı bildirin (Like/Dislike). Şəxsi təcrübənizi və ya düşüncələrinizi bölüşmək üçün şərh yazmağı unutmayın! Bu mövzuda fikirlərinizi və təcrübələrinizi eşitmək bizim üçün çox dəyərlidir.

DoR/DoD: Mübahisələrə Son!

## Giriş

Məhsulun inkişafı prosesində uğuru dəqiq ölçmək son dərəcə vacibdir. Bu, nəinki məhsulun hazırkı vəziyyətini anlamağa kömək edir, həm də gələcək inkişaf istiqamətlərini müəyyənləşdirməyə imkan verir. Lakin, hansı metriklərdən istifadə etmək lazımdır? Bu sual daim aktualdır və məhsul komandaları arasında çoxsaylı müzakirələrə səbəb olur.

Əksər komandalar məhsulun inkişafında əsas meyar kimi "North Star Metric" (NSM) konsepsiyasına fokuslanır. NSM, məhsulun ümumi dəyərini və biznes hədəflərini əks etdirən tək bir göstəricidir. Amma həqiqət budur ki, NSM böyük mənzərəni göstərir, lakin hərəkət strategiyasını müəyyənləşdirmək üçün kifayət deyil. Məhz bu məqamda dəstəkləyici metriklər ön plana çıxır. Bu iki növ metrik bir-birini tamamlayır və balanslı bir yanaşma təmin edir, uğura gedən yolda daha aydın bir yol xəritəsi yaradır.

 

## North Star Metric (NSM) Nədir?

"North Star Metric" (NSM) müştəriyə verdiyimiz əsas dəyəri və biznes hədəfimizi əks etdirən tək, cəlbedici bir göstəricidir. Bu metrik, komandanın diqqətini cəmləşdirməyə və bütün səyləri eyni istiqamətə yönəltməyə kömək edir. NSM, strateji qərarların qəbul edilməsində bələdçi rolunu oynayır və məhsulun ümumi vizyonunu dəstəkləyir.

NSM seçimi zamanı diqqətli olmaq lazımdır. Bu metrik, istifadəçilərə verdiyimiz dəyəri ən yaxşı şəkildə əks etdirməlidir. Məsələn, bir musiqi axını platforması üçün NSM "Aylıq Aktiv Dinləyicilərin Sayı" ola bilər. Bu metrik, platformanın nə qədər insanın musiqi dinləmək üçün istifadə etdiyini göstərir və platformanın dəyərini əks etdirir.

 

## Dəstəkləyici Metriklərin Əhəmiyyəti

Tək bir NSM heç vaxt bütün hekayəni danışmır. Dəstəkləyici metriklər, NSM-dəki dəyişikliklərin səbəbini və onlara necə təsir edə biləcəyimizi anlamağımıza kömək edir. Onlar müxtəlif komandalar üçün (məsələn, marketinq, mühəndislik) fəaliyyətləri izləmək və diaqnoz qoymaq üçün istifadə olunur.

Dəstəkləyici metriklər, NSM-ə təsir edən amilləri daha dərindən anlamağa imkan verir. Məsələn, əgər NSM düşürsə, dəstəkləyici metriklərə baxaraq problemin harada olduğunu müəyyən edə bilərik. Ola bilsin ki, marketinq kampaniyaları effektiv deyil, və ya istifadəçi təcrübəsində problemlər var. Dəstəkləyici metriklər, bu problemləri aşkar etməyə və düzəltməyə kömək edir.

 

## Praktik Nümunə: Onlayn Ticarət Platforması

Təsəvvür edin ki, onlayn ticarət platforması üçün NSM-imiz "Aylıq Aktiv Alıcıların Sayı"dır. Bu metriki dəstəkləyən metriklər isə aşağıdakılar ola bilər:

- **Səbətə Əlavə Etmə Faizi**: Müştərilərin məhsulu səbətə nə dərəcədə əlavə etdiyini göstərir. Bu metrik, məhsulun cəlbediciliyini və istifadəçilərin marağını ölçür.

- **Ödəniş Tamamlama Faizi**: Səbətə əlavə edildikdən sonra alış-verişin nə dərəcədə tamamlandığını izləyir. Bu metrik, ödəniş prosesindəki problemləri və ya istifadəçilərin tərəddüdlərini aşkar etməyə kömək edir.

- **Təkrar Alış Faizi**: Müştərilərin nə qədərinin yenidən alış-veriş etdiyini göstərir. Bu metrik, müştəri məmnuniyyətini və platformanın uzunmüddətli dəyərini ölçür.

Bu metriklər NSM-ə təsir edən əsas "rıçaqlardır". Əgər NSM düşürsə, hansı metrikin dəyişdiyinə baxaraq problemi dəqiq müəyyən edə bilərik. Məsələn, əgər "Səbətə Əlavə Etmə Faizi" düşübsə, bu, məhsul təkliflərimizin cəlbediciliyini itirdiyini göstərə bilər. Bu halda, məhsul çeşidini yeniləmək və ya marketinq kampaniyalarını optimallaşdırmaq lazımdır.

 

## Balansın Qorunması

Unutmayın, balans əsasdır. NSM ümumi strateji baxışı təmin edərkən, dəstəkləyici metriklər bu baxışı reallaşdırmaq üçün "taktiki rıçaqlar" rolunu oynayır. Bu iki növ metrik birlikdə istifadə edildikdə, məhsulun inkişafında daha effektiv və məqsədyönlü qərarlar qəbul etməyə imkan verir.

NSM və dəstəkləyici metriklər arasında düzgün balansın qurulması, məhsulun uzunmüddətli uğurunu təmin edir. NSM, ümumi hədəfi göstərir, dəstəkləyici metriklər isə bu hədəfə çatmaq üçün lazım olan addımları müəyyənləşdirir. Bu balans, komandanın səylərini düzgün istiqamətə yönəltməyə və resursları effektiv şəkildə istifadə etməyə kömək edir.

 

## Dəstəkləyici Metriklərin Seçilməsi

Dəstəkləyici metriklərin seçilməsi prosesi, NSM-ə birbaşa təsir edən amilləri müəyyənləşdirməklə başlayır. Bu amillər, istifadəçi davranışını, məhsulun xüsusiyyətlərini və ya marketinq fəaliyyətlərini əhatə edə bilər. Dəstəkləyici metriklər, bu amilləri ölçməyə və onların NSM-ə necə təsir etdiyini anlamağa kömək etməlidir.

Dəstəkləyici metriklərin seçilməsi zamanı aşağıdakı prinsiplərə diqqət yetirmək lazımdır:

- **Əlaqəli Olmaq**: Dəstəkləyici metriklər, NSM-ə birbaşa təsir etməlidir. Onlar, NSM-dəki dəyişiklikləri izah etməyə və proqnozlaşdırmağa kömək etməlidir.

- **Ölçülə Bilmək**: Dəstəkləyici metriklər, dəqiq və etibarlı şəkildə ölçülə bilməlidir. Bu, məlumatların düzgünlüyünü və qərarların əsaslandırılmasını təmin edir.

- **Hərəkətə Çağırmaq**: Dəstəkləyici metriklər, komandanı hərəkətə keçməyə və məhsulu təkmilləşdirməyə çağırmalıdır. Onlar, problemləri aşkar etməyə və həll yollarını tapmağa kömək etməlidir.

 

## Metrikaların İzlənməsi və Təhlili

NSM və dəstəkləyici metriklərin izlənməsi və təhlili, məhsulun inkişafı prosesinin ayrılmaz bir hissəsidir. Bu proses, məlumatların toplanması, təhlili və vizuallaşdırılmasını əhatə edir. Metrikaların izlənməsi və təhlili, məhsulun vəziyyətini anlamağa, problemləri aşkar etməyə və qərarlar qəbul etməyə kömək edir.

Metrikaların izlənməsi və təhlili zamanı aşağıdakı mərhələlərə diqqət yetirmək lazımdır:

1. **Məlumatların Toplanması**: Metrikalar üçün lazım olan məlumatların toplanması. Bu, müxtəlif mənbələrdən, məsələn, analitik platformalardan, verilənlər bazalarından və ya istifadəçi rəylərindən məlumatların əldə edilməsini əhatə edir.

2. **Məlumatların Təhlili**: Toplanmış məlumatların təhlili. Bu, məlumatların təmizlənməsi, transformasiyası və modelləşdirilməsini əhatə edir. Məlumatların təhlili, metrikaların dəyərlərini, trendlərini və əlaqələrini anlamağa kömək edir.

3. **Məlumatların Vizuallaşdırılması**: Təhlil edilmiş məlumatların vizuallaşdırılması. Bu, qrafiklər, diaqramlar və ya cədvəllər vasitəsilə məlumatların təqdim edilməsini əhatə edir. Məlumatların vizuallaşdırılması, məlumatları daha asan anlamağa və şərh etməyə kömək edir.

 

## Nəticə

Məhsulun inkişafında uğuru ölçmək üçün NSM və dəstəkləyici metriklər birlikdə istifadə edilməlidir. NSM ümumi strateji baxışı təmin edərkən, dəstəkləyici metriklər bu baxışı reallaşdırmaq üçün "taktiki rıçaqlar" rolunu oynayır. Bu iki növ metrik arasında düzgün balansın qurulması, məhsulun uzunmüddətli uğurunu təmin edir.

Bu məqalə sizə faydalı oldusa, zəhmət olmasa, reaksiyanızı bildirin (Like/Dislike). Şəxsi təcrübənizi və ya düşüncələrinizi bölüşmək üçün şərhlər bölməsində fikirlərinizi yazın. Məhsulun inkişafı ilə bağlı suallarınız varsa, bizimlə əlaqə saxlayın!

<h2 id="giri">Giriş</h2>
Məhsulun inkişafı prosesində uğuru dəqiq ölçmək son dərəcə vacibdir. Bu, nəinki məhsulun hazırkı vəziyyətini anlamağa kömək edir, həm də gələcək inkişaf istiqamətlərini müəyyənləşdirməyə imkan verir. Lakin, hansı metriklərdən istifadə etmək lazımdır? Bu sual daim aktualdır və məhsul komandaları arasında çoxsaylı müzakirələrə səbəb olur.
Əksər komandalar məhsulun inkişafında əsas meyar kimi "North Star Metric" (NSM) konsepsiyasına fokuslanır. NSM, məhsulun ümumi dəyərini və biznes hədəflərini əks etdirən tək bir göstəricidir. Amma həqiqət budur ki, NSM böyük mənzərəni göstərir, lakin hərəkət strategiyasını müəyyənləşdirmək üçün kifayət deyil. Məhz bu məqamda dəstəkləyici metriklər ön plana çıxır. Bu iki növ metrik bir-birini tamamlayır və balanslı bir yanaşma təmin edir, uğura gedən yolda daha aydın bir yol xəritəsi yaradır.
 
<h2 id="northstarmetricnsmndir">North Star Metric (NSM) Nədir?</h2>
"North Star Metric" (NSM) müştəriyə verdiyimiz əsas dəyəri və biznes hədəfimizi əks etdirən tək, cəlbedici bir göstəricidir. Bu metrik, komandanın diqqətini cəmləşdirməyə və bütün səyləri eyni istiqamətə yönəltməyə kömək edir. NSM, strateji qərarların qəbul edilməsində bələdçi rolunu oynayır və məhsulun ümumi vizyonunu dəstəkləyir.
NSM seçimi zamanı diqqətli olmaq lazımdır. Bu metrik, istifadəçilərə verdiyimiz dəyəri ən yaxşı şəkildə əks etdirməlidir. Məsələn, bir musiqi axını platforması üçün NSM "Aylıq Aktiv Dinləyicilərin Sayı" ola bilər. Bu metrik, platformanın nə qədər insanın musiqi dinləmək üçün istifadə etdiyini göstərir və platformanın dəyərini əks etdirir.
 
<h2 id="dstklyicimetriklrinhmiyyti">Dəstəkləyici Metriklərin Əhəmiyyəti</h2>
Tək bir NSM heç vaxt bütün hekayəni danışmır. Dəstəkləyici metriklər, NSM-dəki dəyişikliklərin səbəbini və onlara necə təsir edə biləcəyimizi anlamağımıza kömək edir. Onlar müxtəlif komandalar üçün (məsələn, marketinq, mühəndislik) fəaliyyətləri izləmək və diaqnoz qoymaq üçün istifadə olunur.
Dəstəkləyici metriklər, NSM-ə təsir edən amilləri daha dərindən anlamağa imkan verir. Məsələn, əgər NSM düşürsə, dəstəkləyici metriklərə baxaraq problemin harada olduğunu müəyyən edə bilərik. Ola bilsin ki, marketinq kampaniyaları effektiv deyil, və ya istifadəçi təcrübəsində problemlər var. Dəstəkləyici metriklər, bu problemləri aşkar etməyə və düzəltməyə kömək edir.
 
<h2 id="praktiknmunonlaynticartplatformas">Praktik Nümunə: Onlayn Ticarət Platforması</h2>
Təsəvvür edin ki, onlayn ticarət platforması üçün NSM-imiz "Aylıq Aktiv Alıcıların Sayı"dır. Bu metriki dəstəkləyən metriklər isə aşağıdakılar ola bilər:
<ul>
<li>Səbətə Əlavə Etmə Faizi: Müştərilərin məhsulu səbətə nə dərəcədə əlavə etdiyini göstərir. Bu metrik, məhsulun cəlbediciliyini və istifadəçilərin marağını ölçür.</li>
<li>Ödəniş Tamamlama Faizi: Səbətə əlavə edildikdən sonra alış-verişin nə dərəcədə tamamlandığını izləyir. Bu metrik, ödəniş prosesindəki problemləri və ya istifadəçilərin tərəddüdlərini aşkar etməyə kömək edir.</li>
<li>Təkrar Alış Faizi: Müştərilərin nə qədərinin yenidən alış-veriş etdiyini göstərir. Bu metrik, müştəri məmnuniyyətini və platformanın uzunmüddətli dəyərini ölçür.</li>
</ul>
Bu metriklər NSM-ə təsir edən əsas "rıçaqlardır". Əgər NSM düşürsə, hansı metrikin dəyişdiyinə baxaraq problemi dəqiq müəyyən edə bilərik. Məsələn, əgər "Səbətə Əlavə Etmə Faizi" düşübsə, bu, məhsul təkliflərimizin cəlbediciliyini itirdiyini göstərə bilər. Bu halda, məhsul çeşidini yeniləmək və ya marketinq kampaniyalarını optimallaşdırmaq lazımdır.
 
<h2 id="balansnqorunmas">Balansın Qorunması</h2>
Unutmayın, balans əsasdır. NSM ümumi strateji baxışı təmin edərkən, dəstəkləyici metriklər bu baxışı reallaşdırmaq üçün "taktiki rıçaqlar" rolunu oynayır. Bu iki növ metrik birlikdə istifadə edildikdə, məhsulun inkişafında daha effektiv və məqsədyönlü qərarlar qəbul etməyə imkan verir.
NSM və dəstəkləyici metriklər arasında düzgün balansın qurulması, məhsulun uzunmüddətli uğurunu təmin edir. NSM, ümumi hədəfi göstərir, dəstəkləyici metriklər isə bu hədəfə çatmaq üçün lazım olan addımları müəyyənləşdirir. Bu balans, komandanın səylərini düzgün istiqamətə yönəltməyə və resursları effektiv şəkildə istifadə etməyə kömək edir.
 
<h2 id="dstklyicimetriklrinseilmsi">Dəstəkləyici Metriklərin Seçilməsi</h2>
Dəstəkləyici metriklərin seçilməsi prosesi, NSM-ə birbaşa təsir edən amilləri müəyyənləşdirməklə başlayır. Bu amillər, istifadəçi davranışını, məhsulun xüsusiyyətlərini və ya marketinq fəaliyyətlərini əhatə edə bilər. Dəstəkləyici metriklər, bu amilləri ölçməyə və onların NSM-ə necə təsir etdiyini anlamağa kömək etməlidir.
Dəstəkləyici metriklərin seçilməsi zamanı aşağıdakı prinsiplərə diqqət yetirmək lazımdır:
<ul>
<li>Əlaqəli Olmaq: Dəstəkləyici metriklər, NSM-ə birbaşa təsir etməlidir. Onlar, NSM-dəki dəyişiklikləri izah etməyə və proqnozlaşdırmağa kömək etməlidir.</li>
<li>Ölçülə Bilmək: Dəstəkləyici metriklər, dəqiq və etibarlı şəkildə ölçülə bilməlidir. Bu, məlumatların düzgünlüyünü və qərarların əsaslandırılmasını təmin edir.</li>
<li>Hərəkətə Çağırmaq: Dəstəkləyici metriklər, komandanı hərəkətə keçməyə və məhsulu təkmilləşdirməyə çağırmalıdır. Onlar, problemləri aşkar etməyə və həll yollarını tapmağa kömək etməlidir.</li>
</ul>
 
<h2 id="metrikalarnzlnmsivthlili">Metrikaların İzlənməsi və Təhlili</h2>
NSM və dəstəkləyici metriklərin izlənməsi və təhlili, məhsulun inkişafı prosesinin ayrılmaz bir hissəsidir. Bu proses, məlumatların toplanması, təhlili və vizuallaşdırılmasını əhatə edir. Metrikaların izlənməsi və təhlili, məhsulun vəziyyətini anlamağa, problemləri aşkar etməyə və qərarlar qəbul etməyə kömək edir.
Metrikaların izlənməsi və təhlili zamanı aşağıdakı mərhələlərə diqqət yetirmək lazımdır:
<ol>
<li>Məlumatların Toplanması: Metrikalar üçün lazım olan məlumatların toplanması. Bu, müxtəlif mənbələrdən, məsələn, analitik platformalardan, verilənlər bazalarından və ya istifadəçi rəylərindən məlumatların əldə edilməsini əhatə edir.</li>
<li>Məlumatların Təhlili: Toplanmış məlumatların təhlili. Bu, məlumatların təmizlənməsi, transformasiyası və modelləşdirilməsini əhatə edir. Məlumatların təhlili, metrikaların dəyərlərini, trendlərini və əlaqələrini anlamağa kömək edir.</li>
<li>Məlumatların Vizuallaşdırılması: Təhlil edilmiş məlumatların vizuallaşdırılması. Bu, qrafiklər, diaqramlar və ya cədvəllər vasitəsilə məlumatların təqdim edilməsini əhatə edir. Məlumatların vizuallaşdırılması, məlumatları daha asan anlamağa və şərh etməyə kömək edir.</li>
</ol>
 
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
Məhsulun inkişafında uğuru ölçmək üçün NSM və dəstəkləyici metriklər birlikdə istifadə edilməlidir. NSM ümumi strateji baxışı təmin edərkən, dəstəkləyici metriklər bu baxışı reallaşdırmaq üçün "taktiki rıçaqlar" rolunu oynayır. Bu iki növ metrik arasında düzgün balansın qurulması, məhsulun uzunmüddətli uğurunu təmin edir.
Bu məqalə sizə faydalı oldusa, zəhmət olmasa, reaksiyanızı bildirin (Like/Dislike). Şəxsi təcrübənizi və ya düşüncələrinizi bölüşmək üçün şərhlər bölməsində fikirlərinizi yazın. Məhsulun inkişafı ilə bağlı suallarınız varsa, bizimlə əlaqə saxlayın!

Uğurlu Məhsulun Açarı: North Star və Dəstəkləyici Metriklər

## Giriş
Acceptance Criteria (qəbul meyarları) — istənilən funksional tələbin və ya user story-nin uğurla yerinə yetirildiyini təsdiq edən əsas şərtlərdir. Onlar sadəcə “nəticəni” deyil, həm də bu nəticənin necə yoxlanıldığını təsvir etməlidir. Əgər Acceptance Criteria düzgün yazılmayıbsa, komanda arasında anlaşılmazlıqlar yaranır: Product Owner bir nəticəni gözləyir, developer başqa formada reallaşdırır, QA isə tam başqa cür test edir. 

 

## Acceptance Criteria niyə vacibdir?
Acceptance Criteria-nın əsas məqsədi — “done” anlayışını hamı üçün eyni etməkdir. Onlar:
- Komandada ümumi anlaşmanı təmin edir. 
- Tələbin düzgün başa düşüldüyünə zəmanət verir. 
- Test prosesini asanlaşdırır. 
- İstifadəçiyə real dəyər çatdırıldığını göstərir. 

Əgər bu meyarlar yoxdursa və ya qeyri-dəqiqdirsə, nəticə təkrar işlər, səhvlər və vaxt itkisi olur. 
 

## Ən çox buraxılan səhv
Çox vaxt Acceptance Criteria sadəcə “nəticə” formasında yazılır. Məsələn: 
- “İstifadəçi qeydiyyatdan keçməlidir.” 

Bu yanaşma aydın deyil. İstifadəçi qeydiyyatdan necə keçəcək? Hansı addımlar olmalıdır? Əgər hansısa sahə boş qalsa, nə baş verəcək? Bu suallar cavabsız qalır. 
 

## GIVEN / WHEN / THEN formatı
Acceptance Criteria-nı aydın və effektiv etmək üçün BDD (Behavior Driven Development) yanaşmasında istifadə olunan **GIVEN / WHEN / THEN** formatı çox faydalıdır: 

- **GIVEN (Verildiyi halda):** başlanğıc vəziyyəti izah edir. 
- **WHEN (Zaman):** istifadəçinin və ya sistemin konkret addımını göstərir. 
- **THEN (Onda):** nəticəni, yəni gözlənilən davranışı təsvir edir. 

Bu format hər kəs üçün aydın ssenari yaradır və həm inkişaf, həm də test prosesini asanlaşdırır. 
 

## Nümunə
Yanlış yazılış: 
- “İstifadəçi qeydiyyatdan keçməlidir.” 

Düzgün, GIVEN/WHEN/THEN formatında: 
- **Verildiyi halda:** Yeni istifadəçi qeydiyyat səhifəsini açır. 
- **Zaman:** Bütün tələb olunan sahələri düzgün doldurur və “Qeydiyyat” düyməsinə basır. 
- **Onda:** Sistem ona “Uğurlu qeydiyyat!” mesajı göstərir və ana səhifəyə yönləndirir. 

Beləliklə, nəticə aydın olur, komandanın hər üzvü nəyi yoxlamalı olduğunu dəqiq bilir. 
 

## Praktik faydaları
Acceptance Criteria-nın düzgün tətbiqi: 
- Mübahisələri azaldır (“mən belə başa düşmüşdüm” arqumentini aradan qaldırır). 
- QA komandasına test-case hazırlamaq üçün hazır baza verir. 
- Developer-lərə funksionallığı düzgün reallaşdırmaq üçün bələdçi rolunu oynayır. 
- Product Owner-a funksiyanın istədiyi kimi işlədiyini təsdiqləmək üçün dəqiq meyar verir. 

 

## Çek-list: yaxşı Acceptance Criteria üçün
- Meyarlar sadə və konkret yazılıb. 
- Hər kəs üçün eyni şəkildə başa düşülür. 
- GIVEN / WHEN / THEN formatına əsaslanır. 
- İstisna hallar nəzərə alınıb. 
- İstifadəçi üçün dəyər təmin olunur. 

 

## Nəticə
Acceptance Criteria — sadəcə “qəbul şərtləri” deyil, komandanın ortaq dili və keyfiyyət zəmanətidir. Onları düzgün yazmaq layihənin aydınlığına, sürətinə və uğuruna birbaşa təsir edir. 

Siz Acceptance Criteria-ları necə yazırsınız? Təcrübənizi şərhlərdə paylaşın və məqaləni «Bəyən» və ya «Bəyənmədim» düymələri ilə qiymətləndirin!

<h2 id="giri">Giriş</h2>
Acceptance Criteria (qəbul meyarları) — istənilən funksional tələbin və ya user story-nin uğurla yerinə yetirildiyini təsdiq edən əsas şərtlərdir. Onlar sadəcə “nəticəni” deyil, həm də bu nəticənin necə yoxlanıldığını təsvir etməlidir. Əgər Acceptance Criteria düzgün yazılmayıbsa, komanda arasında anlaşılmazlıqlar yaranır: Product Owner bir nəticəni gözləyir, developer başqa formada reallaşdırır, QA isə tam başqa cür test edir. 
 
<h2 id="acceptancecriterianiyvacibdir">Acceptance Criteria niyə vacibdir?</h2>
Acceptance Criteria-nın əsas məqsədi — “done” anlayışını hamı üçün eyni etməkdir. Onlar:
<ul>
<li>Komandada ümumi anlaşmanı təmin edir. </li>
<li>Tələbin düzgün başa düşüldüyünə zəmanət verir. </li>
<li>Test prosesini asanlaşdırır. </li>
<li>İstifadəçiyə real dəyər çatdırıldığını göstərir. </li>
</ul>
Əgər bu meyarlar yoxdursa və ya qeyri-dəqiqdirsə, nəticə təkrar işlər, səhvlər və vaxt itkisi olur. 
 
<h2 id="noxburaxlanshv">Ən çox buraxılan səhv</h2>
Çox vaxt Acceptance Criteria sadəcə “nəticə” formasında yazılır. Məsələn: 
<ul>
<li>“İstifadəçi qeydiyyatdan keçməlidir.” </li>
</ul>
Bu yanaşma aydın deyil. İstifadəçi qeydiyyatdan necə keçəcək? Hansı addımlar olmalıdır? Əgər hansısa sahə boş qalsa, nə baş verəcək? Bu suallar cavabsız qalır. 
 
<h2 id="givenwhenthenformat">GIVEN / WHEN / THEN formatı</h2>
Acceptance Criteria-nı aydın və effektiv etmək üçün BDD (Behavior Driven Development) yanaşmasında istifadə olunan GIVEN / WHEN / THEN formatı çox faydalıdır: 
<ul>
<li>GIVEN (Verildiyi halda): başlanğıc vəziyyəti izah edir. </li>
<li>WHEN (Zaman): istifadəçinin və ya sistemin konkret addımını göstərir. </li>
<li>THEN (Onda): nəticəni, yəni gözlənilən davranışı təsvir edir. </li>
</ul>
Bu format hər kəs üçün aydın ssenari yaradır və həm inkişaf, həm də test prosesini asanlaşdırır. 
 
<h2 id="nmun">Nümunə</h2>
Yanlış yazılış: 
<ul>
<li>“İstifadəçi qeydiyyatdan keçməlidir.” </li>
</ul>
Düzgün, GIVEN/WHEN/THEN formatında: 
<ul>
<li>Verildiyi halda: Yeni istifadəçi qeydiyyat səhifəsini açır. </li>
<li>Zaman: Bütün tələb olunan sahələri düzgün doldurur və “Qeydiyyat” düyməsinə basır. </li>
<li>Onda: Sistem ona “Uğurlu qeydiyyat!” mesajı göstərir və ana səhifəyə yönləndirir. </li>
</ul>
Beləliklə, nəticə aydın olur, komandanın hər üzvü nəyi yoxlamalı olduğunu dəqiq bilir. 
 
<h2 id="praktikfaydalar">Praktik faydaları</h2>
Acceptance Criteria-nın düzgün tətbiqi: 
<ul>
<li>Mübahisələri azaldır (“mən belə başa düşmüşdüm” arqumentini aradan qaldırır). </li>
<li>QA komandasına test-case hazırlamaq üçün hazır baza verir. </li>
<li>Developer-lərə funksionallığı düzgün reallaşdırmaq üçün bələdçi rolunu oynayır. </li>
<li>Product Owner-a funksiyanın istədiyi kimi işlədiyini təsdiqləmək üçün dəqiq meyar verir. </li>
</ul>
 
<h2 id="eklistyaxacceptancecriterian">Çek-list: yaxşı Acceptance Criteria üçün</h2>
<ul>
<li>Meyarlar sadə və konkret yazılıb. </li>
<li>Hər kəs üçün eyni şəkildə başa düşülür. </li>
<li>GIVEN / WHEN / THEN formatına əsaslanır. </li>
<li>İstisna hallar nəzərə alınıb. </li>
<li>İstifadəçi üçün dəyər təmin olunur. </li>
</ul>
 
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
Acceptance Criteria — sadəcə “qəbul şərtləri” deyil, komandanın ortaq dili və keyfiyyət zəmanətidir. Onları düzgün yazmaq layihənin aydınlığına, sürətinə və uğuruna birbaşa təsir edir. 
Siz Acceptance Criteria-ları necə yazırsınız? Təcrübənizi şərhlərdə paylaşın və məqaləni «Bəyən» və ya «Bəyənmədim» düymələri ilə qiymətləndirin!

Acceptance Criteria: nəticəni yoxlamağın sadə formulu

## Giriş
Biznes analitiki üçün tələbləri düzgün formatda təsvir etmək çox vacibdir. Ən çox istifadə olunan yanaşmalardan ikisi — User Story və Use Case-dir. Hər ikisi tələbləri müəyyənləşdirir, amma fərqli məqsədlərə xidmət edir və müxtəlif kontekstlərdə daha uyğun olur. 

Bu məqalədə biz User Story və Use Case anlayışlarını müqayisə edəcəyik, onların əsas fərqlərini izah edəcəyik və hansı hallarda hansının seçilməsinin daha faydalı olduğunu göstərəcəyik. 
 

## User Stories: sadə və istifadəçiyə yönəlik
User Story tələbləri istifadəçinin baxış bucağından qısa və aydın təsvir etmək üsuludur. Format belədir: *“Mən [rol] olaraq [məqsəd] istəyirəm ki, [dəyər] əldə edim.”* 

Nümunə: 
- “Mən bank müştərisi olaraq mobil tətbiqdə pul köçürməsi etmək istəyirəm ki, vaxt qazanım.” 

User Story-lər Agile mühitinə çox uyğun gəlir. Burada komanda əməkdaşlığı, iterativ inkişaf və sürətli geribildirim ön plandadır. Onlar müzakirəni istifadəçi dəyərinə fokuslayır və texniki detallara girmədən ümumi istiqaməti müəyyən edir. 
 

## User Story hansı hallarda istifadə olunur?
User Story-lər xüsusilə faydalıdır, əgər:
- Komanda Agile və ya Scrum metodologiyası ilə işləyirsə. 
- Əsas diqqət istifadəçi dəyərinə yönəlməlidirsə. 
- Tələblər hələ yüksək səviyyədədir və dəqiqləşməyə ehtiyac duyur. 
- Komanda və maraqlı tərəflər aktiv şəkildə müzakirədə iştirak edirsə. 

Məsələn, startap yeni hipotezləri test edərkən bir neçə sprint ərzində ideyadan işlək prototipə məhz User Story-lər vasitəsilə çata bilər. 
 

## Use Cases: detallı və sistem yönümlü
Use Case — sistemin davranışını daha ətraflı və strukturlu təsvir edən sənəddir. User Story-dən fərqli olaraq, Use Case bütün addımları, istisnaları və sistem qarşılıqlı əlaqələrini təsvir edir. 

Nümunə: 
- “İstifadəçi login və parol ilə sistemə daxil olur. Əgər parol 3 dəfə səhv daxil edilərsə, sistem hesabı bloklayır və administratora bildiriş göndərir.” 

Use Case-lər mürəkkəb layihələrdə bütün ehtimal olunan ssenariləri nəzərə almağa kömək edir. Bu, xüsusilə inteqrasiya çox olan böyük korporativ sistemlər üçün əhəmiyyətlidir. 
 

## Use Case hansı hallarda istifadə olunur?
Use Case faydalıdır, əgər:
- Layihədə mürəkkəb sistem inteqrasiyaları mövcuddursa. 
- Bütün mümkün davranışlar və istisnalar sənədləşdirilməlidirsə. 
- Rəsmi sənəd tələb olunur (məsələn, razılaşdırma və ya audit üçün). 
- Proseslərin tam axınını təsvir etmək vacibdirsə. 

Məsələn, internet bankçılığında ödənişlərin işlənməsi ilə bağlı onlarla istisnanı (şəbəkə xətası, limitin aşılması və s.) əvvəlcədən təsvir etmək üçün Use Case-dən istifadə olunur. 
 

## User Story və Use Case: necə seçim etməli?
Seçim layihənin kontekstindən asılıdır: 
- Sürətli, çevik və istifadəçi dəyərinə yönəlmiş layihələr üçün → User Story. 
- Mürəkkəb funksionallıq və detallı sənədləşmə tələb olunan layihələr üçün → Use Case. 
- Praktikada isə çox vaxt hər ikisinin kombinasiyası işləyir: User Story ümumi məqsədi göstərir, Use Case isə detalları təsvir edir. 
 

## Real praktikadan nümunələr
- Fintech startapında Agile komanda backlog-un prioritetləşdirilməsi üçün User Story-lərdən istifadə edir. Bu, müştəri dəyərlərinə əsaslanaraq inkişafı yönləndirir. 
- Böyük müəssisə layihəsində isə Use Case-lərdən istifadə olunur ki, bütün istisna hallar və ssenarilər əvvəlcədən sənədləşdirilsin. 

Beləliklə, hibrid yanaşma həm çevikliyi, həm də tamlığı təmin edir. 
 

## Yoxlama siyahısı
- İdeyanı tez test etmək lazımdır? → User Story. 
- Çeviklik və əməkdaşlıq önəmlidirmi? → User Story. 
- Mürəkkəb sistem və detallı sənədləşmə lazımdır? → Use Case. 
- Audit və ya rəsmi razılaşma üçün sənəd lazımdır? → Use Case. 
- Hər iki üstünlüyü birləşdirmək istəyirsiniz? → Hər ikisindən birlikdə istifadə edin. 
 

## Nəticə
User Story də, Use Case də biznes analitik üçün vacib alətlərdir. Əsas məsələ — hansı vəziyyətdə hansını istifadə edəcəyini bilməkdir. User Story çeviklik və sürəti təmin edir, Use Case isə dərinlik və tamlığı. Birlikdə isə onlar balans yaradır və layihənin uğurunu təmin edir. 

Siz bu alətləri praktikanızda necə istifadə edirsiniz? Təcrübənizi şərhlərdə paylaşın! Həmçinin məqaləni «Bəyən» və ya «Bəyənmədim» düymələri ilə qiymətləndirə bilərsiniz.

<h2 id="giri">Giriş</h2>
Biznes analitiki üçün tələbləri düzgün formatda təsvir etmək çox vacibdir. Ən çox istifadə olunan yanaşmalardan ikisi — User Story və Use Case-dir. Hər ikisi tələbləri müəyyənləşdirir, amma fərqli məqsədlərə xidmət edir və müxtəlif kontekstlərdə daha uyğun olur. 
Bu məqalədə biz User Story və Use Case anlayışlarını müqayisə edəcəyik, onların əsas fərqlərini izah edəcəyik və hansı hallarda hansının seçilməsinin daha faydalı olduğunu göstərəcəyik. 
 
<h2 id="userstoriessadvistifadiyynlik">User Stories: sadə və istifadəçiyə yönəlik</h2>
User Story tələbləri istifadəçinin baxış bucağından qısa və aydın təsvir etmək üsuludur. Format belədir: “Mən [rol] olaraq [məqsəd] istəyirəm ki, [dəyər] əldə edim.” 
Nümunə: 
<ul>
<li>“Mən bank müştərisi olaraq mobil tətbiqdə pul köçürməsi etmək istəyirəm ki, vaxt qazanım.” </li>
</ul>
User Story-lər Agile mühitinə çox uyğun gəlir. Burada komanda əməkdaşlığı, iterativ inkişaf və sürətli geribildirim ön plandadır. Onlar müzakirəni istifadəçi dəyərinə fokuslayır və texniki detallara girmədən ümumi istiqaməti müəyyən edir. 
 
<h2 id="userstoryhanshallardaistifadolunur">User Story hansı hallarda istifadə olunur?</h2>
User Story-lər xüsusilə faydalıdır, əgər:
<ul>
<li>Komanda Agile və ya Scrum metodologiyası ilə işləyirsə. </li>
<li>Əsas diqqət istifadəçi dəyərinə yönəlməlidirsə. </li>
<li>Tələblər hələ yüksək səviyyədədir və dəqiqləşməyə ehtiyac duyur. </li>
<li>Komanda və maraqlı tərəflər aktiv şəkildə müzakirədə iştirak edirsə. </li>
</ul>
Məsələn, startap yeni hipotezləri test edərkən bir neçə sprint ərzində ideyadan işlək prototipə məhz User Story-lər vasitəsilə çata bilər. 
 
<h2 id="usecasesdetallvsistemynml">Use Cases: detallı və sistem yönümlü</h2>
Use Case — sistemin davranışını daha ətraflı və strukturlu təsvir edən sənəddir. User Story-dən fərqli olaraq, Use Case bütün addımları, istisnaları və sistem qarşılıqlı əlaqələrini təsvir edir. 
Nümunə: 
<ul>
<li>“İstifadəçi login və parol ilə sistemə daxil olur. Əgər parol 3 dəfə səhv daxil edilərsə, sistem hesabı bloklayır və administratora bildiriş göndərir.” </li>
</ul>
Use Case-lər mürəkkəb layihələrdə bütün ehtimal olunan ssenariləri nəzərə almağa kömək edir. Bu, xüsusilə inteqrasiya çox olan böyük korporativ sistemlər üçün əhəmiyyətlidir. 
 
<h2 id="usecasehanshallardaistifadolunur">Use Case hansı hallarda istifadə olunur?</h2>
Use Case faydalıdır, əgər:
<ul>
<li>Layihədə mürəkkəb sistem inteqrasiyaları mövcuddursa. </li>
<li>Bütün mümkün davranışlar və istisnalar sənədləşdirilməlidirsə. </li>
<li>Rəsmi sənəd tələb olunur (məsələn, razılaşdırma və ya audit üçün). </li>
<li>Proseslərin tam axınını təsvir etmək vacibdirsə. </li>
</ul>
Məsələn, internet bankçılığında ödənişlərin işlənməsi ilə bağlı onlarla istisnanı (şəbəkə xətası, limitin aşılması və s.) əvvəlcədən təsvir etmək üçün Use Case-dən istifadə olunur. 
 
<h2 id="userstoryvusecasenecseimetmli">User Story və Use Case: necə seçim etməli?</h2>
Seçim layihənin kontekstindən asılıdır: 
<ul>
<li>Sürətli, çevik və istifadəçi dəyərinə yönəlmiş layihələr üçün → User Story. </li>
<li>Mürəkkəb funksionallıq və detallı sənədləşmə tələb olunan layihələr üçün → Use Case. </li>
<li>Praktikada isə çox vaxt hər ikisinin kombinasiyası işləyir: User Story ümumi məqsədi göstərir, Use Case isə detalları təsvir edir. 
 </li>
</ul>
<h2 id="realpraktikadannmunlr">Real praktikadan nümunələr</h2>
<ul>
<li>Fintech startapında Agile komanda backlog-un prioritetləşdirilməsi üçün User Story-lərdən istifadə edir. Bu, müştəri dəyərlərinə əsaslanaraq inkişafı yönləndirir. </li>
<li>Böyük müəssisə layihəsində isə Use Case-lərdən istifadə olunur ki, bütün istisna hallar və ssenarilər əvvəlcədən sənədləşdirilsin. </li>
</ul>
Beləliklə, hibrid yanaşma həm çevikliyi, həm də tamlığı təmin edir. 
 
<h2 id="yoxlamasiyahs">Yoxlama siyahısı</h2>
<ul>
<li>İdeyanı tez test etmək lazımdır? → User Story. </li>
<li>Çeviklik və əməkdaşlıq önəmlidirmi? → User Story. </li>
<li>Mürəkkəb sistem və detallı sənədləşmə lazımdır? → Use Case. </li>
<li>Audit və ya rəsmi razılaşma üçün sənəd lazımdır? → Use Case. </li>
<li>Hər iki üstünlüyü birləşdirmək istəyirsiniz? → Hər ikisindən birlikdə istifadə edin. 
 </li>
</ul>
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
User Story də, Use Case də biznes analitik üçün vacib alətlərdir. Əsas məsələ — hansı vəziyyətdə hansını istifadə edəcəyini bilməkdir. User Story çeviklik və sürəti təmin edir, Use Case isə dərinlik və tamlığı. Birlikdə isə onlar balans yaradır və layihənin uğurunu təmin edir. 
Siz bu alətləri praktikanızda necə istifadə edirsiniz? Təcrübənizi şərhlərdə paylaşın! Həmçinin məqaləni «Bəyən» və ya «Bəyənmədim» düymələri ilə qiymətləndirə bilərsiniz.

User Story vs Use Case: hansını və nə vaxt istifadə etməli?

Biznes analitikləri olaraq biz həllər təklif edirik, lakin əsl dəyər riskləri proaktiv şəkildə idarə etməkdən gəlir. Risklərin idarə edilməsi təkcə layihə menecerinin vəzifəsi deyil; biznes analitikləri tələblərdə, əhatə dairəsində və maraqlı tərəflərin gözləntilərindəki problemləri erkən aşkar etmək üçün unikal mövqedədir. Onları görməməzlikdən gəlmək gecikmələrə, xərclərin artmasına və uğursuz nəticələrə səbəb olur. 

 Proaktiv "risklərə diqqətli" düşüncə tərzini qəbul etmək daha möhkəm həllər və davamlı layihə uğuru təmin edir. 

 ## Biznes Analitiki Fəaliyyətinizə Risklərin İdarə Edilməsini Necə Daxil Etmək Olar? 

 Aşağıda risklərin idarə edilməsini biznes analitiki fəaliyyətlərinizə inteqrasiya etmək üçün qısa bir yoxlama siyahısı verilmişdir: 

 - **"Riskləri Müəyyən Edin"**: Tələblərin alınması zamanı qeyri-müəyyənlikləri, ziddiyyətləri, fərziyyələri və ya texniki mürəkkəblikləri aktiv şəkildə axtarın. Nə səhv gedə bilər? 
 - **"Təsiri və Ehtimalı Qiymətləndirin"**: Müəyyən edilmiş hər bir risk üçün potensial təsiri (yüksək/orta/aşağı) və ehtimalı müəyyənləşdirin. 
 - **"Azaltma Tədbirlərini Müəyyən Edin"**: Riskin ehtimalını və ya təsirini azaltmaq üçün tədbirlər planlaşdırın. Ətraflı istifadə hallarını, prototipləri və ya maraqlı tərəflərlə müntəzəm sinxronizasiyaları düşünün. 
 - **"Nəzarət Edin və Sahib Çıxın"**: Məsuliyyəti təyin edin. Riskləri komanda ilə nəzərdən keçirin, statusu və planları yeniləyin. 
 - **"Ünsiyyət Qurun"**: Riskləri və təklif olunan azaltma tədbirlərini layihə meneceriniz, komandanız və maraqlı tərəflərinizlə paylaşın. Şəffaflıq çox vacibdir. 

 Bu addımları iş axınınıza daxil etmək gözlənilməz halları azaldır və layihənin proqnozlaşdırıla bilməsini artırır. Bu, rolumuzu "nə" sənədləşdirməkdən "necə" çatdırdığımızı təmin etməyə yüksəldir. 

 ## Risklərin İdarə Edilməsi Nədir və Niyə Vacibdir? 

 Risk dedikdə, layihənin məqsədlərinə çatmasına mane ola biləcək hər hansı bir qeyri-müəyyən hadisə və ya vəziyyət nəzərdə tutulur. Bu, təkcə texniki problemlər deyil, həm də resurs çatışmazlığı, maraqlı tərəflərin razı olmaması və ya dəyişən tələblər də ola bilər. 

 Risk idarəetməsi isə bu riskləri müəyyən etmək, qiymətləndirmək və onlara cavab vermək prosesidir. Biznes analitikləri bu prosesdə mühüm rol oynayırlar, çünki onlar layihənin əhatə dairəsini və tələblərini ən yaxşı bilən şəxslərdəndir. 

 **Niyə riskləri idarə etmək vacibdir?** 

 - **Proaktivlik:** Problemləri yaranmazdan əvvəl müəyyən etmək və onlara müdaxilə etmək imkanı verir. 
 - **Effektivlik:** Resursları daha səmərəli şəkildə planlaşdırmağa və istifadə etməyə kömək edir. 
 - **Uğur şansı:** Layihənin uğurla başa çatdırılma ehtimalını artırır. 
 - **Reputasiya:** Şirkətin etibarını qoruyur və müştəri məmnuniyyətini təmin edir. 

 ## Biznes Analitiki Riskləri Necə Müəyyən Edə Bilər? 

 Risklərin müəyyən edilməsi prosesi bir neçə mərhələdən ibarətdir: 

 1. **Beyin həmləsi:** Komanda ilə birlikdə potensial riskləri müzakirə edin. 
 2. **Sənədlərin təhlili:** Mövcud layihə sənədlərini, hesabatları və tələbləri nəzərdən keçirin. 
 3. **Maraqlı tərəflərlə müsahibələr:** Müxtəlif maraqlı tərəflərdən risklər barədə məlumat əldə edin. 
 4. **Tarixi məlumatların analizi:** Əvvəlki layihələrdə yaranmış riskləri öyrənin. 

 Riskləri müəyyən edərkən aşağıdakı suallara cavab axtarın: 

 - Hansı fərziyyələr yanlış ola bilər? 
 - Hansı tələblər qeyri-müəyyəndir? 
 - Hansı texniki çətinliklər yarana bilər? 
 - Hansı maraqlı tərəflər layihəyə qarşı çıxa bilər? 

 ## Risklərin Qiymətləndirilməsi və Azaldılması 

 Riskləri müəyyən etdikdən sonra, onların potensial təsirini və ehtimalını qiymətləndirmək lazımdır. Bu, riskləri prioritetləşdirməyə və ən vacib olanlara diqqət yetirməyə kömək edir. 

 **Təsir** riskin layihəyə nə qədər zərər verə biləcəyini göstərir. Məsələn, yüksək təsirli risk layihənin büdcəsini əhəmiyyətli dərəcədə artıra və ya vaxtını uzada bilər. 

 **Ehtimal** riskin baş vermə şansını göstərir. Məsələn, yüksək ehtimallı riskin baş vermə şansı çox yüksəkdir. 

 Riskləri qiymətləndirdikdən sonra, onları azaltmaq üçün tədbirlər görmək lazımdır. Azaltma tədbirləri riskin baş vermə ehtimalını və ya təsirini azaltmağa yönəldilmişdir. 

 **Misal:** 

 - **Risk:** Layihənin vaxtında çatdırılması üçün lazım olan xüsusi bir mütəxəssis çatışmazlığı. 
 - **Təsir:** Yüksək (layihənin vaxtında başa çatdırılmasına mane ola bilər). 
 - **Ehtimal:** Orta (bu cür mütəxəssislərin tapılması çətindir). 
 - **Azaltma tədbirləri:** Alternativ mütəxəssislər axtarmaq, mövcud komandanın təlimini artırmaq, layihənin əhatə dairəsini azaltmaq. 

 ## Ünsiyyət və Nəzarət 

 Risk idarəetməsi daimi bir prosesdir. Riskləri müntəzəm olaraq izləmək və qiymətləndirmək, həmçinin yeni riskləri müəyyən etmək lazımdır. 

 Risklər barədə layihə meneceri, komanda və maraqlı tərəflərlə mütəmadi olaraq ünsiyyət qurmaq vacibdir. Şəffaflıq hər kəsin məlumatlı olmasına və risklərə adekvat cavab verməsinə kömək edir. 

 **Nəticə:** 

 Risk idarəetməsi biznes analitiklərinin işinin ayrılmaz bir hissəsidir. Proaktiv risk idarəetməsi layihələrin uğurla başa çatdırılmasına, xərclərin azaldılmasına və müştəri məmnuniyyətinin artırılmasına kömək edir. 

 Hansı risk idarəetmə strategiyalarından istifadə edirsiniz? Aşağıda paylaşın!

Biznes analitikləri olaraq biz həllər təklif edirik, lakin əsl dəyər riskləri proaktiv şəkildə idarə etməkdən gəlir. Risklərin idarə edilməsi təkcə layihə menecerinin vəzifəsi deyil; biznes analitikləri tələblərdə, əhatə dairəsində və maraqlı tərəflərin gözləntilərindəki problemləri erkən aşkar etmək üçün unikal mövqedədir. Onları görməməzlikdən gəlmək gecikmələrə, xərclərin artmasına və uğursuz nəticələrə səbəb olur. 
Proaktiv "risklərə diqqətli" düşüncə tərzini qəbul etmək daha möhkəm həllər və davamlı layihə uğuru təmin edir. 
## Biznes Analitiki Fəaliyyətinizə Risklərin İdarə Edilməsini Necə Daxil Etmək Olar? 
Aşağıda risklərin idarə edilməsini biznes analitiki fəaliyyətlərinizə inteqrasiya etmək üçün qısa bir yoxlama siyahısı verilmişdir: 
<ul>
<li>"Riskləri Müəyyən Edin": Tələblərin alınması zamanı qeyri-müəyyənlikləri, ziddiyyətləri, fərziyyələri və ya texniki mürəkkəblikləri aktiv şəkildə axtarın. Nə səhv gedə bilər? </li>
<li>"Təsiri və Ehtimalı Qiymətləndirin": Müəyyən edilmiş hər bir risk üçün potensial təsiri (yüksək/orta/aşağı) və ehtimalı müəyyənləşdirin. </li>
<li>"Azaltma Tədbirlərini Müəyyən Edin": Riskin ehtimalını və ya təsirini azaltmaq üçün tədbirlər planlaşdırın. Ətraflı istifadə hallarını, prototipləri və ya maraqlı tərəflərlə müntəzəm sinxronizasiyaları düşünün. </li>
<li>"Nəzarət Edin və Sahib Çıxın": Məsuliyyəti təyin edin. Riskləri komanda ilə nəzərdən keçirin, statusu və planları yeniləyin. </li>
<li>"Ünsiyyət Qurun": Riskləri və təklif olunan azaltma tədbirlərini layihə meneceriniz, komandanız və maraqlı tərəflərinizlə paylaşın. Şəffaflıq çox vacibdir. 
Bu addımları iş axınınıza daxil etmək gözlənilməz halları azaldır və layihənin proqnozlaşdırıla bilməsini artırır. Bu, rolumuzu "nə" sənədləşdirməkdən "necə" çatdırdığımızı təmin etməyə yüksəldir. 
<h2 id="risklrindaredilmsindirvniyvacibdirbrbr">Risklərin İdarə Edilməsi Nədir və Niyə Vacibdir? </h2>
Risk dedikdə, layihənin məqsədlərinə çatmasına mane ola biləcək hər hansı bir qeyri-müəyyən hadisə və ya vəziyyət nəzərdə tutulur. Bu, təkcə texniki problemlər deyil, həm də resurs çatışmazlığı, maraqlı tərəflərin razı olmaması və ya dəyişən tələblər də ola bilər. 
Risk idarəetməsi isə bu riskləri müəyyən etmək, qiymətləndirmək və onlara cavab vermək prosesidir. Biznes analitikləri bu prosesdə mühüm rol oynayırlar, çünki onlar layihənin əhatə dairəsini və tələblərini ən yaxşı bilən şəxslərdəndir. 
Niyə riskləri idarə etmək vacibdir? </li>
<li>Proaktivlik: Problemləri yaranmazdan əvvəl müəyyən etmək və onlara müdaxilə etmək imkanı verir. </li>
<li>Effektivlik: Resursları daha səmərəli şəkildə planlaşdırmağa və istifadə etməyə kömək edir. </li>
<li>Uğur şansı: Layihənin uğurla başa çatdırılma ehtimalını artırır. </li>
<li>Reputasiya: Şirkətin etibarını qoruyur və müştəri məmnuniyyətini təmin edir. 
<h2 id="biznesanalitikirisklrinecmyynedbilrbrbr">Biznes Analitiki Riskləri Necə Müəyyən Edə Bilər? </h2>
Risklərin müəyyən edilməsi prosesi bir neçə mərhələdən ibarətdir: </li>
</ul>
<ol>
<li>Beyin həmləsi: Komanda ilə birlikdə potensial riskləri müzakirə edin. </li>
<li>Sənədlərin təhlili: Mövcud layihə sənədlərini, hesabatları və tələbləri nəzərdən keçirin. </li>
<li>Maraqlı tərəflərlə müsahibələr: Müxtəlif maraqlı tərəflərdən risklər barədə məlumat əldə edin. </li>
<li>Tarixi məlumatların analizi: Əvvəlki layihələrdə yaranmış riskləri öyrənin. 
Riskləri müəyyən edərkən aşağıdakı suallara cavab axtarın: </li>
</ol>
<ul>
<li>Hansı fərziyyələr yanlış ola bilər? </li>
<li>Hansı tələblər qeyri-müəyyəndir? </li>
<li>Hansı texniki çətinliklər yarana bilər? </li>
<li>Hansı maraqlı tərəflər layihəyə qarşı çıxa bilər? 
<h2 id="risklrinqiymtlndirilmsivazaldlmasbrbr">Risklərin Qiymətləndirilməsi və Azaldılması </h2>
Riskləri müəyyən etdikdən sonra, onların potensial təsirini və ehtimalını qiymətləndirmək lazımdır. Bu, riskləri prioritetləşdirməyə və ən vacib olanlara diqqət yetirməyə kömək edir. 
Təsir riskin layihəyə nə qədər zərər verə biləcəyini göstərir. Məsələn, yüksək təsirli risk layihənin büdcəsini əhəmiyyətli dərəcədə artıra və ya vaxtını uzada bilər. 
Ehtimal riskin baş vermə şansını göstərir. Məsələn, yüksək ehtimallı riskin baş vermə şansı çox yüksəkdir. 
Riskləri qiymətləndirdikdən sonra, onları azaltmaq üçün tədbirlər görmək lazımdır. Azaltma tədbirləri riskin baş vermə ehtimalını və ya təsirini azaltmağa yönəldilmişdir. 
Misal: </li>
<li>Risk: Layihənin vaxtında çatdırılması üçün lazım olan xüsusi bir mütəxəssis çatışmazlığı. </li>
<li>Təsir: Yüksək (layihənin vaxtında başa çatdırılmasına mane ola bilər). </li>
<li>Ehtimal: Orta (bu cür mütəxəssislərin tapılması çətindir). </li>
<li>Azaltma tədbirləri: Alternativ mütəxəssislər axtarmaq, mövcud komandanın təlimini artırmaq, layihənin əhatə dairəsini azaltmaq. 
<h2 id="nsiyytvnzartbrbr">Ünsiyyət və Nəzarət </h2>
Risk idarəetməsi daimi bir prosesdir. Riskləri müntəzəm olaraq izləmək və qiymətləndirmək, həmçinin yeni riskləri müəyyən etmək lazımdır. 
Risklər barədə layihə meneceri, komanda və maraqlı tərəflərlə mütəmadi olaraq ünsiyyət qurmaq vacibdir. Şəffaflıq hər kəsin məlumatlı olmasına və risklərə adekvat cavab verməsinə kömək edir. 
Nəticə: 
Risk idarəetməsi biznes analitiklərinin işinin ayrılmaz bir hissəsidir. Proaktiv risk idarəetməsi layihələrin uğurla başa çatdırılmasına, xərclərin azaldılmasına və müştəri məmnuniyyətinin artırılmasına kömək edir. 
Hansı risk idarəetmə strategiyalarından istifadə edirsiniz? Aşağıda paylaşın! </li>
</ul>

Biznes Analitikləri üçün Risklərin İdarə Edilməsi: Qısa Bələdçi

## Giriş

Jira, bir çox Biznes Analitikləri (BA) üçün gündəlik iş alətidir. Lakin, biz bu platformanın gücündən özəl ehtiyaclarımız üçün kifayət qədər istifadə edirikmi? Çox vaxt bizə uyğun, lakin optimallaşdırılmamış bir sistem miras qalır. Bu səbəbdən də, hər bir Biznes Analitiki Jira sahələri, statusları və iş axışı qaydaları üçün "minimum standart" müəyyən etməlidir. Bu, bürokratiyanı artırmaq deyil, aydınlıq, səmərəlilik və əməkdaşlıq üçün bir zəmin yaratmaqdır.

Jira-nı öz ehtiyaclarımıza uyğunlaşdırdığımızda, kritik məlumatların hər zaman ələ keçirilməsini, başa düşülməsini və izlənilməsini təmin edirik. Bu proaktiv yanaşma, yanlış təfsirlərin qarşısını alır, yenidən işləməyi azaldır və tələbdən çatdırılmaya qədər olan yolu əhəmiyyətli dərəcədə asanlaşdırır. Gəlin birlikdə Jira-nı BA-lar üçün daha effektiv bir vasitəyə çevirməyin yollarını araşdıraq.

 

## Nə üçün Jira-nı fərdiləşdirmək vacibdir?

Jira-nı fərdiləşdirmək, Biznes Analitikləri üçün bir sıra üstünlüklər təmin edir. Əsas məqsəd, layihənin bütün mərhələlərində məlumatların düzgün və effektiv şəkildə idarə olunmasını təmin etməkdir. Bu, həm komanda daxilində əməkdaşlığı gücləndirir, həm də layihənin ümumi keyfiyyətini artırır.

 

## Açar sahələrin əhəmiyyəti

"Qəbul Meyarları" və ya xüsusi bir "Analiz" statusu kimi aydın sahələr olmadan, vacib detallar asanlıqla itirilə bilər və ya nəzərdən qaçırıla bilər. Bu, birbaşa olaraq məhsulumuzun keyfiyyətinə və bütün komandanın səmərəliliyinə təsir göstərir.

Məsələn, "Qəbul Meyarları" sahəsi olmadan, inkişaf etdiricilər tələbləri necə başa düşdüklərini və həllin tələblərə uyğun olub olmadığını necə yoxlayacaqlar? Bu sahənin olmaması, layihənin sonunda çox sayda yenidən işləməyə səbəb ola bilər.

 

## Jira konfiqurasiyası üçün minimal checklist

Növbəti Jira konfiqurasiya icmalı üçün, xüsusilə BA perspektivindən baxaraq, bu minimal checklisti nəzərdən keçirin:

 

### "Açar Sahələr"

"Təsvir", "Qəbul Meyarları" ('Hazır üçün Dev' statusu üçün məcburi) və "Biznes Dəyəri" və ya "Məqsəd" xüsusi sahəsinin olduğundan əmin olun. Bunlar dərinlik və prioritetləşdirmə təmin edir.

* **Təsvir**: Bu sahə, problemin və ya tələbin ətraflı izahını təmin etməlidir. Yaxşı bir təsvir, inkişaf etdiricilərə və digər maraqlı tərəflərə problemin mahiyyətini anlamağa kömək edir.
* **Qəbul Meyarları**: Bu sahə, tələbin yerinə yetirildiyini təsdiqləmək üçün istifadə olunan konkret meyarları göstərir. Qəbul meyarları, inkişaf etdiricilərə nəyi hədəfləmələri lazım olduğunu və test edənlərə nəyi yoxlamaları lazım olduğunu bildirir.
* **Biznes Dəyəri və ya Məqsəd**: Bu sahə, tələbin biznes üçün nə qədər dəyərli olduğunu və ya hansı məqsədə xidmət etdiyini izah edir. Bu məlumat, prioritetləşdirmə zamanı çox faydalı ola bilər.

 

### "Əsas Statuslar"

"Gözləmədə", "Analiz" (BA dərin araşdırma aparır), "Hazır üçün Dev" və ya "Ediləcək" (BA təsdiqi), "İcra Edilir" və "Bitdi" daxil edin. Bu, BA-nın sahibliyini açıq şəkildə göstərir.

* **Gözləmədə (Backlog)**: Bu status, hələ işə başlanılmamış, lakin gələcəkdə nəzərdə tutulan tələblər üçün istifadə olunur.
* **Analiz**: Bu status, BA-nın tələbi daha dərindən araşdırdığı, tələbləri dəqiqləşdirdiyi və sənədləşdirdiyi mərhələdir.
* **Hazır üçün Dev (Ready for Dev) və ya Ediləcək (To Do)**: Bu status, tələbin inkişaf etdirilməyə hazır olduğunu göstərir. BA, tələbin tam və dəqiq olduğunu təsdiqlədikdən sonra bu statusa keçirilir.
* **İcra Edilir (In Progress)**: Bu status, inkişaf etdiricilərin tələb üzərində işlədiyi mərhələdir.
* **Bitdi (Done)**: Bu status, tələbin tamamlandığını və test edildiyini göstərir.

 

### "İş Axışı Qaydaları"

Məsələnin "Hazır üçün Dev" və ya "Ediləcək" statusuna keçməsinin qarşısını alan bir qayda tətbiq edin, əgər "Qəbul Meyarları" sahəsi doldurulmayıbsa.

Bu qayda, tələblərin tam və dəqiq olmasını təmin etmək üçün çox vacibdir. Əgər qəbul meyarları yoxdursa, inkişaf etdiricilər nəyi hədəfləmələri lazım olduğunu bilməyəcəklər və bu, keyfiyyətsiz nəticələrə səbəb ola bilər.

 

## Misallar və Tətbiqlər

Təsəvvür edin ki, bir e-ticarət platforması üçün yeni bir ödəniş üsulu əlavə etmək lazımdır. Jira-da bir məsələ yaradırsınız və aşağıdakı sahələri doldurursunuz:

* **Təsvir**: "Yeni ödəniş üsulu - PayPal - əlavə edin."
* **Qəbul Meyarları**:
 * "İstifadəçilər PayPal ilə ödəniş edə bilməlidir."
 * "PayPal ödənişləri təhlükəsiz şəkildə işlənməlidir."
 * "PayPal ödənişləri üçün geri ödəmələr dəstəklənməlidir."
* **Biznes Dəyəri**: "PayPal, istifadəçilərimiz tərəfindən ən çox tələb olunan ödəniş üsullarından biridir. Bu ödəniş üsulunu əlavə etməklə, satışlarımızı artıra bilərik."

Bu məlumatlarla, inkişaf etdiricilər və test edənlər nəyi hədəfləmələri lazım olduğunu və nəyi yoxlamaları lazım olduğunu dəqiq bilirlər.

 

## Jira-da Əməkdaşlığı necə artırmaq olar?

Jira, komanda üzvləri arasında əməkdaşlığı artırmaq üçün bir çox xüsusiyyətə malikdir. Məsələn, məsələlərə şərhlər əlavə edə bilərsiniz, digər komanda üzvlərini məsələlərə təyin edə bilərsiniz və məsələləri izləyə bilərsiniz.

Bundan əlavə, Jira inteqrasiyaları vasitəsilə digər alətlərlə əlaqə yarada bilərsiniz. Məsələn, Slack ilə inteqrasiya edərək, Jira məsələləri haqqında bildirişləri birbaşa Slack kanalınıza göndərə bilərsiniz.

 

## Nəticə

Hətta bu əsas standartları tətbiq etmək belə, izləmə qabiliyyətini xeyli yaxşılaşdıra və bizə daha yüksək keyfiyyətli məlumatlar təqdim etmək imkanı verə bilər. Bu, Jira-nı bir BA kimi "sizin" üçün işlətməkdir.

Bu məqalədə, Jira-nı Biznes Analitikləri üçün necə optimallaşdırmağın əsaslarını müzakirə etdik. Jira sahələrini, statuslarını və qaydalarını öz ehtiyaclarınıza uyğunlaşdıraraq, layihələrinizi daha səmərəli və uğurlu edə bilərsiniz.

 

Bəs siz Jira-da hansı standartlardan istifadə edirsiniz? Şəxsi təcrübənizi və ya fikirlərinizi şərhlərdə bölüşün! Aşağıdakı reaksiyalardan istifadə edərək məqaləyə münasibətinizi bildirməyi unutmayın.

<h2 id="giri">Giriş</h2>
Jira, bir çox Biznes Analitikləri (BA) üçün gündəlik iş alətidir. Lakin, biz bu platformanın gücündən özəl ehtiyaclarımız üçün kifayət qədər istifadə edirikmi? Çox vaxt bizə uyğun, lakin optimallaşdırılmamış bir sistem miras qalır. Bu səbəbdən də, hər bir Biznes Analitiki Jira sahələri, statusları və iş axışı qaydaları üçün "minimum standart" müəyyən etməlidir. Bu, bürokratiyanı artırmaq deyil, aydınlıq, səmərəlilik və əməkdaşlıq üçün bir zəmin yaratmaqdır.
Jira-nı öz ehtiyaclarımıza uyğunlaşdırdığımızda, kritik məlumatların hər zaman ələ keçirilməsini, başa düşülməsini və izlənilməsini təmin edirik. Bu proaktiv yanaşma, yanlış təfsirlərin qarşısını alır, yenidən işləməyi azaldır və tələbdən çatdırılmaya qədər olan yolu əhəmiyyətli dərəcədə asanlaşdırır. Gəlin birlikdə Jira-nı BA-lar üçün daha effektiv bir vasitəyə çevirməyin yollarını araşdıraq.
 
<h2 id="nnjiranfrdildirmkvacibdir">Nə üçün Jira-nı fərdiləşdirmək vacibdir?</h2>
Jira-nı fərdiləşdirmək, Biznes Analitikləri üçün bir sıra üstünlüklər təmin edir. Əsas məqsəd, layihənin bütün mərhələlərində məlumatların düzgün və effektiv şəkildə idarə olunmasını təmin etməkdir. Bu, həm komanda daxilində əməkdaşlığı gücləndirir, həm də layihənin ümumi keyfiyyətini artırır.
 
<h2 id="aarsahlrinhmiyyti">Açar sahələrin əhəmiyyəti</h2>
"Qəbul Meyarları" və ya xüsusi bir "Analiz" statusu kimi aydın sahələr olmadan, vacib detallar asanlıqla itirilə bilər və ya nəzərdən qaçırıla bilər. Bu, birbaşa olaraq məhsulumuzun keyfiyyətinə və bütün komandanın səmərəliliyinə təsir göstərir.
Məsələn, "Qəbul Meyarları" sahəsi olmadan, inkişaf etdiricilər tələbləri necə başa düşdüklərini və həllin tələblərə uyğun olub olmadığını necə yoxlayacaqlar? Bu sahənin olmaması, layihənin sonunda çox sayda yenidən işləməyə səbəb ola bilər.
 
<h2 id="jirakonfiqurasiyasnminimalchecklist">Jira konfiqurasiyası üçün minimal checklist</h2>
Növbəti Jira konfiqurasiya icmalı üçün, xüsusilə BA perspektivindən baxaraq, bu minimal checklisti nəzərdən keçirin:
 
<h3 id="aarsahlr">"Açar Sahələr"</h3>
"Təsvir", "Qəbul Meyarları" ('Hazır üçün Dev' statusu üçün məcburi) və "Biznes Dəyəri" və ya "Məqsəd" xüsusi sahəsinin olduğundan əmin olun. Bunlar dərinlik və prioritetləşdirmə təmin edir.
<ul>
<li>Təsvir: Bu sahə, problemin və ya tələbin ətraflı izahını təmin etməlidir. Yaxşı bir təsvir, inkişaf etdiricilərə və digər maraqlı tərəflərə problemin mahiyyətini anlamağa kömək edir.</li>
<li>Qəbul Meyarları: Bu sahə, tələbin yerinə yetirildiyini təsdiqləmək üçün istifadə olunan konkret meyarları göstərir. Qəbul meyarları, inkişaf etdiricilərə nəyi hədəfləmələri lazım olduğunu və test edənlərə nəyi yoxlamaları lazım olduğunu bildirir.</li>
<li>Biznes Dəyəri və ya Məqsəd: Bu sahə, tələbin biznes üçün nə qədər dəyərli olduğunu və ya hansı məqsədə xidmət etdiyini izah edir. Bu məlumat, prioritetləşdirmə zamanı çox faydalı ola bilər.</li>
</ul>
 
<h3 id="sasstatuslar">"Əsas Statuslar"</h3>
"Gözləmədə", "Analiz" (BA dərin araşdırma aparır), "Hazır üçün Dev" və ya "Ediləcək" (BA təsdiqi), "İcra Edilir" və "Bitdi" daxil edin. Bu, BA-nın sahibliyini açıq şəkildə göstərir.
<ul>
<li>Gözləmədə (Backlog): Bu status, hələ işə başlanılmamış, lakin gələcəkdə nəzərdə tutulan tələblər üçün istifadə olunur.</li>
<li>Analiz: Bu status, BA-nın tələbi daha dərindən araşdırdığı, tələbləri dəqiqləşdirdiyi və sənədləşdirdiyi mərhələdir.</li>
<li>Hazır üçün Dev (Ready for Dev) və ya Ediləcək (To Do): Bu status, tələbin inkişaf etdirilməyə hazır olduğunu göstərir. BA, tələbin tam və dəqiq olduğunu təsdiqlədikdən sonra bu statusa keçirilir.</li>
<li>İcra Edilir (In Progress): Bu status, inkişaf etdiricilərin tələb üzərində işlədiyi mərhələdir.</li>
<li>Bitdi (Done): Bu status, tələbin tamamlandığını və test edildiyini göstərir.</li>
</ul>
 
<h3 id="axqaydalar">"İş Axışı Qaydaları"</h3>
Məsələnin "Hazır üçün Dev" və ya "Ediləcək" statusuna keçməsinin qarşısını alan bir qayda tətbiq edin, əgər "Qəbul Meyarları" sahəsi doldurulmayıbsa.
Bu qayda, tələblərin tam və dəqiq olmasını təmin etmək üçün çox vacibdir. Əgər qəbul meyarları yoxdursa, inkişaf etdiricilər nəyi hədəfləmələri lazım olduğunu bilməyəcəklər və bu, keyfiyyətsiz nəticələrə səbəb ola bilər.
 
<h2 id="misallarvttbiqlr">Misallar və Tətbiqlər</h2>
Təsəvvür edin ki, bir e-ticarət platforması üçün yeni bir ödəniş üsulu əlavə etmək lazımdır. Jira-da bir məsələ yaradırsınız və aşağıdakı sahələri doldurursunuz:
<ul>
<li>Təsvir: "Yeni ödəniş üsulu - PayPal - əlavə edin."</li>
<li>Qəbul Meyarları:<ul>
<li>"İstifadəçilər PayPal ilə ödəniş edə bilməlidir."</li>
<li>"PayPal ödənişləri təhlükəsiz şəkildə işlənməlidir."</li>
<li>"PayPal ödənişləri üçün geri ödəmələr dəstəklənməlidir."</li></ul></li>
<li>Biznes Dəyəri: "PayPal, istifadəçilərimiz tərəfindən ən çox tələb olunan ödəniş üsullarından biridir. Bu ödəniş üsulunu əlavə etməklə, satışlarımızı artıra bilərik."</li>
</ul>
Bu məlumatlarla, inkişaf etdiricilər və test edənlər nəyi hədəfləmələri lazım olduğunu və nəyi yoxlamaları lazım olduğunu dəqiq bilirlər.
 
<h2 id="jiradamkdalnecartrmaqolar">Jira-da Əməkdaşlığı necə artırmaq olar?</h2>
Jira, komanda üzvləri arasında əməkdaşlığı artırmaq üçün bir çox xüsusiyyətə malikdir. Məsələn, məsələlərə şərhlər əlavə edə bilərsiniz, digər komanda üzvlərini məsələlərə təyin edə bilərsiniz və məsələləri izləyə bilərsiniz.
Bundan əlavə, Jira inteqrasiyaları vasitəsilə digər alətlərlə əlaqə yarada bilərsiniz. Məsələn, Slack ilə inteqrasiya edərək, Jira məsələləri haqqında bildirişləri birbaşa Slack kanalınıza göndərə bilərsiniz.
 
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
Hətta bu əsas standartları tətbiq etmək belə, izləmə qabiliyyətini xeyli yaxşılaşdıra və bizə daha yüksək keyfiyyətli məlumatlar təqdim etmək imkanı verə bilər. Bu, Jira-nı bir BA kimi "sizin" üçün işlətməkdir.
Bu məqalədə, Jira-nı Biznes Analitikləri üçün necə optimallaşdırmağın əsaslarını müzakirə etdik. Jira sahələrini, statuslarını və qaydalarını öz ehtiyaclarınıza uyğunlaşdıraraq, layihələrinizi daha səmərəli və uğurlu edə bilərsiniz.
 
Bəs siz Jira-da hansı standartlardan istifadə edirsiniz? Şəxsi təcrübənizi və ya fikirlərinizi şərhlərdə bölüşün! Aşağıdakı reaksiyalardan istifadə edərək məqaləyə münasibətinizi bildirməyi unutmayın.

Jira-nı Biznes Analitikləri üçün Optimallaşdırın: Minimum Standart

## Giriş

Çox vaxt biznes analitiklər (BA) olaraq düşünürük ki, gözəl çəkilmiş və səliqəli wireframe işi bitirir. Amma reallıqda, developerlər üçün bu, bəzən sadəcə gözəl bir rəsm parçası olaraq qalır və onlara lazım olanı vermir. Əslində, wireframe-lərin həqiqi dəyəri onların vizual cazibəsində yox, funksional aydınlığında və detal səviyyəsindədir. Bu məqalədə, wireframe-lərin developerlər üçün necə daha faydalı ola biləcəyini araşdıracağıq və praktik məsləhətlər verəcəyik.

 

Wireframe-lər, proqram təminatının və ya veb-saytın ilkin dizayn mərhələsində yaradılan vizual təsvirlərdir. Onlar, layihənin əsas strukturunu, naviqasiyasını və istifadəçi interfeysini göstərir. Lakin, wireframe-lərin effektivliyi yalnız vizual görünüşlə məhdudlaşmamalıdır. Əslində, developerlər üçün ən dəyərli wireframe-lər, funksional detalları və interaktiv davranışları aydın şəkildə izah edən wireframe-lərdir.

 

## Wireframe-lərin Əsl Dəyəri: Funksionallıq və Detallar

Ən böyük səhv, wireframe-ləri yalnız necə görünür sualına cavab verən statik təsvirlər kimi yaratmaqdır. Developer-lərin ehtiyacı olan wireframe, necə işləyir, hansı hallarda nə baş verir və datanın axını necədir suallarına cavab verə bilən sənəddir. Detalların olmaması developerləri hər şeyi təxmin etməyə məcbur edir, bu isə layihələrdə yersiz gecikmələrə və texniki borca səbəb olur.

 

**Statik Wireframe-lərin Məhdudiyyətləri**

Statik wireframe-lər, əsasən, interfeysin vizual görünüşünü təqdim edir. Bu, layihənin ilkin mərhələləri üçün faydalı ola bilər, lakin developerlər üçün kifayət deyil. Onlar, interfeysin necə işlədiyini, istifadəçi ilə necə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu və məlumatların necə ötürüldüyünü başa düşmək üçün daha çox məlumata ehtiyac duyurlar.

 

**Funksional Wireframe-lərin Üstünlükləri**

Funksional wireframe-lər, interfeysin dinamik davranışlarını və istifadəçi ilə qarşılıqlı əlaqəsini təsvir edir. Bu cür wireframe-lər, developerlərə aşağıdakı suallara cavab tapmağa kömək edir:

- İstifadəçi bir düyməni kliklədikdə nə baş verir?
- Hansı məlumatlar haradan gəlir və hara gedir?
- Sistem hansı hallarda səhv mesajları göstərir?

 

## Developerlər Üçün Faydalı Wireframe-lərin Xüsusiyyətləri

Developerlər üçün həqiqətən faydalı wireframe-lər aşağıdakı detalları ehtiva etməlidir:

- Hər elementin default, hover, focus və error vəziyyətləri
- İstifadəçi interaction zamanı baş verən dəyişikliklər (məsələn, düyməyə kliklənəndə açılan modal pəncərə)
- Hərəkət və ya data flow istiqamətləri, yəni hansı məlumatın haradan gəlib hara getdiyi
- Məntiq, conditional logic (məsələn, bir sahə doldurulmasa, digər sahə aktiv olmur və ya fərqli mesaj göstərilir)
- Hər hansı validation rule-lar və onların səhv mesajları

 

**Elementlərin Vəziyyətləri**

Hər bir interfeys elementi (düymələr, sahələr, keçidlər və s.) müxtəlif vəziyyətlərdə ola bilər. Bu vəziyyətlər, elementin necə göründüyünü və necə davrandığını müəyyən edir.

- **Default:** Elementin ilkin vəziyyəti.
- **Hover:** İstifadəçi kursoru elementin üzərinə gətirdikdəki vəziyyət.
- **Focus:** İstifadəçi elementə kliklədikdə və ya klaviaturadan keçdikdəki vəziyyət.
- **Error:** Elementdə səhv baş verdikdəki vəziyyət.

 

**İstifadəçi Qarşılıqlı Əlaqəsi**

İstifadəçi interfeysi ilə qarşılıqlı əlaqədə olduqda, müxtəlif dəyişikliklər baş verə bilər. Məsələn, bir düyməyə kliklədikdə modal pəncərə açıla bilər, bir sahə doldurulduqda digər sahə aktiv ola bilər və s. Bu cür dəyişikliklər wireframe-lərdə aydın şəkildə göstərilməlidir.

 

**Məlumat Axını**

Məlumat axını, məlumatların haradan gəlib hara getdiyini göstərir. Bu, xüsusilə mürəkkəb interfeyslər üçün vacibdir. Wireframe-lərdə, məlumatların hansı API-lardan alındığı, hansı verilənlər bazasına yazıldığı və hansı formatda ötürüldüyü göstərilməlidir.

 

**Məntiq və Şərtlər**

Bəzi interfeys elementləri, müəyyən şərtlərə əsasən davranır. Məsələn, bir sahə doldurulmasa, digər sahə aktiv olmur və ya fərqli mesaj göstərilir. Bu cür məntiqi əlaqələr wireframe-lərdə aydın şəkildə göstərilməlidir.

 

**Validasiya Qaydaları**

Validasiya qaydaları, istifadəçinin daxil etdiyi məlumatların düzgünlüyünü yoxlayır. Məsələn, e-poçt ünvanı düzgün formatda daxil edilməlidir, telefon nömrəsi müəyyən uzunluqda olmalıdır və s. Bu cür qaydalar və onların səhv mesajları wireframe-lərdə göstərilməlidir.

 

## Praktik Məsləhətlər: Wireframe-ləri Necə Daha Faydalı Etmək Olar?

Aşağıdakı məsləhətlər, wireframe-ləri developerlər üçün daha faydalı etməyə kömək edəcək:

- **Detallı Olun:** Hər bir elementi və onun davranışını təsvir edin.
- **Funksional Olun:** Interfeysin necə işlədiyini izah edin.
- **Interaktiv Olun:** İstifadəçi ilə qarşılıqlı əlaqəni göstərin.
- **Məlumat Axınını Göstərin:** Məlumatların haradan gəlib hara getdiyini təsvir edin.
- **Şərtləri Göstərin:** Məntiqi əlaqələri və şərtləri izah edin.
- **Validasiya Qaydalarını Göstərin:** Validasiya qaydalarını və onların səhv mesajlarını təsvir edin.
- **Prototip Yaratın:** Wireframe-ləri interaktiv prototiplərə çevirin.

 

**Prototip Nədir?**

Prototip, interfeysin interaktiv modelidir. Prototip, istifadəçilərə interfeysi sınamağa və geri bildirim verməyə imkan verir. Prototip yaratmaq, wireframe-lərin effektivliyini artırmaq üçün əla bir yoldur.

 

**Prototip Yaratmaq Üçün Alətlər**

Bir çox prototip yaratmaq üçün alətlər mövcuddur. Bu alətlər, wireframe-ləri interaktiv prototiplərə çevirməyə kömək edir. Bəzi məşhur prototip yaratmaq üçün alətlər bunlardır:

- Figma
- Adobe XD
- InVision
- Sketch

 

## Nəticə

Bu cür detallı və funksional yanaşma təkcə developerlərin işini asanlaşdırmır, həm də komandanın ümumi effektivliyini artırır və layihənin daha sürətli və az xərc ilə tamamlanmasına kömək edir. Wireframe-i sadəcə çəkmək deyil, funksional olaraq izah etmək əsasdır.

 

Sizin təcrübənizdə developerlərə ən çox nə cür wireframe və ya prototiplər kömək edib? Şərh bölməsində öz fikirlərinizi və təcrübələrinizi paylaşın. Gəlin birlikdə daha yaxşı wireframe-lər yaradaq!

 

Bu məqalənin sizə faydalı olduğunu düşünürsünüzsə, bəyənməyi unutmayın! Həmçinin, şərh bölməsində öz təcrübələrinizi və fikirlərinizi bölüşməklə, digər oxuculara da kömək edə bilərsiniz.

<h2 id="giri">Giriş</h2>
Çox vaxt biznes analitiklər (BA) olaraq düşünürük ki, gözəl çəkilmiş və səliqəli wireframe işi bitirir. Amma reallıqda, developerlər üçün bu, bəzən sadəcə gözəl bir rəsm parçası olaraq qalır və onlara lazım olanı vermir. Əslində, wireframe-lərin həqiqi dəyəri onların vizual cazibəsində yox, funksional aydınlığında və detal səviyyəsindədir. Bu məqalədə, wireframe-lərin developerlər üçün necə daha faydalı ola biləcəyini araşdıracağıq və praktik məsləhətlər verəcəyik.
 
Wireframe-lər, proqram təminatının və ya veb-saytın ilkin dizayn mərhələsində yaradılan vizual təsvirlərdir. Onlar, layihənin əsas strukturunu, naviqasiyasını və istifadəçi interfeysini göstərir. Lakin, wireframe-lərin effektivliyi yalnız vizual görünüşlə məhdudlaşmamalıdır. Əslində, developerlər üçün ən dəyərli wireframe-lər, funksional detalları və interaktiv davranışları aydın şəkildə izah edən wireframe-lərdir.
 
<h2 id="wireframelrinsldyrifunksionallqvdetallar">Wireframe-lərin Əsl Dəyəri: Funksionallıq və Detallar</h2>
Ən böyük səhv, wireframe-ləri yalnız necə görünür sualına cavab verən statik təsvirlər kimi yaratmaqdır. Developer-lərin ehtiyacı olan wireframe, necə işləyir, hansı hallarda nə baş verir və datanın axını necədir suallarına cavab verə bilən sənəddir. Detalların olmaması developerləri hər şeyi təxmin etməyə məcbur edir, bu isə layihələrdə yersiz gecikmələrə və texniki borca səbəb olur.
 
Statik Wireframe-lərin Məhdudiyyətləri
Statik wireframe-lər, əsasən, interfeysin vizual görünüşünü təqdim edir. Bu, layihənin ilkin mərhələləri üçün faydalı ola bilər, lakin developerlər üçün kifayət deyil. Onlar, interfeysin necə işlədiyini, istifadəçi ilə necə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu və məlumatların necə ötürüldüyünü başa düşmək üçün daha çox məlumata ehtiyac duyurlar.
 
Funksional Wireframe-lərin Üstünlükləri
Funksional wireframe-lər, interfeysin dinamik davranışlarını və istifadəçi ilə qarşılıqlı əlaqəsini təsvir edir. Bu cür wireframe-lər, developerlərə aşağıdakı suallara cavab tapmağa kömək edir:
<ul>
<li>İstifadəçi bir düyməni kliklədikdə nə baş verir?</li>
<li>Hansı məlumatlar haradan gəlir və hara gedir?</li>
<li>Sistem hansı hallarda səhv mesajları göstərir?</li>
</ul>
 
<h2 id="developerlrnfaydalwireframelrinxsusiyytlri">Developerlər Üçün Faydalı Wireframe-lərin Xüsusiyyətləri</h2>
Developerlər üçün həqiqətən faydalı wireframe-lər aşağıdakı detalları ehtiva etməlidir:
<ul>
<li>Hər elementin default, hover, focus və error vəziyyətləri</li>
<li>İstifadəçi interaction zamanı baş verən dəyişikliklər (məsələn, düyməyə kliklənəndə açılan modal pəncərə)</li>
<li>Hərəkət və ya data flow istiqamətləri, yəni hansı məlumatın haradan gəlib hara getdiyi</li>
<li>Məntiq, conditional logic (məsələn, bir sahə doldurulmasa, digər sahə aktiv olmur və ya fərqli mesaj göstərilir)</li>
<li>Hər hansı validation rule-lar və onların səhv mesajları</li>
</ul>
 
Elementlərin Vəziyyətləri
Hər bir interfeys elementi (düymələr, sahələr, keçidlər və s.) müxtəlif vəziyyətlərdə ola bilər. Bu vəziyyətlər, elementin necə göründüyünü və necə davrandığını müəyyən edir.
<ul>
<li>Default: Elementin ilkin vəziyyəti.</li>
<li>Hover: İstifadəçi kursoru elementin üzərinə gətirdikdəki vəziyyət.</li>
<li>Focus: İstifadəçi elementə kliklədikdə və ya klaviaturadan keçdikdəki vəziyyət.</li>
<li>Error: Elementdə səhv baş verdikdəki vəziyyət.</li>
</ul>
 
İstifadəçi Qarşılıqlı Əlaqəsi
İstifadəçi interfeysi ilə qarşılıqlı əlaqədə olduqda, müxtəlif dəyişikliklər baş verə bilər. Məsələn, bir düyməyə kliklədikdə modal pəncərə açıla bilər, bir sahə doldurulduqda digər sahə aktiv ola bilər və s. Bu cür dəyişikliklər wireframe-lərdə aydın şəkildə göstərilməlidir.
 
Məlumat Axını
Məlumat axını, məlumatların haradan gəlib hara getdiyini göstərir. Bu, xüsusilə mürəkkəb interfeyslər üçün vacibdir. Wireframe-lərdə, məlumatların hansı API-lardan alındığı, hansı verilənlər bazasına yazıldığı və hansı formatda ötürüldüyü göstərilməlidir.
 
Məntiq və Şərtlər
Bəzi interfeys elementləri, müəyyən şərtlərə əsasən davranır. Məsələn, bir sahə doldurulmasa, digər sahə aktiv olmur və ya fərqli mesaj göstərilir. Bu cür məntiqi əlaqələr wireframe-lərdə aydın şəkildə göstərilməlidir.
 
Validasiya Qaydaları
Validasiya qaydaları, istifadəçinin daxil etdiyi məlumatların düzgünlüyünü yoxlayır. Məsələn, e-poçt ünvanı düzgün formatda daxil edilməlidir, telefon nömrəsi müəyyən uzunluqda olmalıdır və s. Bu cür qaydalar və onların səhv mesajları wireframe-lərdə göstərilməlidir.
 
<h2 id="praktikmslhtlrwireframelrinecdahafaydaletmkolar">Praktik Məsləhətlər: Wireframe-ləri Necə Daha Faydalı Etmək Olar?</h2>
Aşağıdakı məsləhətlər, wireframe-ləri developerlər üçün daha faydalı etməyə kömək edəcək:
<ul>
<li>Detallı Olun: Hər bir elementi və onun davranışını təsvir edin.</li>
<li>Funksional Olun: Interfeysin necə işlədiyini izah edin.</li>
<li>Interaktiv Olun: İstifadəçi ilə qarşılıqlı əlaqəni göstərin.</li>
<li>Məlumat Axınını Göstərin: Məlumatların haradan gəlib hara getdiyini təsvir edin.</li>
<li>Şərtləri Göstərin: Məntiqi əlaqələri və şərtləri izah edin.</li>
<li>Validasiya Qaydalarını Göstərin: Validasiya qaydalarını və onların səhv mesajlarını təsvir edin.</li>
<li>Prototip Yaratın: Wireframe-ləri interaktiv prototiplərə çevirin.</li>
</ul>
 
Prototip Nədir?
Prototip, interfeysin interaktiv modelidir. Prototip, istifadəçilərə interfeysi sınamağa və geri bildirim verməyə imkan verir. Prototip yaratmaq, wireframe-lərin effektivliyini artırmaq üçün əla bir yoldur.
 
Prototip Yaratmaq Üçün Alətlər
Bir çox prototip yaratmaq üçün alətlər mövcuddur. Bu alətlər, wireframe-ləri interaktiv prototiplərə çevirməyə kömək edir. Bəzi məşhur prototip yaratmaq üçün alətlər bunlardır:
<ul>
<li>Figma</li>
<li>Adobe XD</li>
<li>InVision</li>
<li>Sketch</li>
</ul>
 
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
Bu cür detallı və funksional yanaşma təkcə developerlərin işini asanlaşdırmır, həm də komandanın ümumi effektivliyini artırır və layihənin daha sürətli və az xərc ilə tamamlanmasına kömək edir. Wireframe-i sadəcə çəkmək deyil, funksional olaraq izah etmək əsasdır.
 
Sizin təcrübənizdə developerlərə ən çox nə cür wireframe və ya prototiplər kömək edib? Şərh bölməsində öz fikirlərinizi və təcrübələrinizi paylaşın. Gəlin birlikdə daha yaxşı wireframe-lər yaradaq!
 
Bu məqalənin sizə faydalı olduğunu düşünürsünüzsə, bəyənməyi unutmayın! Həmçinin, şərh bölməsində öz təcrübələrinizi və fikirlərinizi bölüşməklə, digər oxuculara da kömək edə bilərsiniz.

Developerlərə Kömək Edən Wireframe-lər: Funksionallıq Vizualdan Üstün

## Giriş

Çevik (Agile) metodologiyasında stori-pointlər (story points) layihənin icra müddətini proqnozlaşdırmaq üçün istifadə olunan mühüm alətdir. Lakin çox vaxt bu prosesdə çaşqınlıqlar yaranır. Sanki stori-pointləri təyin etmək bir növ falabaxmaya çevrilir. Biznes analitiklər (BA) kimi bu müzakirələri yönləndirmək bizim məsuliyyətimizdir. Unutmamalıyıq ki, stori-pointlər dəqiq zaman proqnozları vermək məqsədi daşımır.

Onlar işin “nisbi ölçüsünü” qiymətləndirmək üçün bir vasitədir. Bu ölçü səyi, mürəkkəbliyi, qeyri-müəyyənliyi və asılılıqları əhatə edir. Bu, komandanın bir tapşırığın digəri ilə müqayisədə nə qədər böyük olduğunu anlamasına kömək edir. Bununla da mütləq zaman öhdəlikləri deyil, daha yaxşı proqnozlaşdırma və resurs planlaması təmin edilir.

 

## Stori-pointlərin mahiyyəti

Stori-pointlər, sadə dillə desək, bir işin nə qədər çətin olduğunu göstərən rəqəmlərdir. Amma bu rəqəmlər saatlarla və ya günlərlə birbaşa əlaqəli deyil. Onlar daha çox müqayisəli ölçüdür. Məsələn, bir tapşırığa 5 stori-point, digərinə isə 10 stori-point verilibsə, bu o deməkdir ki, ikinci tapşırıq birincidən təxminən iki dəfə çətindir.

 

## Stori-pointlərin üstünlükləri

- **Daha dəqiq proqnozlar:** Stori-pointlər komandaya keçmiş təcrübələrinə əsaslanaraq daha real proqnozlar verməyə kömək edir.
- **Daha yaxşı resurs planlaması:** İşlərin nisbi ölçüsünü bilmək, resursları daha effektiv şəkildə planlaşdırmağa imkan verir.
- **Komanda uyğunluğu:** Stori-pointləri təyin etmək prosesi komanda üzvləri arasında müzakirələrə səbəb olur, bu da ümumi anlayışı yaxşılaşdırır.
- **Çeviklik:** Stori-pointlər yeni məlumatlar əldə edildikcə yenidən qiymətləndirilə bilər, bu da layihənin çevikliyini artırır.

 

## Stori-pointləri necə hesablamaq olar?

Stori-pointləri hesablamaq üçün bir neçə üsul var, lakin ən populyar olanı Fibonacci ardıcıllığıdır (1, 2, 3, 5, 8, 13, ...). Bu ardıcıllıqdakı hər bir rəqəm əvvəlki iki rəqəmin cəminə bərabərdir. Komandalar bu rəqəmlərdən istifadə edərək tapşırıqların nisbi ölçüsünü qiymətləndirirlər.

 

## Stori-pointləri effektiv etmək üçün tövsiyələr

Stori-pointləri daha effektiv istifadə etmək üçün aşağıdakı tövsiyələrə əməl edin:

- **Baza stori təyin edin:** Kiçik, yaxşı başa düşülən bir tapşırıq seçin (məsələn, sadə bir UI mətn dəyişikliyi) və ona aşağı stori-point dəyəri (məsələn, 2) təyin edin. Sonrakı bütün storilər bu baza ilə müqayisə edilir.
- **Bütün ölçüləri nəzərə alın:** İnkişaf müddətindən əlavə, texniki “mürəkkəbliyi”, potensial “naməlumları” və ya “riskləri”, “asılılıqları” və bütün rollar üzrə (inkişaf, keyfiyyətə nəzarət, biznes analitik, UX) “səyi” nəzərə alın.
- **Saatlara deyil, nisbi ölçüyə diqqət yetirin:** “Neçə saat?” sualını vermək əvəzinə, “Bu stori bizim bazadan təxminən iki dəfə böyükdür?” və ya “Bu stori X storisinə bənzəyirmi?” sualını verin. Məqsəd müqayisədir, çevirmə deyil.
- **Dərin müzakirəni təşviq edin:** Dəyər təkcə rəqəm deyil, ona aparan söhbətdir. Qiymətləndirmələrdəki uyğunsuzluqlar gizli fərziyyələri üzə çıxarır, tələbləri aydınlaşdırır və komanda daxilində anlayışı uyğunlaşdırır.
- **Lazım gəldikdə yenidən qiymətləndirin:** Anlayış inkişaf edir. Yeni məlumatlar ortaya çıxarsa, yenidən qiymətləndirməkdən çəkinməyin. Stori-pointlər canlı qiymətləndirmələrdir.

 

## Çətinliklər və onların həlli yolları

Stori-pointləri istifadə edərkən bəzi çətinliklərlə qarşılaşmaq mümkündür. Bunlara qeyri-dəqiqlik, subyektivlik və müqayisə çətinliyi daxildir. Bu çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün aşağıdakı həll yollarından istifadə edə bilərsiniz:

- **Qeyri-dəqiqlik:** Stori-pointlər dəqiq ölçmələr deyil, buna görə də qeyri-dəqiqlik qaçılmazdır. Bu problemi azaltmaq üçün komanda üzvləri arasında açıq ünsiyyət və müzakirələr aparmaq lazımdır.
- **Subyektivlik:** Stori-pointlər subyektiv qiymətləndirmələrə əsaslanır, buna görə də müxtəlif komanda üzvləri eyni tapşırığa fərqli stori-pointlər təyin edə bilər. Bu problemi azaltmaq üçün vahid qiymətləndirmə meyarları yaratmaq lazımdır.
- **Müqayisə çətinliyi:** Bəzən müxtəlif tapşırıqları müqayisə etmək çətin ola bilər, xüsusən də onlar çox fərqli olduqda. Bu problemi azaltmaq üçün tapşırıqları daha kiçik hissələrə bölmək və hər bir hissəni ayrı-ayrılıqda qiymətləndirmək lazımdır.

 

## Misallar

Təsəvvür edin ki, komandanız yeni bir veb-saytın hazırlanması üzərində işləyir. Aşağıdakı tapşırıqlar üçün stori-pointləri necə təyin edərdiniz?

- **Əsas səhifənin dizaynı:** Bu tapşırıq nisbətən mürəkkəbdir və bir neçə dizayner və inkişaf etdiricinin iştirakını tələb edir. Buna görə də, ona 8 stori-point təyin edə bilərsiniz.
- **Əlaqə formasının hazırlanması:** Bu tapşırıq daha sadədir və yalnız bir inkişaf etdiricinin iştirakını tələb edir. Buna görə də, ona 3 stori-point təyin edə bilərsiniz.
- **Mətnin redaktəsi:** Bu tapşırıq ən sadəsidir və yalnız bir redaktorun iştirakını tələb edir. Buna görə də, ona 1 stori-point təyin edə bilərsiniz.

 

## Nəticə

Stori-pointlərdən istifadə edərək, komanda uyğunluğunu və proqnozlaşdırıla bilən çatdırılmanı təmin edə bilərsiniz. Bu strukturlaşdırılmış yanaşmanı qəbul etməklə, stori-point qiymətləndirməsini məyusluq mənbəyindən komanda uyğunluğu və proqnozlaşdırıla bilən çatdırılma üçün güclü bir vasitəyə çevirə bilərsiniz.

Bu məqalə sizin üçün faydalı oldusa, bəyənməyi unutmayın! Şəxsi təcrübənizi və ya fikirlərinizi bölüşmək üçün şərh yazın.

<h2 id="giri">Giriş</h2>
Çevik (Agile) metodologiyasında stori-pointlər (story points) layihənin icra müddətini proqnozlaşdırmaq üçün istifadə olunan mühüm alətdir. Lakin çox vaxt bu prosesdə çaşqınlıqlar yaranır. Sanki stori-pointləri təyin etmək bir növ falabaxmaya çevrilir. Biznes analitiklər (BA) kimi bu müzakirələri yönləndirmək bizim məsuliyyətimizdir. Unutmamalıyıq ki, stori-pointlər dəqiq zaman proqnozları vermək məqsədi daşımır.
Onlar işin “nisbi ölçüsünü” qiymətləndirmək üçün bir vasitədir. Bu ölçü səyi, mürəkkəbliyi, qeyri-müəyyənliyi və asılılıqları əhatə edir. Bu, komandanın bir tapşırığın digəri ilə müqayisədə nə qədər böyük olduğunu anlamasına kömək edir. Bununla da mütləq zaman öhdəlikləri deyil, daha yaxşı proqnozlaşdırma və resurs planlaması təmin edilir.
 
<h2 id="storipointlrinmahiyyti">Stori-pointlərin mahiyyəti</h2>
Stori-pointlər, sadə dillə desək, bir işin nə qədər çətin olduğunu göstərən rəqəmlərdir. Amma bu rəqəmlər saatlarla və ya günlərlə birbaşa əlaqəli deyil. Onlar daha çox müqayisəli ölçüdür. Məsələn, bir tapşırığa 5 stori-point, digərinə isə 10 stori-point verilibsə, bu o deməkdir ki, ikinci tapşırıq birincidən təxminən iki dəfə çətindir.
 
<h2 id="storipointlrinstnlklri">Stori-pointlərin üstünlükləri</h2>
<ul>
<li>Daha dəqiq proqnozlar: Stori-pointlər komandaya keçmiş təcrübələrinə əsaslanaraq daha real proqnozlar verməyə kömək edir.</li>
<li>Daha yaxşı resurs planlaması: İşlərin nisbi ölçüsünü bilmək, resursları daha effektiv şəkildə planlaşdırmağa imkan verir.</li>
<li>Komanda uyğunluğu: Stori-pointləri təyin etmək prosesi komanda üzvləri arasında müzakirələrə səbəb olur, bu da ümumi anlayışı yaxşılaşdırır.</li>
<li>Çeviklik: Stori-pointlər yeni məlumatlar əldə edildikcə yenidən qiymətləndirilə bilər, bu da layihənin çevikliyini artırır.</li>
</ul>
 
<h2 id="storipointlrinechesablamaqolar">Stori-pointləri necə hesablamaq olar?</h2>
Stori-pointləri hesablamaq üçün bir neçə üsul var, lakin ən populyar olanı Fibonacci ardıcıllığıdır (1, 2, 3, 5, 8, 13, …). Bu ardıcıllıqdakı hər bir rəqəm əvvəlki iki rəqəmin cəminə bərabərdir. Komandalar bu rəqəmlərdən istifadə edərək tapşırıqların nisbi ölçüsünü qiymətləndirirlər.
 
<h2 id="storipointlrieffektivetmkntvsiylr">Stori-pointləri effektiv etmək üçün tövsiyələr</h2>
Stori-pointləri daha effektiv istifadə etmək üçün aşağıdakı tövsiyələrə əməl edin:
<ul>
<li>Baza stori təyin edin: Kiçik, yaxşı başa düşülən bir tapşırıq seçin (məsələn, sadə bir UI mətn dəyişikliyi) və ona aşağı stori-point dəyəri (məsələn, 2) təyin edin. Sonrakı bütün storilər bu baza ilə müqayisə edilir.</li>
<li>Bütün ölçüləri nəzərə alın: İnkişaf müddətindən əlavə, texniki “mürəkkəbliyi”, potensial “naməlumları” və ya “riskləri”, “asılılıqları” və bütün rollar üzrə (inkişaf, keyfiyyətə nəzarət, biznes analitik, UX) “səyi” nəzərə alın.</li>
<li>Saatlara deyil, nisbi ölçüyə diqqət yetirin: “Neçə saat?” sualını vermək əvəzinə, “Bu stori bizim bazadan təxminən iki dəfə böyükdür?” və ya “Bu stori X storisinə bənzəyirmi?” sualını verin. Məqsəd müqayisədir, çevirmə deyil.</li>
<li>Dərin müzakirəni təşviq edin: Dəyər təkcə rəqəm deyil, ona aparan söhbətdir. Qiymətləndirmələrdəki uyğunsuzluqlar gizli fərziyyələri üzə çıxarır, tələbləri aydınlaşdırır və komanda daxilində anlayışı uyğunlaşdırır.</li>
<li>Lazım gəldikdə yenidən qiymətləndirin: Anlayış inkişaf edir. Yeni məlumatlar ortaya çıxarsa, yenidən qiymətləndirməkdən çəkinməyin. Stori-pointlər canlı qiymətləndirmələrdir.</li>
</ul>
 
<h2 id="tinliklrvonlarnhlliyollar">Çətinliklər və onların həlli yolları</h2>
Stori-pointləri istifadə edərkən bəzi çətinliklərlə qarşılaşmaq mümkündür. Bunlara qeyri-dəqiqlik, subyektivlik və müqayisə çətinliyi daxildir. Bu çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün aşağıdakı həll yollarından istifadə edə bilərsiniz:
<ul>
<li>Qeyri-dəqiqlik: Stori-pointlər dəqiq ölçmələr deyil, buna görə də qeyri-dəqiqlik qaçılmazdır. Bu problemi azaltmaq üçün komanda üzvləri arasında açıq ünsiyyət və müzakirələr aparmaq lazımdır.</li>
<li>Subyektivlik: Stori-pointlər subyektiv qiymətləndirmələrə əsaslanır, buna görə də müxtəlif komanda üzvləri eyni tapşırığa fərqli stori-pointlər təyin edə bilər. Bu problemi azaltmaq üçün vahid qiymətləndirmə meyarları yaratmaq lazımdır.</li>
<li>Müqayisə çətinliyi: Bəzən müxtəlif tapşırıqları müqayisə etmək çətin ola bilər, xüsusən də onlar çox fərqli olduqda. Bu problemi azaltmaq üçün tapşırıqları daha kiçik hissələrə bölmək və hər bir hissəni ayrı-ayrılıqda qiymətləndirmək lazımdır.</li>
</ul>
 
<h2 id="misallar">Misallar</h2>
Təsəvvür edin ki, komandanız yeni bir veb-saytın hazırlanması üzərində işləyir. Aşağıdakı tapşırıqlar üçün stori-pointləri necə təyin edərdiniz?
<ul>
<li>Əsas səhifənin dizaynı: Bu tapşırıq nisbətən mürəkkəbdir və bir neçə dizayner və inkişaf etdiricinin iştirakını tələb edir. Buna görə də, ona 8 stori-point təyin edə bilərsiniz.</li>
<li>Əlaqə formasının hazırlanması: Bu tapşırıq daha sadədir və yalnız bir inkişaf etdiricinin iştirakını tələb edir. Buna görə də, ona 3 stori-point təyin edə bilərsiniz.</li>
<li>Mətnin redaktəsi: Bu tapşırıq ən sadəsidir və yalnız bir redaktorun iştirakını tələb edir. Buna görə də, ona 1 stori-point təyin edə bilərsiniz.</li>
</ul>
 
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
Stori-pointlərdən istifadə edərək, komanda uyğunluğunu və proqnozlaşdırıla bilən çatdırılmanı təmin edə bilərsiniz. Bu strukturlaşdırılmış yanaşmanı qəbul etməklə, stori-point qiymətləndirməsini məyusluq mənbəyindən komanda uyğunluğu və proqnozlaşdırıla bilən çatdırılma üçün güclü bir vasitəyə çevirə bilərsiniz.
Bu məqalə sizin üçün faydalı oldusa, bəyənməyi unutmayın! Şəxsi təcrübənizi və ya fikirlərinizi bölüşmək üçün şərh yazın.

Qiymətləndirmə: Stori-pointlərdə sehr yoxdur

## Giriş

Hər bir məhsulun və ya layihənin uğurunun təməlində düzgün prioritetləşdirmə dayanır. Lakin bir çoxumuz iki məşhur metod — "MoSCoW" və "WSJF" arasında seçim edərkən tərəddüd edirik. Əsas məqam odur ki, hansı metodun "ən yaxşı" olduğu yox, hansının cari kontekstinizə və məqsədlərinizə "ən uyğun" olduğudur. Prioritetləşdirmə sadəcə xüsusiyyətləri sıralamaq deyil, səylərinizi biznes dəyəri və strateji hədəflərlə uzlaşdırmaqdır. Bu məqalədə, bu iki metodu daha dərindən araşdıraraq, layihələriniz üçün ən doğru qərarı necə verə biləcəyinizi göstərəcəyik.

 

## MoSCoW Metodu

"MoSCoW" daha sadə və intuitivdir. O, "Must have" (Olmalı), "Should have" (Olsa yaxşıdır), "Could have" (Ola bilər) və "Won't have" (Olmayacaq) kateqoriyalarına bölməklə, komandalara və maraqlı tərəflərə aydın çərçivə təqdim edir. Xüsusilə "MVP" (Minimum Viable Product) tətbiqi və ya qısa müddətli layihələrdə effektivdir.

 

MoSCoW metodu, layihənin əsas tələblərini müəyyənləşdirmək üçün əla bir vasitədir. Bu metod, layihənin müvəffəqiyyəti üçün vacib olan funksiyaları və xüsusiyyətləri ayırmağa kömək edir. Hər bir kateqoriya, layihənin məqsədlərinə çatmaq üçün nə qədər vacib olduğunu göstərir.

- **Must have**: Bu kateqoriyaya daxil olan tələblər, layihənin müvəffəqiyyəti üçün mütləq vacibdir. Onlar olmadan, layihə işləməyəcək və ya məqsədinə çatmayacaq.
- **Should have**: Bu tələblər vacibdir, lakin layihənin əsas funksionallığına təsir etmir. Onların yerinə yetirilməsi, istifadəçi təcrübəsini yaxşılaşdırır və ya əlavə dəyər yaradır.
- **Could have**: Bu tələblər, layihəyə əlavə dəyər qata bilər, lakin onların olmaması layihənin müvəffəqiyyətinə mane olmur. Onlar, resurslar mövcud olduqda və ya vaxt qaldıqda həyata keçirilə bilər.
- **Won't have**: Bu tələblər, layihənin bu mərhələsində həyata keçirilməyəcək. Onlar ya gələcək mərhələlərə təxirə salınır, ya da ümumiyyətlə layihədən çıxarılır.

 

Misal üçün, bir e-ticarət saytı üçün "Must have" kateqoriyasına məhsul səhifələri, səbət və ödəniş sistemi daxil ola bilər. "Should have" kateqoriyasına istifadəçi rəyləri və ya məhsul müqayisə funksiyası daxil edilə bilər. "Could have" kateqoriyasına isə canlı dəstək xidməti və ya fərdi tövsiyələr əlavə oluna bilər. Nəhayət, "Won't have" kateqoriyasına gələcəkdə əlavə oluna biləcək, lakin hazırda prioritet olmayan xüsusiyyətlər daxil edilə bilər.

 

## WSJF (Weighted Shortest Job First) Metodu

"WSJF" (Weighted Shortest Job First) isə daha "iqtisadi" yanaşmadır. Bu metod hər bir maddənin "Gecikmənin dəyərini" (Cost of Delay) və "İş ölçüsünü" (Job Size) nəzərə alaraq ən yüksək iqtisadi fayda verən işə üstünlük verir. SAFe (Scaled Agile Framework) kimi böyük miqyaslı "Agile" çərçivələrində geniş istifadə olunur.

 

WSJF metodu, layihənin iqtisadi dəyərini maksimuma çatdırmaq üçün istifadə olunur. Bu metod, hər bir işin dəyərini və müddətini nəzərə alaraq, ən qısa zamanda ən çox dəyər verən işlərə prioritet verir. WSJF, xüsusilə böyük və mürəkkəb layihələrdə resursların effektiv şəkildə bölüşdürülməsinə kömək edir.

 

WSJF düsturu belədir:

`WSJF = Cost of Delay / Job Size`

Burada:

- **Cost of Delay (Gecikmənin dəyəri)**: İşin gecikdirilməsinin nəticəsində yaranan itkiləri ölçür. Bu, gəlir itkisi, bazar payının itkisi və ya müştəri məmnuniyyətinin azalması ola bilər.
- **Job Size (İş ölçüsü)**: İşin tamamlanması üçün tələb olunan resursları və vaxtı ölçür. Bu, komandanın səyi, vaxt və ya büdcə ola bilər.

 

Gecikmənin dəyəri üç əsas faktordan ibarətdir:

1. **İstifadəçi və biznes dəyəri**: Bu, işin istifadəçilərə və biznesə verdiyi dəyəri ölçür. Daha yüksək dəyər, daha yüksək prioritet deməkdir.
2. **Vaxt kritikliyi**: Bu, işin nə qədər təcili olduğunu ölçür. Vaxt kritik işlər, daha yüksək prioritetə malikdir.
3. **Risk azaldılması və imkan imkanı**: Bu, işin riskləri azaltmaq və ya yeni imkanlar yaratmaq potensialını ölçür. Daha yüksək potensial, daha yüksək prioritet deməkdir.

 

Misal üçün, bir bankın mobil tətbiqində iki yeni funksiya var:

1. **Yeni ödəniş funksiyası**: Bu funksiya, istifadəçilərə daha rahat ödənişlər etməyə imkan verəcək və bankın gəlirlərini artıracaq. Lakin, bu funksiyanın hazırlanması daha çox vaxt və resurs tələb edir.
2. **Təhlükəsizlik yeniləməsi**: Bu yeniləmə, tətbiqin təhlükəsizliyini artıracaq və müştəri məlumatlarını qoruyacaq. Bu yeniləmənin gecikdirilməsi, ciddi maliyyə itkilərinə və reputasiya zərərinə səbəb ola bilər.

 

Bu halda, təhlükəsizlik yeniləməsinin Gecikmənin dəyəri daha yüksək olacaq, çünki gecikdirilməsi daha ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Yeni ödəniş funksiyası daha çox dəyər yaratsa da, təhlükəsizlik yeniləməsi daha yüksək prioritetə malik olmalıdır.

 

## Nə vaxt hansını seçməli?

Bəs hansını nə vaxt seçməli? Kiçik bir şpargalka:

 

**"MoSCoW" istifadə edin, əgər:**

- Qısa müddətli, "time-boxed" layihəniz varsa.
- Maraqlı tərəflərlə sürətli razılaşma əldə etmək lazımdırsa.
- Aydın və sabit bir "scope" mövcuddursa.
- "MVP" təyin etmək prioritetdirsə.

 

**"WSJF" istifadə edin, əgər:**

- Davamlı çatdırılma (continuous delivery) modelində işləyirsinizsə.
- Böyük miqyaslı "Agile" və ya "SAFe" çərçivəsindəsinizsə.
- İqtisadi optimallaşdırma və "Cost of Delay" vacib faktordursa.
- Çoxlu asılılıqlar (dependencies) olan mürəkkəb sistemlərdəsinizsə.

 

Aşağıdakı cədvəl, hər iki metodun nə vaxt istifadə olunmasının daha uyğun olduğunu göstərir:

| Metod | Nə vaxt istifadə etməli? |
| -------- | ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
| MoSCoW | Qısa müddətli layihələr, sürətli razılaşma, aydın scope, MVP təyini |
| WSJF | Davamlı çatdırılma, böyük miqyaslı Agile/SAFe, iqtisadi optimallaşdırma, Cost of Delay, mürəkkəb sistemlər |

 

## Əlavə Məlumatlar

- **MVP (Minimum Viable Product)**: Bazara çıxarılan və istifadəçilərdən rəy toplamaq üçün kifayət qədər funksiyaya sahib olan məhsulun ilkin versiyası.
- **SAFe (Scaled Agile Framework)**: Böyük təşkilatlarda çevik (agile) metodların tətbiqi üçün istifadə olunan bir çərçivədir.
- **Cost of Delay (Gecikmənin dəyəri)**: Bir işin gecikdirilməsinin nəticəsində yaranan itkilərin dəyəri.

 

## Nəticə

Düzgün metod seçimi layihənizin istiqamətini müəyyən edir. Unutmayın ki, prioritetləşdirmə sadəcə texnika deyil, strateji qərar qəbul etmə sənətidir. Hər bir layihənin özünəməxsus xüsusiyyətləri var və bu xüsusiyyətlərə uyğun olaraq ən uyğun prioritetləşdirmə metodunu seçmək vacibdir.

 

Bu məqalənin sizə faydalı olduğunu ümid edirik. Düşüncələrinizi və təcrübələrinizi bölüşməkdən çəkinməyin. Layihələrinizdə hansı prioritetləşdirmə metodlarından istifadə edirsiniz? Rəylərinizi və suallarınızı şərhlərdə gözləyirik!

<h2 id="giri">Giriş</h2>
Hər bir məhsulun və ya layihənin uğurunun təməlində düzgün prioritetləşdirmə dayanır. Lakin bir çoxumuz iki məşhur metod — "MoSCoW" və "WSJF" arasında seçim edərkən tərəddüd edirik. Əsas məqam odur ki, hansı metodun "ən yaxşı" olduğu yox, hansının cari kontekstinizə və məqsədlərinizə "ən uyğun" olduğudur. Prioritetləşdirmə sadəcə xüsusiyyətləri sıralamaq deyil, səylərinizi biznes dəyəri və strateji hədəflərlə uzlaşdırmaqdır. Bu məqalədə, bu iki metodu daha dərindən araşdıraraq, layihələriniz üçün ən doğru qərarı necə verə biləcəyinizi göstərəcəyik.
 
<h2 id="moscowmetodu">MoSCoW Metodu</h2>
"MoSCoW" daha sadə və intuitivdir. O, "Must have" (Olmalı), "Should have" (Olsa yaxşıdır), "Could have" (Ola bilər) və "Won't have" (Olmayacaq) kateqoriyalarına bölməklə, komandalara və maraqlı tərəflərə aydın çərçivə təqdim edir. Xüsusilə "MVP" (Minimum Viable Product) tətbiqi və ya qısa müddətli layihələrdə effektivdir.
 
MoSCoW metodu, layihənin əsas tələblərini müəyyənləşdirmək üçün əla bir vasitədir. Bu metod, layihənin müvəffəqiyyəti üçün vacib olan funksiyaları və xüsusiyyətləri ayırmağa kömək edir. Hər bir kateqoriya, layihənin məqsədlərinə çatmaq üçün nə qədər vacib olduğunu göstərir.
<ul>
<li>Must have: Bu kateqoriyaya daxil olan tələblər, layihənin müvəffəqiyyəti üçün mütləq vacibdir. Onlar olmadan, layihə işləməyəcək və ya məqsədinə çatmayacaq.</li>
<li>Should have: Bu tələblər vacibdir, lakin layihənin əsas funksionallığına təsir etmir. Onların yerinə yetirilməsi, istifadəçi təcrübəsini yaxşılaşdırır və ya əlavə dəyər yaradır.</li>
<li>Could have: Bu tələblər, layihəyə əlavə dəyər qata bilər, lakin onların olmaması layihənin müvəffəqiyyətinə mane olmur. Onlar, resurslar mövcud olduqda və ya vaxt qaldıqda həyata keçirilə bilər.</li>
<li>Won't have: Bu tələblər, layihənin bu mərhələsində həyata keçirilməyəcək. Onlar ya gələcək mərhələlərə təxirə salınır, ya da ümumiyyətlə layihədən çıxarılır.</li>
</ul>
 
Misal üçün, bir e-ticarət saytı üçün "Must have" kateqoriyasına məhsul səhifələri, səbət və ödəniş sistemi daxil ola bilər. "Should have" kateqoriyasına istifadəçi rəyləri və ya məhsul müqayisə funksiyası daxil edilə bilər. "Could have" kateqoriyasına isə canlı dəstək xidməti və ya fərdi tövsiyələr əlavə oluna bilər. Nəhayət, "Won't have" kateqoriyasına gələcəkdə əlavə oluna biləcək, lakin hazırda prioritet olmayan xüsusiyyətlər daxil edilə bilər.
 
<h2 id="wsjfweightedshortestjobfirstmetodu">WSJF (Weighted Shortest Job First) Metodu</h2>
"WSJF" (Weighted Shortest Job First) isə daha "iqtisadi" yanaşmadır. Bu metod hər bir maddənin "Gecikmənin dəyərini" (Cost of Delay) və "İş ölçüsünü" (Job Size) nəzərə alaraq ən yüksək iqtisadi fayda verən işə üstünlük verir. SAFe (Scaled Agile Framework) kimi böyük miqyaslı "Agile" çərçivələrində geniş istifadə olunur.
 
WSJF metodu, layihənin iqtisadi dəyərini maksimuma çatdırmaq üçün istifadə olunur. Bu metod, hər bir işin dəyərini və müddətini nəzərə alaraq, ən qısa zamanda ən çox dəyər verən işlərə prioritet verir. WSJF, xüsusilə böyük və mürəkkəb layihələrdə resursların effektiv şəkildə bölüşdürülməsinə kömək edir.
 
WSJF düsturu belədir:
<code>WSJF = Cost of Delay / Job Size</code>
Burada:
<ul>
<li>Cost of Delay (Gecikmənin dəyəri): İşin gecikdirilməsinin nəticəsində yaranan itkiləri ölçür. Bu, gəlir itkisi, bazar payının itkisi və ya müştəri məmnuniyyətinin azalması ola bilər.</li>
<li>Job Size (İş ölçüsü): İşin tamamlanması üçün tələb olunan resursları və vaxtı ölçür. Bu, komandanın səyi, vaxt və ya büdcə ola bilər.</li>
</ul>
 
Gecikmənin dəyəri üç əsas faktordan ibarətdir:
<ol>
<li>İstifadəçi və biznes dəyəri: Bu, işin istifadəçilərə və biznesə verdiyi dəyəri ölçür. Daha yüksək dəyər, daha yüksək prioritet deməkdir.</li>
<li>Vaxt kritikliyi: Bu, işin nə qədər təcili olduğunu ölçür. Vaxt kritik işlər, daha yüksək prioritetə malikdir.</li>
<li>Risk azaldılması və imkan imkanı: Bu, işin riskləri azaltmaq və ya yeni imkanlar yaratmaq potensialını ölçür. Daha yüksək potensial, daha yüksək prioritet deməkdir.</li>
</ol>
 
Misal üçün, bir bankın mobil tətbiqində iki yeni funksiya var:
<ol>
<li>Yeni ödəniş funksiyası: Bu funksiya, istifadəçilərə daha rahat ödənişlər etməyə imkan verəcək və bankın gəlirlərini artıracaq. Lakin, bu funksiyanın hazırlanması daha çox vaxt və resurs tələb edir.</li>
<li>Təhlükəsizlik yeniləməsi: Bu yeniləmə, tətbiqin təhlükəsizliyini artıracaq və müştəri məlumatlarını qoruyacaq. Bu yeniləmənin gecikdirilməsi, ciddi maliyyə itkilərinə və reputasiya zərərinə səbəb ola bilər.</li>
</ol>
 
Bu halda, təhlükəsizlik yeniləməsinin Gecikmənin dəyəri daha yüksək olacaq, çünki gecikdirilməsi daha ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Yeni ödəniş funksiyası daha çox dəyər yaratsa da, təhlükəsizlik yeniləməsi daha yüksək prioritetə malik olmalıdır.
 
<h2 id="nvaxthansnsemli">Nə vaxt hansını seçməli?</h2>
Bəs hansını nə vaxt seçməli? Kiçik bir şpargalka:
 
"MoSCoW" istifadə edin, əgər:
<ul>
<li>Qısa müddətli, "time-boxed" layihəniz varsa.</li>
<li>Maraqlı tərəflərlə sürətli razılaşma əldə etmək lazımdırsa.</li>
<li>Aydın və sabit bir "scope" mövcuddursa.</li>
<li>"MVP" təyin etmək prioritetdirsə.</li>
</ul>
 
"WSJF" istifadə edin, əgər:
<ul>
<li>Davamlı çatdırılma (continuous delivery) modelində işləyirsinizsə.</li>
<li>Böyük miqyaslı "Agile" və ya "SAFe" çərçivəsindəsinizsə.</li>
<li>İqtisadi optimallaşdırma və "Cost of Delay" vacib faktordursa.</li>
<li>Çoxlu asılılıqlar (dependencies) olan mürəkkəb sistemlərdəsinizsə.</li>
</ul>
 
Aşağıdakı cədvəl, hər iki metodun nə vaxt istifadə olunmasının daha uyğun olduğunu göstərir:
<table>
<thead>
<tr>
<th>Metod</th>
<th>Nə vaxt istifadə etməli?</th>
</tr>
</thead>
<tbody>
<tr>
<td>MoSCoW</td>
<td>Qısa müddətli layihələr, sürətli razılaşma, aydın scope, MVP təyini</td>
</tr>
<tr>
<td>WSJF</td>
<td>Davamlı çatdırılma, böyük miqyaslı Agile/SAFe, iqtisadi optimallaşdırma, Cost of Delay, mürəkkəb sistemlər</td>
</tr>
</tbody>
</table>
 
<h2 id="lavmlumatlar">Əlavə Məlumatlar</h2>
<ul>
<li>MVP (Minimum Viable Product): Bazara çıxarılan və istifadəçilərdən rəy toplamaq üçün kifayət qədər funksiyaya sahib olan məhsulun ilkin versiyası.</li>
<li>SAFe (Scaled Agile Framework): Böyük təşkilatlarda çevik (agile) metodların tətbiqi üçün istifadə olunan bir çərçivədir.</li>
<li>Cost of Delay (Gecikmənin dəyəri): Bir işin gecikdirilməsinin nəticəsində yaranan itkilərin dəyəri.</li>
</ul>
 
<h2 id="ntic">Nəticə</h2>
Düzgün metod seçimi layihənizin istiqamətini müəyyən edir. Unutmayın ki, prioritetləşdirmə sadəcə texnika deyil, strateji qərar qəbul etmə sənətidir. Hər bir layihənin özünəməxsus xüsusiyyətləri var və bu xüsusiyyətlərə uyğun olaraq ən uyğun prioritetləşdirmə metodunu seçmək vacibdir.
 
Bu məqalənin sizə faydalı olduğunu ümid edirik. Düşüncələrinizi və təcrübələrinizi bölüşməkdən çəkinməyin. Layihələrinizdə hansı prioritetləşdirmə metodlarından istifadə edirsiniz? Rəylərinizi və suallarınızı şərhlərdə gözləyirik!

Blog